Karışımlar: Homojen ve Heterojen

Karışımlar: Genel Özellikler, Homojen ve Heterojen Karışımlar

• Karışım, iki veya daha fazla saf maddenin kendi özelliklerini koruyarak rastgele oranlarda birleşmesiyle oluşan madde topluluğudur.
• Karışımı oluşturan her bir maddeye bileşen adı verilir.
• Karışımlar, saf maddelerin birleşmesiyle oluşan saf olmayan maddelerdir.
• İnsan vücudundaki kan ve midedeki özsu gibi birçok sıvı karışımdır.

Karışımların Özellikleri

• Karışımlar saf değildir.
• Belirli bir kimyasal formülleri veya sembolleri bulunmaz.
• Atom, molekül veya iyon gibi kimyasal türler içerebilirler.
• Bileşenlerinin kimyasal özellikleri değişmez, sadece fiziksel özellikleri değişebilir.
• Erime noktası, kaynama noktası ve yoğunluk gibi fiziksel özellikleri bileşenlerin oranına göre değişir ve sabit değildir.
• Karışımı oluşturan bileşenlerin kütleleri toplamı karışımın kütlesini verir, ancak hacimleri toplamı her zaman karışımın hacmini vermeyebilir.

Karışımların Sınıflandırılması: Homojen Karışımlar

• Homojen karışımlar, her yerinde aynı özelliği gösteren ve tek bir görünüme sahip olan karışımlardır.
• Çeşme suyu ve hava, homojen karışımlara örnektir.
• Farklı maddelerin birbiri içerisinde çözünmesiyle oluşurlar ve bu nedenle çözelti olarak da adlandırılırlar.
• En az bir çözücü ve bir çözünenden oluşurlar.
• Bileşenleri çıplak gözle görülemez ve bekletildiğinde çökelti oluşmaz.
• Gaz ve sulu çözeltileri süzgeç kağıdından geçerler.
• Genellikle saydamdırlar.
• Katı, sıvı veya gaz halinde olabilirler.
• Lehim (katı), hava (gaz) ve kolonya (sıvı) homojen karışımlara örnek olarak verilebilir.
• Amalgam (diş dolgusu), gümüş ve cıvanın homojen karışımıdır.
• Çözeltilerde miktarı çok olan maddeye çözücü, az olan maddeye ise çözünen denir.
• Su, bileşenlerden birisi ise genellikle çözücü olarak kabul edilir.
• Çözeltinin fiziksel halini çözücü belirler.
• Çözünenin tanecik boyutu 1 nanometreden küçüktür.

Homojen Karışım Örnekleri

• Sıvı çözücü ve katı çözünen: Tuzlu su, şerbet.
• Sıvı çözücü ve sıvı çözünen: Kolonya (alkol ve su).
• Sıvı çözücü ve gaz çözünen: Kola, gazoz.
• Gaz çözücü ve gaz çözünen: Hava.
• Gaz çözücü ve sıvı çözünen: Nemli hava.
• Katı çözücü ve katı çözünen: Alaşımlar.
• Katı çözücü ve sıvı çözünen: Diş dolgusu (amalgam).

Karışımların Sınıflandırılması: Heterojen Karışımlar

• Heterojen karışımlarda bileşenler birbiri içerisinde eşit dağılmaz ve her yerinde aynı özelliği göstermez.
• Birden fazla faz (görünüm) içerirler.
• Sisli hava ve zeytinyağı-su karışımı heterojen karışımlara örnektir.
• Bileşenleri genellikle çıplak gözle veya çeşitli yöntemlerle gözlemlenebilir.
• Bekletildiğinde çökelti oluşabilir ve bileşenlerinin bazıları süzgeç kağıdından geçmeyebilir.
• Genellikle bulanık bir görünüme sahiptirler ve katı, sıvı veya gaz halinde olabilirler.
• Kumlu su, duman, sis, yağlı su, çorba, süzülmemiş bitki çayı, benzin-su, ayran, Türk kahvesi, salata, toprak, kan ve mayonez heterojen karışımlara örnektir.
• Bir madde diğerinin içerisinde dağılıyorsa, dağılan maddeye dağılan faz, dağıldığı maddeye ise dağıtan faz denir.
• Heterojen karışımlar; adi karışım (basit karışım), emülsiyon, süspansiyon, aerosol ve kolloid olarak sınıflandırılır.

Heterojen Karışım Türleri

• Adi Karışım: Katı-katı heterojen karışımıdır. Karışık kuru yemiş, kum-çakıl karışımı, kükürt tozu-demir tozu gibi örnekler verilebilir.
• Emülsiyon: Sıvı-sıvı heterojen karışımıdır. Sıvılar birbiri içinde çözünmez ve ayrı fazlar oluşturur. Zeytinyağı-su, mazot-su, benzin-su, cıva-su, süt, mayonez-yağ-sirke gibi örnekler verilebilir.
• Süspansiyon: Katı-sıvı heterojen karışımıdır. Katı parçacıkları sıvı içerisinde asılı kalır. Türk kahvesi, naftalin-su, nişasta-su, ayran, şehriye çorbası, kan ve çamurlu su gibi örnekler verilebilir. Dağılan tanecik boyutu 1 mikrometreden büyüktür.
• Aerosol: Gaz içerisinde katı veya sıvıların dağılmasıyla oluşan heterojen karışımıdır. Spreyler, tozlu hava, duman, sis ve bulut örnek olarak verilebilir.
• Kolloid: Dışarıdan homojen gibi görünse de heterojen olan karışımdır. Dağılan madde, dağıtıcı faz içerisinde asılı kalır ve çıplak gözle görülemez ancak mikroskopla görülebilir. Tanecik boyutu 1 nanometre ile 1000 nanometre arasındadır. Süt, kan, mürekkep, boya ve sabun köpüğü gibi örnekler verilebilir.

Kolloidlerin Özellikleri: Tindal Etkisi

• Kolloidlerden ışın demeti geçirildiğinde ışık çizgisi olarak gözükür.
• Çözeltilerde ışık gözükmezken, kolloidlerde ışığın gözükmesi olayına Tindal Etkisi denir.
• Havada bulunan koleidal haldeki tozlar güneş ışığını kırarak bu çizgilerin oluşmasına neden olur.

Dağıtıcı ve Dağılan Fazlara Göre Kolloid Örnekleri

• Dağıtıcı Faz Katı, Dağılan Faz Katı: Mücevher taşları (inci, kırmızı cam).
• Dağıtıcı Faz Katı, Dağılan Faz Sıvı: Peynir, tereyağı, jöle, merhem.
• Dağıtıcı Faz Katı, Dağılan Faz Gaz: Fırınlarda satılan ekmekler, ponza taşı, lav taşları.
• Dağıtıcı Faz Sıvı, Dağılan Faz Katı: Mürekkep, boya, yapıştırıcı.
• Dağıtıcı Faz Sıvı, Dağılan Faz Sıvı: Yağlı su, benzin su, süt, mayonez.
• Dağıtıcı Faz Sıvı, Dağılan Faz Gaz: Sabun köpüğü, çırpılmış yumurta, krem şanti.
• Dağıtıcı Faz Gaz, Dağılan Faz Katı: Tozlu hava, duman.
• Dağıtıcı Faz Gaz, Dağılan Faz Sıvı: Sis, bulut, buhar.

Karışımlar, iki veya daha fazla maddenin birleşmesiyle oluşur. Homojen karışımlar her yerinde aynı özelliği gösterirken, heterojen karışımlar farklı özelliklere sahiptir. Kan ve özsu gibi birçok sıvı homojen karışımdır.