Mahkeme Yetkileri ve Görev Kuralları

Görev Kurallarının Özellikleri

• Mahkemeler, yargılamanın her aşamasında, resen incelemeler gerçekleştirir.
• Davanın her aşamasında, taraflar görevsizlik itirazında bulunabilirler.
• Görevsizlik kuralına aykırı kararlar, Yargıtay'da mutlak bozma nedenidir.
• Görevsiz mahkeme tarafından verilen kararlar, yargılamanın iadesi sebebi değildir.
• Görevsizlik kararına itiraz, kararı veren mahkemeye 2 hafta içinde yapılır.
• Görevsizlik kararını veren mahkeme, yargılama giderlerine hüküm vermez. Ancak dava başka mahkemede devam ederse, görevsizlik kararı veren mahkeme giderleri talep eder ve davacı ödemeye mahkum eder.

YETKİ

Kesin Yetki

• Mahkemeye ilişkin dava şartıdır.
• Taraflarca davanın her aşamasında ileri sürülebilir.
• Hakim tarafından resen de gözetilebilir.
• Ayrı bir yetki sözleşmesi yapılamaz.
• Yetki itirazında bulunan taraf, yetkili mahkemeyi de itirazında belirtmek zorunda değildir.

Kesin Olmayan Yetki

• İlk itirazdır; davalı tarafından cevap dilekçesiyle ileri sürülebilir.
• Zamanında ve usulüne uygun yapılmayan itirazda, yetkisiz mahkeme yetkili olur.
• Hakim tarafından resen gözetilmez.
• Yetki sözleşmesi yapılabilir.
• Yetki itirazında bulunan taraf, yetkili mahkemeyi itirazında belirtmelidir.
• Yetki itirazı kabul edilirse, mahkeme yetkisizlik kararı verir.

Kesin Olmayan Yetki - Genel Yetki

• Genel yetkili mahkeme, davalı tarafın davanın açılacağı tarihteki yerleşim yeri mahkemesidir.

Kesin Olmayan Yetki - Özel Yetki

• Geçici ikamet edenlere karşı Türkiye'de yerleşim yeri bulunmaması, sözleşmeden doğan davalar, haksız fiilden doğan davalar, mirastan doğan davalar, şubeler ile ilgili davalar, zarar sigortalarından doğan davalar, karşı dava ve boşanma davaları özel yetkili mahkemelere girer.

Kesin Yetki

• Taşınmazdan doğan davalar, tüzel kişilerle ilgili davalar, can sigortasından doğan davalar, iflas davaları, birden fazla davalı olması durumunda ortak yetkili mahkemeler yetkilidir.

Adli Tatil

• Özel koşullarda adli tatilde görülebilecek davalar vardır.
• Davalar, yasal süreler içerisinde yapılmadıkça eski hale getirilemez. Sadece koşullu durumlarda eski hale getirilebilir.

Süreler

• Kanunlarda belirlenir.
• Süre belirtildiği takdirde, takvime göre hesaplanır.
• Resmi tatiller, sürelere dahildir ve sürenin son günü tatile denk gelirse, süre sonraki ilk iş günü çalışma saati sonunda biter.
• Süre kesin değilse, süreyi geçen taraf yeniden süre isteyebilir.

Eski Hale Getirme

• Süresi içinde yerine getirilmeyen işlemler, eski hale getirme yoluyla yeniden yapılabilir.
• Başka hukuki yolla bu işlem gerçekleştirilmişse, eski hale getirme talebinde bulunulamaz.
• Talebin yapılmaması için engelin ortadan kalkmasından itibaren 2 hafta içinde talep edilmelidir.

Taraf Ehliyeti

• Davada taraf olabilme yeteneğidir ve medeni haklara sahip kişilerde bulunur.
• Gerçek ve tüzel kişiler taraf ehliyetine sahiptir; ancak bazı özel kuruluşlar (örneğin şirketler vs.) taraf olamaz.

