İş Hukuku Temel Kavramlar

İş Hukukunun Konusu

• İş Hukuku, iş sözleşmesine bağlı, bağımlı çalışan işçiler ile onları çalıştıran işverenler arasındaki ilişkileri düzenler.
• İşçiyi koruma ilkesi, işçinin işverene bağımlı çalışması ve ekonomik olarak zayıf konumda olmasından dolayı İş Hukuku'nun temel amaçlarındandır.
• Asıl amaç, sosyal adaleti ve toplumsal dengeyi korumaktır.

İş Hukukunun Dalları

• Bireysel İş Hukuku
• Toplu İş Hukuku

İş Hukuku Kanunları

• 4857 Sayılı İş Kanunu
• 854 Sayılı Deniz İş Kanunu
• 5953 Basın İş Kanunu
• 6356 sayılı Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Kanunu
• 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
• 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu

Kaynaklar Hiyerarşisi

• Anayasa
• Kanun
• Cumhurbaşkanı Kararnamesi
• Yönetmelik

Diğer Kaynaklar

• Yazılı olmayan asli kaynak: Örf ve Adet
• Yardımcı kaynaklar: Yargı ve Bilimsel Görüş
• Sözleşmesel kaynaklar: Toplu iş sözleşmeleri, iş sözleşmesi, iç yönetmelik, işyeri uygulamaları, işverenin yönetim hakkı.

Temel Kavramlar

• İşçi: Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişidir; aradaki ilişkinin iş sözleşmesine dayanması önemlidir
• İşveren: İşçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişi ya da tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır; belirli sayıda işçi çalıştırma şartı aranmaz.
• İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin yönetiminde görev alan kişilere denir.
• İşveren vekilinin işçilere karşı işlem ve yükümlülüklerinden doğrudan işveren sorumludur (Genel müdür, müdürler, şef, ustabaşı vb.).
• İşyeri: İşverenin mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi ve manevi unsurlarla işçinin birlikte örgütlendiği birimdir.
• İşin yapıldığı yer, işyerine bağlı yerler, eklentiler (dinlenme, yemek, emzirme alanları), araçlar işyerini oluşturur.

Alt İşverenlik

• Bir işverenden işyerinde yürüttüğü mal/hizmet üretimine yardımcı işlerde veya asıl işin bir bölümünde, işletme ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece o işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye denir.

Alt İşverenliğin Koşulları

• İşyerinde asıl işverenin varlığı
• İşin işyerinde yapılması
• İşin işyerinde yürütülen mal ve hizmete ilişkin olması
• İşin aynı işçilerle yürütülmesi, işçilerin o işe tahsis edilmesi
• İşin yardımcı iş olması veya asıl işin bir bölümünde işletme ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren bir iş olması

Alt İşverenliğin Sınırları

• Asıl işverenin işçileri, alt işveren tarafından işe alınarak hakları kısıtlanamaz.
• Daha önce o işyerinde çalıştırılan biriyle alt işveren ilişkisi kurulamaz.
• İşletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işler haricinde asıl iş bölünerek alt işverenlere verilemez.
• Aksi takdirde asıl işveren alt işveren ilişkisinin muvazaalı olduğu kabul edilerek alt işveren işçileri başlangıçtan itibaren asıl işverenin işçisi sayılır.

İş Kanunu Kapsamı

• Deniz ve hava taşıma işleri (Gemiadamları Deniz İş Kanunu'na, hostes, pilot vb. Türk Borçlar Kanunu'na tabidir).
• 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işleri.
• Aile ekonomisi sınırları içindeki tarımla ilgili işler.
• Bir ailenin üyeleri ve 3. dereceye kadar hısımları arasında yapılan ev işleri ve el sanatları.
• Ev hizmetleri.
• Çıraklar (Mesleki Eğitim Kanunu'na tabidirler).
• Sporcular.
• Rehabilite edilenler.
• 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanunu'na göre üç kişinin çalıştığı işyerleri (4857 sayılı İş Kanunu kapsamı dışındadır).

Temel Kavramlar: İş İlişkisi ve İş Sözleşmesi

• İş İlişkisi: İşçi ile işveren arasında kurulan ilişkidir.
• İş Sözleşmesi: Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) ücret ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir (İş K. madde 8).
• İş Sözleşmesinin Unsurları: İş görme, ücret, bağımlılık (işçinin işverenin emir ve talimatlarına uygun iş görmesi, işverene hukuki anlamda bağımlılık)