İş Hukukuna Giriş

İş Hukukunun Konusu

• İş Hukuku, iş sözleşmesine dayanarak bağımlı çalışan işçiler ile onları çalıştıran işverenler arasındaki ilişkileri düzenler.
• İşçiyi koruma ilkesi, iş hukukunun temel amaçlarından biridir.
• İşçinin işverene bağımlı çalışması ve ekonomik olarak daha zayıf durumda olması nedeniyle korunması hedeflenir.
• Sosyal adaletin ve toplumsal dengenin korunması iş hukukunun asıl amacıdır.

İş Hukuku Türleri

• Bireysel İş Hukuku
• Toplu İş Hukuku

İş Hukuku Kanunları

• 4857 Sayılı İş Kanunu
• 854 Sayılı Deniz İş Kanunu
• 5953 Basın İş Kanunu
• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

Kaynaklar Hiyerarşisi

• Anayasa
• Kanun
• Cumhurbaşkanı Kararnamesi
• Yönetmelik

Diğer Kaynaklar

• Yazılı Olmayan Asli Kaynak: Örf ve Adet
• Yardımcı Kaynaklar: Yargı ve Bilimsel Görüş
• Sözleşmesel Kaynaklar: Toplu iş sözleşmeleri, iş sözleşmesi, iç yönetmelik, işyeri uygulamaları, işverenin yönetim hakkı

Temel Kavramlar

• İşçi, bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir.
• Aradaki ilişkinin iş sözleşmesine dayanması önemlidir.
• İşveren, işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır.
• Belirli sayıda işçi çalıştırma şartı aranmaz.
• İşveren vekili, işveren adına hareket eden ve işin yönetiminde görev alan kişidir.
• İşveren vekilinin işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur.

İşyeri Tanımı

• İşyeri, işveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla kullanılan maddi ve manevi unsurlar ile işçinin birlikte örgütlendiği birimdir.
• İşin yapıldığı yer, işyerine bağlı yerler, eklentiler (dinlenme, yemek, emzirme alanları vb.) ve araçlar işyerini oluşturur.

Alt İşverenlik

• Alt işverenlik, bir işverenin işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde, işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş almasıdır.
• Alt işveren, bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işyerinde çalıştırır.
• Bu durumda asıl işveren ile alt işveren arasında bir ilişki kurulur.

Alt İşverenliğin Koşulları

• İşyerinde asıl işverenin varlığı
• İşin işyerinde yapılması
• İşin, işyerinde yürütülen mal ve hizmete ilişkin olması
• İşin aynı işçilerle yürütülmesi ve işçilerin o işe tahsis edilmesi
• İşin yardımcı iş olması veya asıl işin bir bölümünde işletme ve iş gereği teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olması

Alt İşverenlikte Sınırlar

• Asıl işverenin işçileri, alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanamaz.
• Daha önce o işyerinde çalıştırılan bir kişiyle alt işveren ilişkisi kurulamaz.
• İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler dışında, asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
• Aksi takdirde, asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğu kabul edilir ve alt işverenin işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılır.

İş Kanunu Kapsamı

• Deniz ve hava taşıma işleri (gemiadamları Deniz İş Kanunu'na, hava taşıma işlerinde çalışan hostes, pilot vb. Türk Borçlar Kanunu'na tabidir).
• 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerleri veya işletmeleri.
• Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işleri.
• Bir ailenin üyeleri ve 3. dereceye kadar (3. derece dahil) hısımları arasında dışarıdan başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işler.
• Ev hizmetleri, çıraklar (Mesleki Eğitim Kanunu'na tabi olanlar), sporcular ve rehabilite edilenler.
• 507 sayılı Esnaf ve Sanatkarlar Kanununun 2. maddesine uygun üç kişinin çalıştığı işyerleri, 4857 sayılı İş Kanunu'nun kapsamı dışındadır.

İş İlişkisi ve İş Sözleşmesi

• İş ilişkisi, işçi ile işveren arasında kurulan ilişkidir.
• İş sözleşmesi, bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir (İş K. madde 8).
• İş Sözleşmesinin unsurları, iş görme, ücret ve bağımlılıktır.
• Bağımlılık, işçinin işverenin emir ve talimatlarına uygun olarak iş görmesi ve işverene hukuki anlamda bağlı olmasıdır.