Inleiding tot Rechtssociologie

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Wat is rechtssociologie?

De toepassing van natuurwetten op juridische systemen.

Een studie van de fysieke structuren in de samenleving.

De studie van de interactie tussen recht en sociale processen. (correct)

Een filosofische benadering van juridische theorieën.

Wat behoren tot de bronnen van het recht?

Psychologische theorieën en gewoonten.

Filozofische uitspraken en morele overwegingen.

Algemene principes, wetten en gewoonten. (correct)

Technologische ontwikkelingen en trends.

Welke van de volgende uitspraken over recht is waar volgens natuurrecht filosofen?

Recht is irrelevant voor sociale structuren.

Recht is subjectief en verschilt per individu.

Recht vertegenwoordigt een systeem van waarden en principes. (correct)

Recht is uitsluitend gebaseerd op geschreven wetten.

Wat is een belangrijk kenmerk van het recht volgens de inhoud?

Het heeft een consistente structuur en een hiërarchische ordening. Signup and view all the answers

Wat is de focus van het eerste college over rechtssociologie?

De fundamentele concepten van recht en rechtssociologie. Signup and view all the answers

Welke vraag wordt niet behandeld in de agenda van de cursus?

Wat is de rol van social media in het recht? Signup and view all the answers

Welk materiaal is verplicht voor de cursus Sociologie en Rechtssociologie?

Het handboek, cursus en PowerPoint presentaties. Signup and view all the answers

Welke van de volgende stellingen over de colleges is correct?

Colleges hebben plaats op dinsdagen en zijn soms online. Signup and view all the answers

Wat wordt beschouwd als de sociale productie van recht?

Het ontstaan van recht door menselijke interactie Signup and view all the answers

Welke van de volgende beschrijvingen valt onder 'law in action'?

De werking van juridische instituties binnen de maatschappij Signup and view all the answers

Wat is een voorbeeld van een interne formele bron van recht?

Juridische doctrines Signup and view all the answers

Welke maatschappelijke bron beïnvloedt het recht door politieke besluitvorming?

Politieke machtsverhoudingen Signup and view all the answers

Welke factor heeft de grootste beïnvloeding op de inrichting van het rechtssysteem in een kapitalistische economie?

Contracten en eigendomsrechten Signup and view all the answers

Wat is een belangrijke sociale werking van recht?

Het reguleren van menselijke interactie Signup and view all the answers

Welke rol spelen juridische professionals in de sociale productie van recht?

Zij geven betekenis aan recht door interpretatie en toepassing Signup and view all the answers

Wat betekent het begrip 'recht als sociaal fenomeen'?

Recht is een product van sociale interacties Signup and view all the answers

Welke uitspraak over rechtspraak is juist volgens de realisten?

Recht ontstaat pas wanneer rechters het toepassen. Signup and view all the answers

Wat is een kenmerk van de huidige advocatuur volgens de inhoud?

Er is een toenemende verzakelijking en internationalisering. Signup and view all the answers

Wat betekent 'Quod non' in de context van juridische kennis van burgers?

Niet iedereen is op de hoogte van de wet. Signup and view all the answers

Wat is de relatie tussen maatschappelijke middenvelden en de centrale sturing van de overheid?

Maatschappelijke middenvelden bemoeilijken centrale sturing, maar bieden ook draagvlak. Signup and view all the answers

Welke van de volgende beweringen is onjuist over de sociale werking van recht?

Recht heeft alleen bedoelde effecten. Signup and view all the answers

Wat houdt anti-instrumentalisme in volgens de inhoud?

Wetten kunnen door mensen op andere manieren gebruikt worden dan bedoeld. Signup and view all the answers

Wat beschrijft het bottom-up perspectief binnen het recht?

De sociale werking die vanuit de maatschappij komt. Signup and view all the answers

Welk kanaal wordt niet genoemd als middel waardoor recht de burger bereikt?

Directe communicatie met de overheid. Signup and view all the answers

Wat wordt er bedoeld met 'juridisering'?

De toename van het recht binnen maatschappelijke structuren. Signup and view all the answers

Wat is een kenmerk van semi-autonome velden?

Ze hebben eigen doelen en normen, met beperkte invloed van de overheid. Signup and view all the answers

Wat is een kenmerk van de rechtstaat?

De acties van de staat zijn gebonden aan de wet. Signup and view all the answers

Welke rol spelen burgers in het beïnvloeden van het recht?

