Podcast
Questions and Answers
इतिहासकारांनी भूतकाळातील घटनांची निवड कशावर अवलंबून असते?
इतिहासकारांनी भूतकाळातील घटनांची निवड कशावर अवलंबून असते?
इतिहासकार शिलालेखांमधील काय माहिती संग्रहित करतो?
इतिहासकार शिलालेखांमधील काय माहिती संग्रहित करतो?
सुमेर संस्कृतीमध्ये इतिहास लेखनाची परंपरा कधी सुरु झाली?
सुमेर संस्कृतीमध्ये इतिहास लेखनाची परंपरा कधी सुरु झाली?
पुरातत्त्व, भाषारचनाशास्त्र इत्यादी कोणत्या प्रकाराची ज्ञानशाखा आहेत?
पुरातत्त्व, भाषारचनाशास्त्र इत्यादी कोणत्या प्रकाराची ज्ञानशाखा आहेत?
Signup and view all the answers
इतिहास लेखनाची मुख्य प्रक्रिया कोणती आहे?
इतिहास लेखनाची मुख्य प्रक्रिया कोणती आहे?
Signup and view all the answers
लुव्र संग्रहालयातील सर्वात प्राचीन शिलालेख कशाची नोंद करतो?
लुव्र संग्रहालयातील सर्वात प्राचीन शिलालेख कशाची नोंद करतो?
Signup and view all the answers
इतिहासकाराने मार्गदर्शक असलेल्या घटनांची निवड करण्याच्या प्रक्रियेला काय म्हणतात?
इतिहासकाराने मार्गदर्शक असलेल्या घटनांची निवड करण्याच्या प्रक्रियेला काय म्हणतात?
Signup and view all the answers
इतिहासाच्या मांडणीसाठी कोणते महत्त्वाचे तत्व आहे?
इतिहासाच्या मांडणीसाठी कोणते महत्त्वाचे तत्व आहे?
Signup and view all the answers
अभिलेखागार आणि हस्तलिखितांचा अभ्यास यांचा संबंध कशाशी आहे?
अभिलेखागार आणि हस्तलिखितांचा अभ्यास यांचा संबंध कशाशी आहे?
Signup and view all the answers
मेसोपोटेमियामध्ये इतिहास लेखनाच्या सुरुवातीला कोणते महत्त्वाचे घटक होते?
मेसोपोटेमियामध्ये इतिहास लेखनाच्या सुरुवातीला कोणते महत्त्वाचे घटक होते?
Signup and view all the answers
इतिहासकारांमध्ये सामान्यतः कोणती गुणविशेष असते?
इतिहासकारांमध्ये सामान्यतः कोणती गुणविशेष असते?
Signup and view all the answers
इतिहास तत्सम असलेल्या घटनांची मांडणी करताना कोणते विचार महत्त्वाचे आहेत?
इतिहास तत्सम असलेल्या घटनांची मांडणी करताना कोणते विचार महत्त्वाचे आहेत?
Signup and view all the answers
इतिहासलेखनाच्या पद्धतींचे प्राथमिक उद्दिष्ट काय आहे?
इतिहासलेखनाच्या पद्धतींचे प्राथमिक उद्दिष्ट काय आहे?
Signup and view all the answers
किसी ऐतिहासिक घटना स्थळाची मांडणी ज्या संदर्भात केली जाते, तो काय आहे?
किसी ऐतिहासिक घटना स्थळाची मांडणी ज्या संदर्भात केली जाते, तो काय आहे?
Signup and view all the answers
इतिहासाच्या मांडणीसाठी सर्वाधिक महत्त्वाचे असलेले प्राथमिक साधन कोणते आहे?
इतिहासाच्या मांडणीसाठी सर्वाधिक महत्त्वाचे असलेले प्राथमिक साधन कोणते आहे?
Signup and view all the answers
अक्षरवटिका कोणत्या संदर्भात महत्वाची आहे?
