Kabanata 11: Karapatang Pantao

Kabanata 11: Karapatang Pantao

• Ang karapatang pantao ay isang bagong konsepto na lumitaw kumpara sa ibang terminolohiya tulad ng natural na karapatan.
• Nabuo ang konsepto ng karapatang pantao dahil ang karapatan ay hindi na para lamang sa may-ari-arian, makapangyarihan, kalalakihan, at mga lahing puti.
• Pangunahing pundasyon ng karapatan ay ang mabuhay, magsalita, manampalataya, maging ligtas sa walang pakundangang pag-aresto at pagkakulong, at pagpatay nang labag sa batas.
• Pangwakas na layunin ng mga karapatan ay ang proteksyon para sa dignidad ng bawat tao, ang paggalang at pagpapahalaga sa sarili, at ang sikolohikal na karapatan at pagbibigay ng poder sa indibidwal.
• Sa proteksyon ng karapatang pantao, nagdudulot ito ng pag-unlad ng bawat isa at pag-unlad ng bansa, at nagbubunga ng mamamayang produktibo.
• Ang mga hakbang upang protektahan ang mga pangunahing karapatan ay nakasalig sa pandaigdigang pamantayan sa ilalim ng pamamahala at hurisdiksiyon ng mga organisasyong internasyonal na sinalihan ng Pilipinas.

Ang Konsepto ng Karapatang Pantao

• Ang karapatang pantao ay mga benepisyong dapat tamasahin ng isang indibidwal, ito ay karapatan ng lahat, indibidwal man o pangkat.
• Nagmula ito sa salitang Latin na ius na ang kahulugan ay nararapat sa indibiduwal, ang ius ay salitang-ugat ng hustisya.
• Binubuo ang karapatang pantao ng mga pundamental na prinsipyo ukol sa kung ano ang tinatanggap ng konsiyensiya ng tao, ito ay mga asal na naaayon sa moralidad o mabuting pamantayan.
• Sa pagkamit ng karapatang pantao ay nakatutulong sa bawat isa na maabot ang kondisyon kung saan kaya niyang mabuhay at harapin ang mga hamon ng pagkatao.
• Kaakibat ng karapatang pantao ang paggalang sa karapatan ng iba bilang bahagi ng moral na responsibilidad.

Ang Sakop ng Karapatang Pantao

• Mayroong tatlong sakop ang pag-uuri.
• Nakabatay sa kalayaan, pangangailangan at batay sa pagkakaisa (solidarity).

Batay sa Kalayaan

• Ang mga karapatan nakabatay sa kalayaan ang mga kalayaang sibil at politikal gaya ng karapatan sa pantay na edukasyon at oportunidad na nakatutulong sa tao upang paunlarin ang buhay at pamumuhay.
• Sinuman at anuman ang kanyang kasarian, lahing pinagmulan, relihiyon, kapansanan, at iba pa.

Batay sa Pangangailangan

• Ang mga karapatang batay sa pangangailangan ay ang panlipunan at ekonomiko, ito ang uri ng nagbibigay ng pantay na karapatan sa mga pangangailangang materyal.
• Makakamit sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga pagkakataon at yaman gaya ng kalusugan, pagpapabuti ng kondisyong panlipunan, at pagkakamit ng mapagpalayang karapatan.

Paano Nabuo ang Konsepto ng Karapatang Pantao?

• Daan sa pagsulong ng karapatang pantao ay naglalarawan sa katayuan ng mga kailangan ng tao sa panahong isinusulong ito.

Karapatang Sibil at Politikal

• Ibinabakas ang uring ito sa panahon ng mga rebolusyong Ingles, Amerikano, at Pranses noong ika-17 siglo.
• Ipinaglaban ng mga Ingles ang karapatan sa relihiyon at pagtatatag ng komunidad na malaya sa Parlamento.
• Ang mga Amerikano naman ay lumaban upang ipagtanggol ang karapatang magtatag ng sariling pamahalaan na nagbigay-sigla sa mga Pranses upang ipaglaban ang sarili laban sa pang-aapi.

