4.1. Kimia: Vetitë e Acideve dhe Bazave

Vetitë e Acideve

• Shumë ushqime përmbajnë acide.
• Acidet kanë shije të thartë, erë të fortë dhe janë djegëse.
• Limonadat dhe limonët përmbajnë acid citrik, që është një acid i dobët.
• Acidet që përdoren më shumë në laborator janë: acidi klorhidrik (HCl), acidi sulfurik (H₂SO₄) dhe acidi nitrik (HNO₃).

Disa nga Acidet Janë Të Rrezikshme

• Acidet ndahen në dy grupe: acide të dobëta dhe acide të forta.
• Acidet e forta kanë veti djegëse të forta.
• Shembuj të acideve të forta përfshijnë acidin klorhidrik, acidin nitrik dhe acidin sulfurik.
• Në etiketat e shisheve të acideve të forta, vendoset shenja "X" që tregon rrezik djegieje, dhe shkruhet fjala "substancë e dëmshme".
• Në përgjithësi, acidet treten në ujë, duke formuar tretësira ujore.
• Tretësirat ujore të acideve kanë veti djegëse.
• Tretësirat ujore të acideve të dobëta janë më pak djegëse sesa ato të acideve të forta.

Vetitë e Bazave

• Shumë nga produktet e pastrimit përgatiten nga baza, si sapunët dhe detergjentët.
• Hidroksidi i natriumit është një bazë e fortë.
• Bazat e forta janë të dëmshme dhe mund të shkaktojnë rrudhosje të lëkurës.
• Gjatë larjes së pajisjeve shtëpiake, rekomandohet përdorimi i dorezave plastike.
• Bazat janë të dëmshme edhe për sytë, prandaj duhet të përdoren syze.
• Bazat treten në ujë dhe bëhen më pak të dëmshme.
• Në laborator përdoren hidroksidi i natriumit, hidroksidi i kaliumit dhe hidroksidi i kalciumit.
• Bazat që treten mirë në ujë janë të forta, ndërsa ato që treten pak në ujë janë të dobëta.
• Acidet dhe bazat kanë veti të kundërta dhe mund të asnjësojnë njëra-tjetrën.
• Nëse një pikë acid ose bazë bie mbi lëkurë, ajo duhet të shpëlahet me ujë të bollshëm.

Çfarë Duhet të Keni Parasysh Kur Punohet me Acide dhe Baza

• Përdorimi i syzeve mbrojtëse.
• Ndërprerja e punës nëse acidi ose baza derdhet mbi tryezë ose përtokë.
• Vendosja e tapës së shishes me kokën lart mbi tryezën e punës për të shmangur ndotjen.
• Mbyllja e shisheve me tapë pas përfundimit të punës dhe tregimi i kujdes që të mos ngatërrohen ato.

Përmbledhje

• Acidet dhe bazat ndodhen kudo.
• Disa acide dhe baza janë të rrezikshme dhe shumë të dëmshme.
• Etiketat e substancave kimike tregojnë shenjën e rrezikshmërisë.
• Acidet dhe bazat kanë veti të kundërta dhe mund të asnjësojnë njëra-tjetrën.

Ky tekst shpjegon vetitë e acideve dhe bazave, duke përfshirë shijen, erën dhe rrezikun e djegies. Ai gjithashtu thekson acide të zakonshme si acidi citrik dhe acidet e forta si acidi klorhidrik. Gjithashtu përmend përdorimin e bazave në produktet e pastrimit.