अक्षरवटिका कोणत्या संदर्भात महत्वाची आहे?
Signup and view all the answers
इतिहास संशोधक कोणत्या पद्धतींचा अवलंब करतो?
इतिहास संशोधक कोणत्या पद्धतींचा अवलंब करतो?
Signup and view all the answers
सत्यता पडताळण्यासाठी कोणती गोष्ट आवश्यक आहे?
सत्यता पडताळण्यासाठी कोणती गोष्ट आवश्यक आहे?
Signup and view all the answers
ऐतिहासिक घटनांचे विश्लेषण कशाच्या आधारे केले जाते?
ऐतिहासिक घटनांचे विश्लेषण कशाच्या आधारे केले जाते?
Signup and view all the answers
इतिहास संशोधन प्रक्रियेत अर्थ समजण्यासाठी कोणती गोष्ट महत्त्वाची आहे?
इतिहास संशोधन प्रक्रियेत अर्थ समजण्यासाठी कोणती गोष्ट महत्त्वाची आहे?
Signup and view all the answers
इतिहास लेखनाकडे वैज्ञानिक दृष्टिकोनामुळे कोणते फायदे आहेत?
इतिहास लेखनाकडे वैज्ञानिक दृष्टिकोनामुळे कोणते फायदे आहेत?
Signup and view all the answers
इतिहासात क्रमशः संगती लावणे म्हणजे काय?
इतिहासात क्रमशः संगती लावणे म्हणजे काय?
Signup and view all the answers
वैज्ञानिक दृष्टिकोनाच्या आधारे काय सिद्ध करता येते?
वैज्ञानिक दृष्टिकोनाच्या आधारे काय सिद्ध करता येते?
Signup and view all the answers
इतिहासाचे संशोधन कोणत्या प्रक्रियांच्या आधारे होते?
इतिहासाचे संशोधन कोणत्या प्रक्रियांच्या आधारे होते?
Signup and view all the answers
ऐतिहासिक घटनांची माहिती एकत्र करण्यासाठी कोणते पद्धती वापरतात?
ऐतिहासिक घटनांची माहिती एकत्र करण्यासाठी कोणते पद्धती वापरतात?
Signup and view all the answers
कागदाच्या निर्मितीचा काळ काय सिद्ध करण्यासाठी उपयुक्त आहे?
कागदाच्या निर्मितीचा काळ काय सिद्ध करण्यासाठी उपयुक्त आहे?
Signup and view all the answers
इतिहास लेखनामध्ये कोणती गोष्ट महत्वाची नाही?
इतिहास लेखनामध्ये कोणती गोष्ट महत्वाची नाही?
Signup and view all the answers
द्वंद्ववाद (डायलेक्टिक्स्‌) पद्धतीत काय होते?
द्वंद्ववाद (डायलेक्टिक्स्‌) पद्धतीत काय होते?
Signup and view all the answers
काय आहे 'दास कॅपिटल' ग्रंथाचा लेखक?
काय आहे 'दास कॅपिटल' ग्रंथाचा लेखक?
Signup and view all the answers
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याने इतिहास संशोधनासाठी कोणत्या पद्धतीवर भर दिला?
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याने इतिहास संशोधनासाठी कोणत्या पद्धतीवर भर दिला?
Signup and view all the answers
हेगेलानुसार इतिहासाच्या अध्ययनाची पद्धत विज्ञानाच्या पद्धतींपेक्षा कशी आहे?
हेगेलानुसार इतिहासाच्या अध्ययनाची पद्धत विज्ञानाच्या पद्धतींपेक्षा कशी आहे?
Signup and view all the answers
अ‍ॅनल्स प्रणाली इतिहासलेखनाच्या कोणत्या शतकात उदयास आली?
अ‍ॅनल्स प्रणाली इतिहासलेखनाच्या कोणत्या शतकात उदयास आली?