Burgers kunnen via verkiezingen en demonstraties invloed uitoefenen. Signup and view all the answers

Welke rol speelt de verzorgingsstaat in de jurdisering?

De verzorgingsstaat reguleert welzijn en sociale zekerheden. Signup and view all the answers

Hoe reageren juristen vaak op kritiek vanuit de sociale wetenschappen volgens de tekst?

Met argwaan en afwijzing. Signup and view all the answers

Wat is een aandachtspunt bij de rol van rechtssociologie voor juristen?

Het helpt juristen zich in de sociale context te verplaatsen. Signup and view all the answers

Wat wordt vaak bekritiseerd aan de juridisering?

Het leidt tot kosten en formalisme. Signup and view all the answers

Wat houdt het concept 'social engineering' in binnen het recht?

Het recht gebruiken om bepaalde waarden en belangen te bevorderen. Signup and view all the answers

Welke kritiek wordt genoemd op de klassebasis van het recht?

Recht weerspiegelt de eigendomsverhoudingen in de samenleving. Signup and view all the answers

Wat beschrijft Durkheim over het recht in relatie tot de maatschappij?

Het recht is een empirische indicatie van maatschappelijke ontwikkeling. Signup and view all the answers

Wat zijn de kenmerken van rechtssociologie?

Effectuering van regels en rechten, en sociale verandering. Signup and view all the answers

Wat wordt bedoeld met 'recht in actie'?

De praktische toepassing van wetgeving in de maatschappij. Signup and view all the answers

Welke factor kan invloed hebben op de effectuering van regels?

Sociaal-culturele omstandigheden en machtsverhoudingen. Signup and view all the answers

Wie heeft kritiek geuit op klassejustitie?

Marx. Signup and view all the answers

Wat is een recentere focus binnen de naoorlogse sociologie betreffende het recht?

Analyse van formele organisaties zoals rechtbanken en advocatuur. Signup and view all the answers

Wat wordt bedoeld met 'recht als ideologische versluiering van belangen van machtige groepen'?

Recht kan worden gebruikt om de belangen van machtige groepen te verdedigen. Signup and view all the answers

Wat is een voorbeeld van een spanning tussen formele en informele normen binnen organisaties?

Stukloon dat in strijd kan zijn met informele afspraken om niet te hard te werken. Signup and view all the answers

Wat betekent de uitdrukking 'recht loopt achter op de maatschappelijke ontwikkeling'?

Regels zijn verouderd en sluiten niet meer aan bij actuele normen. Signup and view all the answers

Hoe kan recht sociale verandering teweegbrengen?

Door veranderingen in morele normen te stimuleren. Signup and view all the answers

Wat is een karakteristiek van klassejustitie?

Ongelijke behandeling op basis van sociale kenmerken. Signup and view all the answers

Wat is een belangrijk probleem bij het aanpassen van de wet aan sociale veranderingen?

Informele normen blijven vaak onbekend bij de wetgever. Signup and view all the answers

Wat impliceert de uitspraak 'weinig macht betekent vaak weinig recht'?

Machtsstructuren beïnvloeden de toegang tot juridische middelen. Signup and view all the answers

Wat wordt vaak als problematisch gezien in de interactie tussen recht en technologie?

Recht kan vaak niet bijbenen met de snelheid van technologische veranderingen. Signup and view all the answers

Study Notes

Inleiding Sociologie en Rechtssociologie

De docent is Prof. Dr. Niels van Dijk
Contactgegevens: [email protected]
Leslocatie: Aula Q.A. op campus
Lestijden: dinsdag 12.30 - 14.30 (op campus), dinsdag 12.00-14.00 (online)
Lesdagen: 10, 6-9-11
Lesopnames: beschikbaar op https://canvas.vub.be/
Examenvorm: schriftelijk examen met meerkeuzevragen

Studiemateriaal

Handboek "Dialogen tussen recht en samenleving" (Van Aeken et al., Acco, 2019 herziene uitgave, niet hetzelfde als 2012 versie)
Cursus "Sociologie en rechtssociologie", VUB
Extra teksten via Canvas
Powerpoint presentaties (verplicht, ook onbehandelde informatie)

Agenda en Thema's

Wat is rechtssociologie?
Sociologie, deel 1
Sociologie, deel 2
Sociologie, deel 3
Regelgeving
Handhaving
Formele conflictbeslechting
Sociologie van de Straf (Gastcollege)
Informele conflictbeslechting
Juridische beroepen
Recht en de Risicomaatschappij

Wat is Recht?

