Java - I: Energjia Elektrike dhe Ngarkesat

Java - I

• Lënda trajton bazat e energjisë elektrike, kuptimet themelore të elektricitetit dhe strukturën e atomit.

Ç'është Energjia Elektrike?

• Energjia elektrike është një formë energjie e përftuar nga energjia elektrike potenciale.
• Elektriciteti është një emërtim i përgjithshëm për llojshmërinë e dukurive që ndodhin nga prania dhe rrjedha e ngarkesës.
• Kjo përfshin dukuri të mirënjohura fizikore, si rrufeja, fushat elektromagnetike dhe rrymat elektrike.
• Energjia elektrike përdoret në elektronikë dhe fuqi elektrike.

Ngarkesat elektrike

• Ngarkesa elektrike është një veti themelore e konservuar e disa thërrmijave nënatomike.
• Kjo veti përcakton bashkëveprimin elektromagnetik.
• Lënda që është e ngarkuar elektrikisht ndikohet nga dhe prodhon një fushë elektromagnetike.
• Bashkëveprimi i dy ngarkesave lëvizëse dhe një fushe elektromagnetike është burimi i forcës elektromagnetike, e cila është një nga katër forcat themelore.

Elektromagnetizmi

• Elektromagnetizmi është dega e fizikës që studion valët elektromagnetike, dukuritë e fushave elektrike dhe magnetike, si dhe forcat midis trupave të ngarkuar me elektricitet.
• Fusha magnetike krijohet nga drejtimet e domeneve magnetike në një magnet.
• Një fushë magnetike e ndryshueshme krion rrymë elektrike.
• Një fushë elektrike e ndryshueshme krion një fushë magnetike.

Pajisjet elektronike

• Pajisjet elektronike përdorin tranzistorët, një nga shpikjet më të mëdha të shekullit XX.
• Qarqet moderne të integruara përmbajnë miliarda tranzistore në një rajon të vogël.

Zbatim në komunikim

• Radio, televizioni, interneti, telefonët, fakset lidhin njerëzit në botë.
• Këto teknologji përdorin energji elektrike në funksionin e tyre.

Zbatim në mjekësi

• Energjia elektrike përdoret në trajtimin e kancerit të mëlçisë duke përdorur impulse elektrike.
• Kjo metodë krijon boshllëqe në membranën e qelizave kanceroze dhe shkatërron tumorët.

Atomi, një vështrim i përgjithshëm

• Atomi është njësia themelore ndërtuese e materies.
• Atomi i përbërë nga bërthama dhe elektronet.

Atomi është i përbërë.

• Bërthama përbëhet nga protone dhe neutrone.
• Elektronet rrotullohen rreth bërthamës.

Struktura e atomit

• Atomi është grimcë e përbërë nga elektrizimi i elektronit dhe protonit.
• Numri i protoneve dhe elektronëve është i njëjtë.
• Atomi është grimcë elektroneutrale.

Struktura e atomit

• Bërthama është grimcë komplekse dhe është 10,000 herë më e vogël se atomi.
• Diametri i atomit është 10⁻¹⁰m.
• Protoni masë elektropozitive
• Elektron negativ (-e)
• Elektroni është grimc elektroneutrale.

Struktura e atomit

• Shuma e numrit të protoneve dhe neutroneve quhet numër i masës (A).
• Mbështjellsi elektronik është pjesa më e madhe e vëllimit të atomit.
• Elektronet janë të vendosura në shtresa K,L,M,N,O,P,Q.

Masa e elektronit

• Masa e elektronit është 9.109 · 10⁻³¹ kg.
• Diametri i elektronit është 5.64 · 10⁻¹⁵ m.

Struktura e atomit

• Numri i elektroneve (Ne) është i barabartë me numrin e protoneve (Np).
• Atomi në tërësi është grimcë elektroneutrale

Bërthama e atomit

• Bërthama e atomit përbëhet nga neutronet pa ngarkesë dhe protonet me ngarkesë elektrike pozitive.
• Bërthama është elektropozitive.
• Shuma e protoneve dhe neutroneve quhet numër i masës.

Përmasat e bërthamës

• Bërthama ka formë sferike.
• Rrezja e bërthamës varet nga numri i masës.
• Rreth 99.75% e masës së atomit gjendet në bërthamë.

Forcat bërthamore

• Forcat bërthamore janë forca shumë të fuqishme tërëheqëse që mbahen në bërthamë nukleone.

Shndërrimi i bërthamave

• Në natyrë ka bërthama të qëndrueshme dhe bërthama të paqëndrueshme (radioaktive).
• Bërthama e paqëndrueshme mund të ndryshojë në bërthamë më të lehta me lëshimin e grimcave elementare.

Protoni

• Protoni është grimcë e qëndrueshme e pozitive.
• Ka një masë më të madhe se elektronit
• Gjendet në bërthamë ateme bashkë me neutronet.
• Numri i protoneve përcakton vetitë e një atomi.

Elektroni

• Elektroni është grimcë e vogël që rrotullohet rreth bërthamës.
• Ka një ngarkesë elektrike negative.
• Masa e elektronit është e vogël krahasuar me protoneve dhe neutroneve.

Neutroni

• Neutroni është grimcë me ngarkesë zero.
• Gjendet në bërthamë me protonet.

Lidhja kovalente

• Lidhja kovalente formohet me çiftëzimin e elektroneve të atomeve përkatese.
• Formohet si rezultat i formimit të ciftit të përbashkët elektronik midis dy atomeve.
• Lidhja kovalente mund të jetë njefishe, dyfishe, ose trefishe.

Ky quiz trajton konceptet themelore të energjisë elektrike dhe ngarkesave elektrike. Do të shqyrtojmë gjithashtu vetitë e energjisë elektrike dhe ndikimin e saj në fushat elektromagnetike. Kjo lëndë është esenciale për çdo nxënës që dëshiron të kuptojë bazat e elektricitetit dhe elektromagnetizmit.