Signup and view all the answers
कार्ल मार्क्सच्या विचारांवर आधारीत इतिहासाच्या दृष्टिकोनात काय महत्त्व आहे?
कार्ल मार्क्सच्या विचारांवर आधारीत इतिहासाच्या दृष्टिकोनात काय महत्त्व आहे?
Signup and view all the answers
अत्यंत महत्त्वाची विचारधारा कोण तुमच्या इतिहासात समाविष्ट करतात?
अत्यंत महत्त्वाची विचारधारा कोण तुमच्या इतिहासात समाविष्ट करतात?
Signup and view all the answers
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याच्या विचारांमध्ये ऐतिहासिक घटनांचे महत्त्व कशावर भरले आहे?
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याच्या विचारांमध्ये ऐतिहासिक घटनांचे महत्त्व कशावर भरले आहे?
Signup and view all the answers
इतिहासाचे विविध घटक कोणत्या सिद्धान्तावर आधारित आहेत?
इतिहासाचे विविध घटक कोणत्या सिद्धान्तावर आधारित आहेत?
Signup and view all the answers
हेगेलने 'रिझन इन हिस्टरी' या ग्रंथात काय लिहिले?
हेगेलने 'रिझन इन हिस्टरी' या ग्रंथात काय लिहिले?
Signup and view all the answers
मायकेल फुको यांच्या कोणत्या ग्रंथात इतिहासलेखनाची नवी संकल्पना व्यक्त केली आहे?
मायकेल फुको यांच्या कोणत्या ग्रंथात इतिहासलेखनाची नवी संकल्पना व्यक्त केली आहे?
Signup and view all the answers
कशावर ऐतिहासिक सत्यापर्यंत पोचण्याची संभाव्यता आहे?
कशावर ऐतिहासिक सत्यापर्यंत पोचण्याची संभाव्यता आहे?
Signup and view all the answers
वर्गसंघर्षाच्या अद्वितीय व्याख्येत काय वर्णन केले आहे?
वर्गसंघर्षाच्या अद्वितीय व्याख्येत काय वर्णन केले आहे?
Signup and view all the answers
इतिहासाच्या अभ्यासामध्ये काय सर्वाधिक महत्वाचे आहे?
इतिहासाच्या अभ्यासामध्ये काय सर्वाधिक महत्वाचे आहे?
Signup and view all the answers
हेगेलच्या तत्त्वज्ञानात घटना वर्गवारीचा अर्थ काय?
हेगेलच्या तत्त्वज्ञानात घटना वर्गवारीचा अर्थ काय?
Signup and view all the answers
गेलेल्या ऐतिहासिक संवेदनांची मांडणी कशावर आधारित असते?
गेलेल्या ऐतिहासिक संवेदनांची मांडणी कशावर आधारित असते?
Signup and view all the answers
इतिहासाचा अभ्यास करण्यासाठी कोणत्या गोष्टीकडे लक्ष दिले जात नाही?
इतिहासाचा अभ्यास करण्यासाठी कोणत्या गोष्टीकडे लक्ष दिले जात नाही?
Signup and view all the answers
काय आहे 'अर्थशास्त्र' म्हणजे कोणती संकल्पना?
काय आहे 'अर्थशास्त्र' म्हणजे कोणती संकल्पना?
Signup and view all the answers
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके लहान पद्धतीमध्ये कोणते महत्त्वाचे तत्त्व मांडले?
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके लहान पद्धतीमध्ये कोणते महत्त्वाचे तत्त्व मांडले?
Signup and view all the answers
इतिहासाच्या विचारेपद्धतीत काय आहे?
इतिहासाच्या विचारेपद्धतीत काय आहे?
Signup and view all the answers
हेगेलच्या 'द थिअरी अँड प्रॅक्टिस आॅफ हिस्टरी' या ग्रंथात कशाबद्दल चर्चा केली जाते?
