Mikobakteriyel İnfeksiyonlar ve Tüberküloz

Mikobakteriler, ince, aerobik çubuklardır; düz veya dalgalı zincirler halinde büyürler
Mikobakteriler, benzersiz bir mumsu hücre duvarına sahiptir; bu duvar, mikolik asit gibi olağan dışı glikolipid ve lipidleri içerir
Mumsu hücre duvarı, mikobakterileri asit dirençli hale getirir
Zayıf gram pozitiftirler.

En sık M. tuberculosis tarafından oluşturulan kronik bir akciğer hastalığı ve sistemik hastalıktır
Dünya çapında önde gelen bulaşıcı ölüm nedenidir
Bulaşma kaynağı, balgamlarında mikobakteri bulunan aktif tüberkülozlu kişilerdir
Mycobacterium bovis ile kontamine sütün içilmesiyle kapılan orofaringeal ve intestinal tüberküloz, pastörize süt içilmeyen ülkelerde hala görülmektedir
Sütün rutin olarak pastörize edildiği ülkelerde bu tür tüberküloz nadirdir.

2018’de dünyada yaklaşık 10 milyon tüberküloz olgusu bildirilmiştir (DSÖ).
HIV enfeksiyonu olmayan kişilerde tahmini ölüm oranı 1.3 milyondur.
HIV enfeksiyonlu kişilerde ise 300.000 ölüm kaydedilmiştir.
Tüberküloza bağlı ölüm oranı, yılda %3 oranında azalmaktadır.
Tüberküloz, yoksulluk, kalabalık ve kronik zayıflatıcı hastalığın görüldüğü her yerde gelişir.
Gelişmiş ülkelerde, hastalık genellikle yaşlı yetişkinlerde, yüksek göçmen nüfusu olan kalabalık yerlerde (hapishaneler, evsiz sığınma evleri, uzun süreli bakım) ve AIDS'li kişilerde görülmektedir.
ABD'de 2018 yılında 9.000 olgu bildirilmiş olup, bunun %70'i yabancı ülkelerde oluşmuştur.

M. tuberculosis ile asemptomatik (latent) enfeksiyonun, semptomatik aktif hastalıktan ayrımının önemli olduğu belirtilmektedir.
Çoğu enfeksiyon, havadaki organizmaların aktif olgudan duyarlı konağa bulaşması yoluyla gerçekleşir.
Sağlıklı bireylerin çoğunda primer tüberküloz asemptomatiktir ancak ateş ve plevral efüzyon görülebilir.
Genellikle enfeksiyonun varlığının tek kanıtı, enfeksiyon bölgesinde küçük, fibrokalsifik bir pulmoner nodül olabilir.
Canlı organizmalar bu nodüllerde onlarca yıl uykuda kalabilir.
Bağışıklık direnci düşerse, enfeksiyon yeniden aktive olabilir ve bulaşıcı, yaşamı tehdit etme potansiyeli olan bir hastalık oluşturabilir.

Daha önce maruz kalmamış, bağışıklığı yeterli kişilerde, enfeksiyon sonucu, antimikobakteriyel T hücre aracılı bağışıklığın gelişmesine bağlıdır.
Bu T hücreleri, bakteriye karşı konak tepkisini kontrol eder; Kazeifiye granülom ve kavitasyon gibi patolojik lezyonların gelişmesine neden olur.

Makrofajlara Giriş: M. tuberculosis, mannoz bağlayıcı lektin ve tip 3 kompleman reseptörü (CR3) gibi, fagositin üzerindeki reseptörlerin aracılığı ile makrofajlarca fagosite edilir.
Makrofajlarda Replikasyon: M. tuberculosis, fagozomun olgunlaşmasını inhibe eder ve bakteri vezikül içinde kontrolsüz çoğalır.
Fagolizozom Oluşumunun Engellenmesi: Bakteri, fagozom membranına bir konak proteinini (koronin) alarak fagolizozom oluşumunu engeller.
Koronin Fonksiyonu: Koronin, fagozom-lizozom füzyonu inhibisyonu yapan fosfataz kalsinörini aktive eder.

Duyarlılaşmamış bir bireyde primer tüberkülozun en erken evresinde, M. tuberculosis akciğerlere ulaşır ve makrofajlar tarafından fagosite edilir.
Primer enfeksiyonun ilk birkaç haftası genellikle asemptomatiktir.
İmmunite yeterli olan bireylerde, primer tüberküloz genellikle kendiliğinden iyileşir ve vücutta hiç belirti oluşturmadan uykuda kalır.
İmmunitesi yetersiz olan kişilerde, primer enfeksiyon ilerleyebilir ve aktif bir hastalık haline gelebilir. Bu durum özellikle HIV enfeksiyonu, kanser veya organ nakli gibi immuniteyi baskılayan durumlarda görülür.

Primer tüberkülozdan sonra, bakteri vücutta uykuda kalır ancak daha sonra yeniden aktive olabilir.
Aktive olan bakteri, genellikle akciğerlere saldırarak öksürük, balgam, göğüs ağrısı, ateş ve kilo kaybı gibi semptomlara neden olur.
Tüberküloz bakterileri, kan yoluyla vücudun diğer bölgelerine de yayılabili ve diğer organları ilgilendirebilir.

Tüberküloz tanısı, balgam kültürünün incelenmesiyle konur.
Tüberkülin deri testi ve kan testleri enfeksiyonu tanımlamada yardımcı olabilir.
Görüntüleme teknikleri (göğüs röntgeni, bilgisayarlı tomografi) hastalığın yaygınlığını değerlendirmede kullanılır.

Tüberküloz tedavisi genellikle birkaç farklı antibiyotiğin bir kombinasyonunu içerir ve en az 6 ay sürer.
Tedavi başarısızlığı riski yüksektir ve uygun ilaç kullanımı ve tedavi rejimine uyum sağlanması çok önemlidir.

Tüberküloz önlenmesinin en önemli yöntemi, BCG aşısıdır.
BCG aşısının çocukluk döneminde uygulanması, çocuklarda aktif tüberküloz gelişmesini büyük ölçüde önler.
Tüberkülozlu kişilerin erken teşhis ve tedavileri de hastalığın yayılmasını önlemeye yardımcı olur.
Tüberküloz riskini azaltmak için, sağlıklı yaşam tarzı uygulanması, el hijyeni ve öksürüğün uygun şekilde kapatılması çok önemlidir.