Кенесары Қасымұлы ұлт-азаттық қозғалысы

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Кенесары Қасымұлының көтерілісінде қандай мақсаттар болды?

Сырттан келетін жаулардан қорғану

Патша үкіметінің қол астында империялық басқаруды нығайту

Қазақ жерінің тұтастығын қалпына келтіру (correct)

Отаршылар енгізген алым-салықтарды жою (correct)

Кенесарының көтеріліс орталығын қай жерге ауыстыруға мәжбүр болған жылы болды?

1843 жылы

1841 жылы

1846 жылы

1845 жылы (correct)

Кенесары Қасымұлы хан сайланған жылы қандай маңызды оқиға болды?

1841 жылы үш жүздің өкілдері бас қосқан жиын өтті (correct)

1841 жылы Кенесары Ресеймен бейбіт келісім жасасты

1841 жылы Кенесарының әскері Тобыл өзеніне шабуыл жасады

1841 жылы Кенесары мен Қырғыздар арасында соғыс болды

Кенесары Қасымұлы немен атақты болған?

Оның әскері 20 мың жауынгерден тұрды Signup and view all the answers

Кенесарының көтерілісіне қолдау көрсеткен батырлар кімдер?

Сұраншы, Байсейіт, Сыпатай Signup and view all the answers

Кенесары Қасымұлы көтерілісінің қозғаушы күші не болды?

Қарапайым халық, старшындар мен би, батырлар, сұлтандар Signup and view all the answers

Кенесарының қандай әскери отряды Петропавлдан Ташкентке бет алған кезде жеңілді?

Хорунжий Рытовтың отряды Signup and view all the answers

Кенесары Қасымұлы көтерілісінің нәтижесінде қазақ хандығы қай жылы қалпына келтірілді?

1841 жылы Signup and view all the answers

Кенесары басқару барысында қандай органға сүйенді?

Кеңес Signup and view all the answers

Кенесарының арнайы жасағының аты неден құралды?

Мергендер жасағы Signup and view all the answers

Study Notes

Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы (1837–1847)

Кенесары Қасымұлы – Абылай ханның немересі, Қасым сұлтанның ұлы, Саржан сұлтанның інісі.
Ол 1802-1847 жылдар аралығында өмір сүрген.
Ресейлік зерттеуші Л. Мейер Кенесарыны «көзсіз ерлік тән» деп бағалаған.

Көтерілістің мақсаттары

Тартып алынған жерлерді қайтарып алу
Округтерді тарату
Отаршылар енгізген алым-салықтарды жою

Көтерілістің басталуы

1837 жылдың соңында Кенесары Петропавлдан Ташкентке бет алған Хорунжий Рытовтың отрядын тас-талқан етіп жеңген.
1837 жылы Батыс Сібір генерал-губернаторына Омбыдағы тұтқындағы адамдарын босатуды, қазақ жерінің тұтастығын қалпына келтіруді талап еткен хат жіберген.

Ақмола бекінісіне шабуыл

1838 жылы Кенесары Ақмола бекінісін алты күн қоршап, 7 тамызда басып алған. Бекініс қорғаушылары: Аға сұлтан К. Құдаймендіұлы мен старшина Карбышев. Шабуыл жасаушылар: Басықара батыр, Ағыбай, Иман, Бұқарбай батырлар. Басықара батыр мен 255 жауынгер қаза тапты. Бекініс өртеп жіберілген.

Кенесарының хан жариялануы

1841 жылы үш жүз өкілдері Кенесары Қасымұлын хан сайлаған.

Көтеріліске қарсы жазалаушы отрядтар

Старшина Лебедев отряды
1843 жылы жасақталған А. Жантөрин мен Б. Айшуақұлы бастаған екінші әскер
Омбыдан жіберілген Вишневский отряды.

Көтерілістің негізгі шайқастары

1844 жылы Тобыл өзенінің жоғарғы ағысында Кенесары А. Жантөрин әскеріне жеңіс қосқан.
1844 жылдың тамызында Екатерина станицасына шабуыл
1845 жылы Кенесары көтеріліс орталығын Сарыарқадан Жетісуға ауыстырған.

Көтеріліс орталығының ауысуы

1845 жылы Кенесары Сарыарқадан Ұлы жүз жеріне кетті.
Патша үкіметінің қысымынан Алатаудың етегіне көшкен.

Соңғы шайқас

1847 жылдың сәуірінде Кенесары 10 мыңдай қолмен Қырғызстанға кірген.
Кекілік сеңгір тауында қырғыздармен шайқас болды. Сұлтан Рүстем мен Сыпатай Кенесарыны сатқан.
Кенесары мен оның інісі Наурызбай қаза тапқан.

Көтеріліске қатысушылар мен ұлттар

Қазақтар, орыстар, башқұрттар, өзбектер, қарақалпақтар, түрікмендер, поляктар
Үш жүз
Көтеріліске қолдау көрсеткен ұлы жүздің батырлары: Сұраншы, Байсейіт, Тайшыбек

Көтерілістің жеңілу себептері

Кенесарының батырларын қоршауда қалдырып, өзі қашып құтылуы
Рүстем сұлтан мен Сыпатайдың жасақтарының шегініп кетуі
Қырғыздармен бірге күш біріктіру мүмкін болмады
Қырғыздар Кенесарыға қосылмады

Кенесарының ой-пікірлері мен ұстанымдары

Кенесары қазақтар мен қырғыздардың басын қосып, оларды күшейтуді ұсынды.
Күш біріктіріп, Қоқан хандығы мен Ресей империясына қарсы күресуді ұсынды.
Қытай үкіметінен көшіп қонуға жер сұрады, бірақ қолдау таппады.

Көтерілістің әскери ұйымдастырылуы

Кенесарының тұрақты әскерінің саны - 20 мың.
Әскер жүздіктер мен мыңдықтарға бөлінді.

Көтерілістің әлеуметтік және экономикалық жақтары

Салттар белгіленді: мал өсірушілерге зекет, егіншілерге ұшыр, сауда керуендерінен баж салығы.
Азық тапшылығына байланысты Кенесары егіншілікті дамытуды қолдады.
Керуендерге шабуыл жасауға тыйым салды.
Баж салығынан түскен қаржыға оқ-дәрі мен қару сатып алды.

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Кенесары Қасымұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы 1837-1847 жылдары қазақ халқының Ресей империясымен күресімен сипатталады. Бұл көтеріліс барысында қазақтар тартып алынған жерлерді қайтарып алу, округтерді тарату және алым-салықтарды жою мақсатында әрекет етті. Кенесарының ерлігі мен тактикалық шеберлігі оның тарихи рөлін арттырды.