हेगेलच्या 'द थिअरी अँड प्रॅक्टिस आॅफ हिस्टरी' या ग्रंथात कशाबद्दल चर्चा केली जाते?
Signup and view all the answers
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याचा ऐतिहासिक लेखनातील प्रकाशक कोणता आहे?
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याचा ऐतिहासिक लेखनातील प्रकाशक कोणता आहे?
Signup and view all the answers
वर्गसंघर्ष कोणत्या प्रकारची समाज्यात होतो?
वर्गसंघर्ष कोणत्या प्रकारची समाज्यात होतो?
Signup and view all the answers
मार्क्सने कोणत्या शतकाच्या उत्तरार्धात इतिहासाच्या दृष्टिकोनात महत्त्वाचा बदल केला?
मार्क्सने कोणत्या शतकाच्या उत्तरार्धात इतिहासाच्या दृष्टिकोनात महत्त्वाचा बदल केला?
Signup and view all the answers
इतिहासाचा अभ्यास केल्यास त्याचे प्रमुख ध्येय काय आहे?
इतिहासाचा अभ्यास केल्यास त्याचे प्रमुख ध्येय काय आहे?
Signup and view all the answers
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याच्या विचारांनंतर इतिहासकारांना कशावर विश्वास ठेवण्याची गरज आहे?
लिओपॉल्ड व्हॉन रांके याच्या विचारांनंतर इतिहासकारांना कशावर विश्वास ठेवण्याची गरज आहे?
Signup and view all the answers
कशामुळे लिओपॉल्ड व्हॉन रांके परखड ठरले?
कशामुळे लिओपॉल्ड व्हॉन रांके परखड ठरले?
Signup and view all the answers
काय आहे इतिहासलेखनाची प्रचलित पद्धत?
काय आहे इतिहासलेखनाची प्रचलित पद्धत?
Signup and view all the answers
हेगेलाच्या 'रिझन इन हिस्टरी' या पुस्तकामध्ये काय लक्ष देण्यात आले?
हेगेलाच्या 'रिझन इन हिस्टरी' या पुस्तकामध्ये काय लक्ष देण्यात आले?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहासलेखन कोणत्या दृष्टिकोनातून इतिहासाची पुनर्रचना करते?
स्त्रीवादी इतिहासलेखन कोणत्या दृष्टिकोनातून इतिहासाची पुनर्रचना करते?
Signup and view all the answers
फ्रेंच इतिहासकारांनी कोणत्या प्रणालीला अ‍ॅनल्स प्रणाली म्हटले आहे?
फ्रेंच इतिहासकारांनी कोणत्या प्रणालीला अ‍ॅनल्स प्रणाली म्हटले आहे?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहासलेखनामध्ये कोणत्या विषयांचा समावेश केला जातो?
स्त्रीवादी इतिहासलेखनामध्ये कोणत्या विषयांचा समावेश केला जातो?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहासलेखनाचा मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
स्त्रीवादी इतिहासलेखनाचा मुख्य उद्दिष्ट काय आहे?
Signup and view all the answers
1990 नंतर काय विशेष दिसून येत आहे?
1990 नंतर काय विशेष दिसून येत आहे?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहास लेखनात कोणती वैशिष्ट्ये कमी झाली आहेत?
स्त्रीवादी इतिहास लेखनात कोणती वैशिष्ट्ये कमी झाली आहेत?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहास लेखनाचे उपयुक्ततेचे मुख्य कारण काय आहे?
स्त्रीवादी इतिहास लेखनाचे उपयुक्ततेचे मुख्य कारण काय आहे?
Signup and view all the answers
राजकारण, मुत्सद्देगिरी, आणि युद्धांच्या बाबतीत कोणत्या घटकांचा अभ्यास महत्त्वाचा आहे?
राजकारण, मुत्सद्देगिरी, आणि युद्धांच्या बाबतीत कोणत्या घटकांचा अभ्यास महत्त्वाचा आहे?