Karapatang Ekonomiko, Panlipunan, at Pangkultura

• Ukol ito sa mga karapatang ekonomiko, panlipunan, at pangkulturang maiuugnay sa rebolusyon ng ika-20 siglo sa ilalim ng mga ideolohiyang Marxismo at sosyalismo.
• Ito ay nakatuon sa mga karapatang batay sa pangangailangan.
• Sa halip na "kalayaan laban sa" ginamit ang mga salitang "karapatan sa".
• kabilang dito ang karapatan sa seguridad, karapatang magtrabaho, proteksiyon laban sa kawalan ng trabaho, karapatang mamahinga, at maglibang, at iba pa.

Karapatan sa Pagkakaisa.

• Nagmula ito sa mga pinahalagahan ng unang dalawang yugto at nakaugat sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.
• Mababasa ang mga ito sa Artikulo 28 ng Universal Declaration of Human Rights na nagsasaad na ang bawat isa ay may karapatan sa isang kaayusang panlipunan at pandaigdigang magbubunga sa pagkamit ng karapatan sa pagkakaisa.
• Ang mga karapatan sa yugtong ito ay ang mga sumusunod:
  • Karapatan sa pagsasarili at paggawa ng sariling desisyong pampolitika, pang-ekonomiya, panlipunan, at pangkultura
  • Karapatan sa pagsusulong ng ekonomiya at lipunan
  • Karapatang makisangkot at magtamasa ng mga benepisyo mula sa mana ng sangkatauhan
  • Karapatan para sa kapayapaan
  • Karapatan sa kapaligirang malusog at balanse
  • Karapatan sa pagtulong ng kapwa sa panahon ng kalamidad o sakuna

Karapatan sa Dignidad ng Tao

• Ang mga karapatang pantao bilang uri ng benepisyo na nagsusulong at nagpoprotekta ay hindi lamang ukol sa kung ano ang tama ayon sa batas kundi gayundin sa kung ano ang moral at makatarungan sa ugnayan ng mga tao.
• Nagmula ito sa paniniwalang lahat ng tao ay may pagkakatulad gaya ng konsepto ng moralidad na taglay ng lahat ng tao.
• Lahat ng ito ay para sa lahat, hindi ito maaaring baguhin at hindi rin ito nababago.

Ang Karapatang Pantao at ang Obligasyong Moral

• Ang lahat ay may karapatang magtamasa ng mga karapatang pantao ngunit ito ay may kakambal na responsabilidad na igalang o ipagtanggol kung kailangan. Ito ang moral na obligasyon at tungkulin ng lahat.
• Matatagpuan ito sa Universal Declaration of Human Rights, "itaguyod ang karapatan ng ibang tao."
• Ang mga tiyak na tungkulin sa kapwa ay ang sumusunod:
  • Igalang ang kapayapaan at seguridad.
  • Huwag palaganapin ang digmaan.
  • Huwag gawing adbokasiya ang pagkamuhi sa ibang bansa, lahi, o relihiyon.
  • Sumunod sa mga pandaigdigang batas.
  • Sumunod sa mga pandaigdigang batas ukol sa pagiging makatao.
  • Magsikap na isulong at sundin ang karapatang pantao at kalayaan.
  • Igalang ang kagalingan ng tao.
  • Sundin ang mga batas ng sariling bansa.
  • Sumunod sa mga panuntunan laban sa paggamit ng torture at paggalang sa dignidad ng tao.
  • Pangalagaan ang natural na kapaligiran ng tao o kalikasan.
  • Makisangkot sa pagsulong at pag-unlad.

Uri ng Karapatang Pantao

• May uring sibil at politikal.
• May ekonomik, sosyal, at kultural.
• May pagkakapantay-pantay.
• May kolektibo.

Sibil at Politikal

• Ito ang uri ng karapatan na nangangalaga sa katayuan ng isang tao bilang isang mamamayan ng bansa, at ang pagkakapantay-pantay sa ilalim ng batas.

Ekonomik, Sosyal, at Kultural

• Ito ang uri ng karapatan na nagtataguyod ng kapakanan bilang isang tao, sakop nito ang karapatan sa edukasyon, pagkain, malinis na tubig, kalusugan, at seguridad sa trabaho.

