Middeleeuws Theater (500-1500)

Middeleeuws Theater (500-1500)

• De val van het West-Romeinse rijk (476) leidde tot een kennisverlies en een periode van mondelinge overlevering, vaak aangeduid als de 'donkere eeuwen'.
• Geschiedschrijving over theater wordt vaak beïnvloed door 'presentisme' (het interpreteren van het verleden vanuit de huidige tijd).
• Literatuurgeschiedenis is vaak de belangrijkste bron voor middeleeuws theater, want monniken beschreven en schreven teksten. Dit gebeurde vaak onder invloed van de macht van de Kerk, die minder positief tegenover theater stonden.
• Er bestaan weinig directe bronnen over vroegmiddeleeuws theater.
• Publiek leven was vaak theatraal en ritueel van aard.
• Er bestonden geen vaste theatergebouwen.

Vroege Middeleeuwen (500-1000)

• Vroege termen voor theater (historio, ludus, mimus) zijn moeilijk te definiëren.
• "Scenica lectio" duidt mogelijk op spelen op een podium.
• In Duitsland: "Feiern" (feesten) en "Spiel" (spel) zijn vroege voorbeelden van theater.
• De Kerk was antitheatraal, omdat beelden aanbidding (idolatrie) en acteurs als godsna-apers werden gezien. Toch ontstond en bloeide er een vorm van theater in de kerk.
• Theatervormen:
• Dialogen in de mis: zoals de 'Trope Quem quaeritis' (de zoektocht naar Jezus na de dood van Jezus), vormden een vroege vorm van theater, die in de kerk opvoerden.
• Passiespelen: Toneel over de laatste dagen van Jezus, vaak rond Pasen gespeeld.
• Calvaires: 3D stenen sculpturen met het verhaal van Jezus.
• Epische zangers: Zongen chanson de gestes.
• Inheemse prechristelijke gebruiken: Meifeesten, carnavaleske rituelen, processies en charivari (protest met ketelaarde muziek).
• Latijnse komedies: Hrosvitha van Ganderheim schreef Latijnse komedies als leerteksten. Deze teksten werden voorgelezen.

Hoge Middeleeuwen (1000-1300)

• Ordo: een term voor toneelstukken.
• Ordo Stellae (1130): Eerste volledige speeltekst gevonden over de geboorte en jeugd van Jezus, uit een vrouwenabdij.
• Toneel speelde zich af op christelijke hoogtijdagen; dialogen in Latijn, met summiere regieaanwijzingen.
• 12e eeuw:
• Antichristspel: Liturgisch stuk, vaak tegen pauselijke macht.
• Hildegard von Bingen: Ordo virtutum; koor met goddelijke personages.
• Voorbeelden van stukken in volkstaal: Ordo representations Adea, Adamspel.
• Evolutie: Duidelijke regieaanwijzingen, replieken ipv clauskoppen (beknopte zinnen), evolutie in rollen, lay-out en dialoog, processioneel karakter.
• Theater onafhankelijk van de Kerk, ontwikkelde zich vooral in steden.
• Spelersverenigingen: "Confréries des jongleurs et des bourgeois."
• Jean Bodel (1165-1210): Schreef eerste Mirakelspel; spannend verhaal met "deus ex machina".
• Adam de la Halle (1237-1288): Robin et Marion (Robin Hood)

Late Middeleeuwen (1300-1600)

• 14e eeuw: Theaterverboden door plagen.
• Midden 14e eeuw:
• Abele spelen: Wereldse drama's met epische thema's.
• Sotternie: Komische stukken, voorlopers van de klucht.
• Macht van de Bourgondische hertogen stimuleerde de kunst en de organisatie van grote feesten.
• Theaterfestivals: zoals de Passie van Atrecht (1430), 4 dagen, 8 uur spelen per dag.
• Mysteriespel: Vertelling van bijbelse verhalen of heiligenlevens.
• Ontwikkeling: Brede scène, speciale effecten, Passiespelen zijn een onderdeel. Kerk was vaak de grootste geldgever.
• Blijde Inkomsten: Ceremonie bij bezoek van vorsten; de stad liet zijn beste kant zien. Tableau vivant: actoren bevroren in een scène.
• Evoluties in toneel: contracten en verzekering voor acteurs, scheiding beroepstoneel /occasionele vormen, affiches (vanaf 15e eeuw), repetities.
• 15e eeuw:
• Contracten en verzekeringen: voor acteurs.
• Hostie-ontwijdingsspel: Komedie, Joden die de hostie willen vernietigen.
• Allegorisch toneel: Gigantische voorstellingen, abstracte personages.
• Klucht: Komisch genre.
• Zottenspel: belangrijke politiek figuur, vaak geassocieerd met carnavalsverenigingen.