Signup and view all the answers
स्त्रीवादी इतिहास लेखनात कोणत्या प्रकारे विविध विषयांचा समावेश केला जातो?
स्त्रीवादी इतिहास लेखनात कोणत्या प्रकारे विविध विषयांचा समावेश केला जातो?
Signup and view all the answers
Study Notes
इतिहासलेखन : पाश्चात्त्य परंपरा
- ऐतिहासिक घटनाः भूतकाले घडलेल्या, घटनांची पुनरावृत्ती न करता ज्ञानमयपणे लेखन आणि अभ्यास केले जाते।
- ऐतिहासिक दस्तऐवज संकलन, भाषाशैली, कागद उत्पादन काल यांचा संशोधनामध्ये विचार केला जातो।
- प्रायोगिक पद्धती उपयोगी, सत्यता पडताळणीसाठी पुराव्यांवर अवलंबित राहणे आवश्यक।
आधुनिक इतिहासलेखन
- आधुनिक इतिहासलेखनात ऐतिहासिक माहितीच्या संदर्भानुसार तौलनिक विश्लेषण आणि स्वीकार्यता आवश्यक आहे।
- विविध ज्ञानशाखा जसे पुरातत्त्व, अभिलेखागार, हस्तलिखित, वंशावळी यांचा उपयोग संबंधित ऐतिहासिक परिकल्पना तयार करण्यात केला जातो।
- ऐतिहासिक मांडणीमध्ये प्राचीन वस्तुंचा अभ्यास महत्त्वाचा आहे, उदा: लुव्र संग्रहालयातील प्राचीन शिलालेख।
प्रमुख विचारवंत
- लिओपॉल्ड व्हॉन रांके: इतिहास संशोधनाची चिकित्सक पद्धत आणि मूळ दस्तऐवजांचे महत्व, ऐतिहासिक सत्यांच्या पालपलीने पोहचण्यास मदत करते।
- कार्ल मार्क्स: वर्गसंघर्षाची सिद्धांतात्मक मांडणी, सामाजिक ध्रुवीकरणावर जोर, आर्थिक शोषण विविध वर्गांमधील संघर्षाचा आधार व्यक्त करतो।
- मायकेल फुको: "आर्केऑलॉजी ऑफ नॉलेज" मधून इतिहासाच्या स्थिरतेचा पुनर्विचार आणि भूतकाळातील स्थित्यंतरांचे स्पष्टीकरण महत्त्वाचे ठरवतो।
अ‍ॅनल्स प्रणाली
- अ‍ॅनल्स प्रणाली इतिहासाच्या अशा लेखन पद्धतीचा अभ्यास करते, ज्यात केवळ राजकीय घटनांचेच नाही तर सामाजिक, आर्थिक व सांस्कृतिक विषयांचेही महत्त्व आहे।
- या प्रणालीचा विकास फ्रेंच इतिहासकारांनी केला, जो भूतकाळातील विवेचनांवर नवीन दृष्टिकोन आणतो।
स्त्रीवादी इतिहासलेखन
- स्त्रीवादी दृष्टिकोनातून इतिहासाची पुनर्रचना, स्त्रियांचे योगदान, तसेच पुरुषप्रधान दृष्टिकोनाचा पुनर्विचार आवश्यक आहे।
- १९९० नंतर स्त्री समाजशास्त्राच्या स्वतंत्र वर्ग म्हणून इतिहासात स्थान घेऊ लागली, विभिन्न पैलूंचा अभ्यास करण्यात येत आहे।
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
युरोपातल्या इतिहासलेखनाच्या पारंपरिक आणि आधुनिक दृष्टिकोनावर आधारित हा प्रश्नावली आहे. इतिहासातील घटनांचे निरीक्षण करण्याची उपयुक्तता आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोन याबाबत चर्चा केली जाते.