Pagkakapantay-pantay

• May pantay ang mga mayaman, mahirap, matalino o hindi, at iba pa.

Kolektibo

• Uri ng karapatan na dapat matamasa ng isang komunidad, tulad ng kalayaan sa pagpaplano kung saan papunta ang isang pamayanan.

Karapatan ng mga Bata

• Upang mabigyan sila ng proteksiyon, ginawa ng United Nations noong 1989 ang Convention on the Rights of the Child ang United Nations Children's Emergency Fund (UNICEF).
• Sa ilalim ng Convention, ang mga bata ay may karapatang magkaroon ng pangalan at pagkamamamayan, edukasyon, pangangalagang pangkalusugan, pahinga at panahon para maglaro.

Karapatan ng Kababaihan

• Sa United Nations Charter ng 1945, mayroon nang pangako ng pantay na karapatan ng kalalakihan at kababaihan.
• Nagpatuloy ang pagtutok sa kalagayan ng kababaihan sa 1957 Convention on the Nationality of Married Women na nagsasaad na ang pagkamamamayan ng babae ay hindi puwedeng kagyat na baguhin dahil lamang sa pag-aasawa.

Karapatan ng mga Katutubong Pilipino

• Bilang isang kapuluang kinabibilangan ng iba't ibang mga katutubo, binibigyan ng proteksiyon at pagkilala ang kanilang mga karapatan sa ilalim ng RA 8371 o ang The Indigenous People's Rights Act of 1997.
• Ayon sa batas, sila ay may karapatan na; Magkaroon ng sariling pamamahala, makakuha ng tulong para sa nagsasariling rehiyon at gamitin ang sariling sistemang pangkatarungan.

Mga Legal na Dokumento na Nangangalaga sa Proteksiyon ng mga Karapatang Pantao

• May mga dokumentong nagtataguyod ng proteksiyon ng mga karapatang pantao ito ng mga Pilipino at mga organisasyong internasyonal gaya ng United Nations, partikular ng Universal Declaration on Human Rights.

Paglabag sa Karapatang Pantao sa Pamunuang Marcos

• Marami sa mga pangunahing karapatan ng mga Pilipino ang sinupil kabilang writ of habeas corpus.
• Ang pagsuspende sa writ of habeas corpus kasama na ang kalayaan sa pananalita at pamamahayag ay pagyurak sa mga pangunahing karapatan ng mga Pilipino.

Patuloy ang Laban: "Never Again"

• marami pa rin ang hindi nakakamit ng katarungan

Mga Bayani ng Batas Militar

• Sila ang mga bayaning nagbuwis ng buhay para sa kapwa mamamayan at para sa bansa.

Ulat ng Komisyon sa Karapatang Pantao (Commission on Human Rights o CHR)

• Noong 2014, naglabas ng ulat ang CHR ukol sa Compensation Act ng 2013 o RA 10368 na siyang mga pangunahing biktima ng batas militar.
• Maliban sa mga ulat na nakatala ukol sa panahon ng Batas Militar, pinagsama-sama rin ng ahensiya ang mga sumbong ukol sa paglabag sa karapatang pantao na hawak nila ngayon.

Extrajudicial Killings o EJK

• Itoy ang walang pakundangang pagpatay sa tao nang walang legal na proseso at kagagawan ng mga nasa pamahalaan.
• Noong 2014, naidokumento ng CHR ang 131 kaso ng extrajudicial killings (EJK).

Torture

• Ito ay ang pananakit ng kapwa upang makakuha ng impormasyon o pag-amin sa kasalanan.

Ang Kasalukuyang Kalagayan ng Karapatang Pantao sa Pilipinas

• Ang mga mamamayan na sinaway mula Hulyo hanggang Disyembre ng taong 2016 ang may ganitong istilo ay mahigit apat na libong katao (4,000).

BUOD

• Ang konsepto ng karapatang pantao ay nagbabago sa modernong daigdig.
• Sakop ng konsepto ang lahat ng tao anuman ang lahi, kasarian, relihiyon, paniniwalang pampolitika, at antas ng pamumuhay.