Dava Ehliyeti

• Kişinin kendisinin veya yetkili kılacağı bir temsilci aracılığı ile bir davayı takip etme, usul işlemlerini yapma ve hüküm alabilme yeteneğidir.

Davaya Vekalet Ehliyeti

• Davada vekalet ehliyeti, yetkili kılanlar için gereklidir.
• Davayı vekalet eden kişiler belge sunmak zorundadır.

Davaya Vekalete Özel Yetki

• Davaya vekalette tahkim veya hakem, sözleşmesi yapılması
• Karşı tarafı ibra etme
• Haciz kaldırma
• Başkasını vekil olarak atamalar
• Yemin teklif etme, yemin kabul etme, red etme
• Yargılamanın yenilenmesinin talep edilmesi
• Hakimi reddetme
• Dava tamamen yahut kısmen ıslah etme
• Alternatif uyuşmazlık çözümleri tercih etme

Vekaletsiz Dava Açma

• Gecikmesinde zarar doğabilecek durumlarda mahkeme, vekaletnamesi sunulması koşuluyla avukatın dava açmasını ve işlemlerin yapılmasını sağlayabilir.

Avukat Tutma Zorunluluğu

• Davanın kendi takip edilmesi durumunda, uygunsuz davranışlar durumunda, avukat atanması da söz konusu olabilir.

Vekilin İstifa ve Azli

• Vekilin görevden çekilme veya görevden alınması durumlarında geçerli süreler vardır.

Dava Takip Yetkisi

• Dava sonunda verilen karar, dava takip yetkisine sahip olan kişi hakkında değil, asli tarafa aittir.

Taraf Sıfatı

• Taraf sıfatı, hukuk konusu ile doğrudan ilgilidir.

Tarafta İradi Değişiklik

• HMK (Hukuk Muhakemeleri Kanunu) ile artık mümkündür.

Dava Şartlarının Özellikleri

• Mahkemeler, dava şartlarının mevcut olup olmadığını kendiliğinden araştırır.
• İlk olarak mahkemeye ilişkin, sonra taraflara sonra da dava konusu şartlar incelenir.
• Dava şartları kamu düzenine ilişkindir ve sözleşme ile belirlenmez.

İlk İtirazlar

• Yetki itirazları, cevap dilekçesinde ileri sürülmelidir.
• Cevap dilekçesiyle ileri sürüldüğünden dolayı sadece davalı tarafından ileri sürülebilir.

Dava Çeşitleri

Eda Davaları

• Davalının bir şeyi yapması veya yapmaması istenir.

Tespit Davaları

• Bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığı veya yokluğu belirlenir.

İnşai Davalar

• Hukuki bir durum yaratılması, değiştirilmesi veya ortadan kaldırılması istenir.

Topluluk (Grup) Davaları

• Dernekler veya tüzel kişiler, üyelerinin veya mensuplarının haklarını korumak için dava açabilirler.

Belirsiz Alacak Davaları

• Alacak miktarı kesin olarak belirlenemediğinde, alacak miktarı tahminen belirtilerek açılabilen davalardır.

Terditli Davalar (Kademeli/Basamaklı) Davalar

• Davacı, aynı davalıya karşı birden fazla isteğini, aralarında bağlantı kurarak, tek başvuru ile ileri sürebilir.

Seçimlik Davalar

• Seçimlik borçlarda taraf, alacaklı veya borçlu tarafından dava açılabilir.

Kısmi Davalar

• Borcun yalnızca bir kısmı için dava açılabilir, ancak borcun tümü kesinlik kazandırılana kadar yeni dava açılamaz.

Belli olmayan alacak.

Bu quiz, mahkemelerin görev kuralları ve yetki çeşitleri üzerine odaklanmaktadır. Kesin yetki ile kesin olmayan yetki arasındaki farklar ve görevsizlik itirazlarının detayları hakkında bilgi sahibi olmanıza yardımcı olacaktır.