Куркынычсызлык нигезләре

• Қауіпсіздік – кешелекнең, җәмгыятьнең һәм дәүләтнең эчке һәм тышкы куркынычлардан саклану хәле.

Куркынычсызлыкның төп аспектлары

• Һәрбер кешенең тормышына һәм сәламәтлегенә, хокукларына һәм азатлыкларына куркыныч тудыра торган хәлләрнең булмавы.
• Җәмәгать куркынычсызлыгы – җәмгыятьнең тотрыклылыгын һәм үсешен тәэмин итә торган хәл.
• Дәүләт куркынычсызлыгы – дәүләтнең суверенитетын, территориаль бөтенлеген һәм конституцион төзелешен саклау.

Куркынычсызлыкны тәэмин итүнең төп принциплары

• Законлылык: Куркынычсызлыкны тәэмин итү барлык норматив хокукый актларга туры китереп гамәлгә ашырыла.
• Өзлексезлек: Куркынычсызлыкны тәэмин итү системасы гел эшләп торырга тиеш һәм куркынычларга тиз арада җавап бирергә әзер булырга кирәк.
• Үзара хезмәттәшлек: Куркынычсызлыкны тәэмин итүгә катнашы булган барлык органнар һәм оешмалар берлектә эш итәргә тиеш.
• Ачыклык: Куркынычсызлык чаралары турында мәгълүмат күпчелеккә ачык булырга тиеш, әгәр дә ул дәүләт серен тәшкил иткән мәгълүматларны үз эченә алмаса.
• Шәхси җаваплылык: Һәрбер граждан үз куркынычсызлыгы өчен җаваплы булырга тиеш һәм куркынычсызлык чараларын үтәргә тиеш.

Куркынычсызлык төрләре

• Милли куркынычсызлык: Дәүләтнең, җәмгыятьнең һәм шәхеснең тормыш өчен мөһим мәнфәгатьләрен саклау.
• Икътисадый куркынычсызлык: Икътисадның тотрыклы үсешен һәм көндәшлеккә сәләтлеген тәэмин итү.
• Мәгълүмати куркынычсызлык: Мәгълүмати киңлекнең тотрыклылыгын һәм мәгълүматның куллану мөмкинлеген тәэмин итү.
• Экологик куркынычсызлык: Әйләнә-тирә мохитне саклау һәм табигый ресурсларны рациональ куллану.
• Хәрби куркынычсызлык: Дәүләтнең оборона сәләтен тәэмин итү һәм кораллы конфликтларны булдырмау.

Куркынычсызлыкка янаучы куркынычлар

• Терроризм һәм экстремизм: Көч куллану гамәлләре аша җәмәгать тәртибен бозу һәм куркыту.
• Җинаятьчелек: Законсыз гамәлләр аша кешеләрнең тормышына, сәламәтлегенә һәм мөлкәтенә куркыныч тудыру.
• Табигый афәтләр: Җир тетрәү, су басу, янгын һәм башка да табигый күренешләрнең нәтиҗәсендә була торган куркынычлар.
• Техноген афәтләр: Җитештерү аварияләре, транспорт һәлакәтләре һәм башка да технологик сәбәпләр белән килеп чыга торган куркынычлар.
• Социаль куркынычлар: Ярлылык, эшсезлек, наркомания һәм башка да социаль мәсьәләләрнең нәтиҗәсендә туа торган куркынычлар.

Куркынычсызлыкны тәэмин итү чаралары

• Закон чыгару чаралары: Куркынычсызлыкны тәэмин итүгә юнәлтелгән законнар һәм норматив хокукый актларны кабул итү.
• Оештыру чаралары: Куркынычсызлыкны тәэмин итә торган органнар һәм оешмаларның эшен оештыру.
• Техник чаралар: Куркынычсызлыкны тәэмин итүгә юнәлтелгән техник чараларны куллану (мәсәлән, видеокүзәтү, сигнализация системалары).
• Мәгълүмати чаралар: Куркынычсызлык мәсьәләләре буенча мәгълүмат тарату һәм халыкның хәбәрдарлыгын арттыру.
• Профилактика чаралары: Куркынычсызлыкка янаучы куркынычларның алдын алуга юнәлтелгән чараларны уздыру.

Кешенең шәхси куркынычсызлыгы

• Өйдәге куркынычсызлык: Янгын куркынычсызлыгын саклау, газ коралларын дөрес куллану, электр куркынычсызлыгын тәэмин итү.
• Урамдагы куркынычсызлык: Караңгыда сак булу, шикле кешеләрдән ерак йөрү, юл кагыйдәләрен саклау.
• Интернеттагы куркынычсызлык: Шәхси мәгълүматны саклау, шикле сылтамаларга күчмәү, вируслардан саклану.
• Гадәттән тыш хәлләрдәге куркынычсызлык: Эвакуация планын белү, беренче медицина ярдәме күрсәтүне өйрәнү.

Җәмәгать куркынычсызлыгын тәэмин итү

• Полиция хезмәте: Хокук бозуларның алдын алу һәм җәмәгать тәртибен саклау.
• Янгын сүндерү хезмәте: Янгыннарны сүндерү һәм кешеләрне эвакуацияләү.
• Ашыгыч ярдәм хезмәте: Медицина ярдәме күрсәтү һәм авыруларны хастаханәгә илтү.
• Гадәттән тыш хәлләр хезмәте: Табигый һәм техноген афәтләрнең нәтиҗәләрен бетерү.

Дәүләт куркынычсызлыгын тәэмин итү

• Армия: Дәүләтнең территориаль бөтенлеген һәм суверенитетын саклау.
• Милли куркынычсызлык комитеты: Разведка һәм контрразведка хезмәтен гамәлгә ашыру, терроризм белән көрәш.
• Чик буе хезмәте: Дәүләт чиген саклау һәм законсыз миграция белән көрәш.
• Эчке эшләр органнары: Җәмәгать тәртибен саклау һәм җинаятьчелек белән көрәш.

Куркынычсызлык мәдәнияте

• Куркынычсызлык мәдәнияте – кешеләрнең үз тормышына һәм сәламәтлегенә, шулай ук әйләнә-тирә мохиткә карата җаваплылыгын арттыруга юнәлтелгән кыйммәтләр һәм нормалар җыелмасы.
• Куркынычсызлык мәдәниятен формалаштыру – куркынычсызлык кагыйдәләрен саклауга, куркыныч хәлләрне ачыклауга һәм аларның алдын алуга юнәлтелгән белем бирү һәм мәгълүмати кампанияләрне уздыру аша гамәлгә ашырыла.
• Һәрбер гражданның куркынычсызлык мәдәниятен арттыру – куркынычсызлыкны тәэмин итүнең мөһим шарты булып тора.