Juristen: Het recht bestaat uit regels uit verschillende bronnen (algemene principes, wetten, gewoonten). Deze regels worden toegepast in rechtspraak en rechtsleer. Recht heeft een consistente structuur en hiërarchie.
Filosofen (natuurrecht): Recht is een ideaalbeeld van waarden en principes voor de structurering van het sociale leven.
Sociologen: Recht is een sociaal fenomeen, bestaande uit maatschappelijke controle via machtsuitoefening. Recht is ook het geheel aan collectieve gedragingen en normen.

Law in Books vs Law in Action

Law in the books: Juristen gebruiken de bronnen van het recht om juridische vraagstukken op te lossen.
Law in action: Functioneren van juridische instituten in de maatschappij. De structuur en personen van het recht. De praktijk van het recht wordt bestudeerd.

Rechtssociologie

Rechtssociologie is een empirische discipline die het recht beschouwt als sociaal verschijnsel, resultaat van menselijke interacties.
Het onderzoek richt zich op de betekenisgeving van recht in de maatschappij, evenals de effecten van recht.
Er wordt onderscheid gemaakt tussen sociale productie (invloed van de samenleving op het recht) en sociale werking (invloed van het recht op de samenleving).

Sociale Productie van Recht

Interne Formele bronnen (wetgeving, rechtspraak, doctrine, gewoonterecht, algemene rechtsbeginselen)
Maatschappelijke bronnen (politiek, economisch-technologische ontwikkelingen, juridische professionals, opvattingen van burgers)

Maatschappelijke Bronnen van Recht

Politiek: Politieke machtsverhoudingen, politieke partijen, ambtenaren, bestuurders
Economisch en technologisch: Ondernemingsgebonden productie, technologie en innovatie, contracten, eigendom, vrije-markt economie, multinationals
Juridische professionals: Rechtspraak, advocatuur, ambtenaren, rechtsvormers en regelstoepassers
Rechtsopvattingen van burgers: Kennis burgers over recht, opvattingen over instituties van de rechtstaat, vertrouwen in recht.

Juridisering

Toenemende rol van recht in de maatschappij
Relatie met opkomst en uitbouw van de rechtstaat en de verzorgingsstaat
Verbintenis van de Staat met wet
Recht van private instellingen (contracten, polissen, veiligheidsvoorschriften)
Juridisering van samenleving:
Het belang van recht in samenleving neemt toe.
Recht en samenleving vanuit extern perspectief
Regelgeving en procesvoering hebben belangrijke rol
Overheid heeft juridisch greep op samenleving (welvaartstaat)

Structurele Verschijnselen

Toename aantal juridische actoren (juristen, afgestudeerden)
Toename rechtszaken
Toename in wettelijke regels
Verzet tegen overheidsbeslissingen
Regeldruk

Factoren Variatie Juridisering tussen Landen (Cultuur, Economie & Politiek en Juridische Infrastructuur)

Cultuur: Tegenstelling Japan en VS – Verschillen in schaamteculturen en processen voor geschillen.
Economie en Politiek: Algemene peil van socio-economische en politieke ontwikkeling (ontwikkelingsland vs. post-industriële staat). Overheid, belangengroepen en wetgeving.
Juridische Infrastructuur: Toegang tot recht, bijstand advocaat, rechtshulp, alternatieve wetgeving (Nederland vs. Noordrijn-Westfalen).

De Sociologie van het Recht

Geschiedenis en ontwikkeling van de rechtssociologie
C.J.M. Schuyt

Historische Ontwikkelingen Rechtssociologie

Kritische Rechtswetenschap
Ideologiekritiek
Algemene Sociologie
Naoorlogse Sociologie

Effectuering Regels en Rechten

Subjectief aspect (potentieel gebruik)
Actueel aspect (toets aan gebruikswaarde)
Correlatie met niet-juridische factoren (macht, klasse)
Omstandigheden voor uitvoering
Sociale oorzaken van beperkingen in de werking van het recht

Rechtsverhoudingen en Machtsverhoudingen

Spanning Recht & Macht (recht verlengstuk van macht, recht controleert macht)
Opsporen buitenjuridische invloeden op beslissingen
Recht als ideologische versluiering van machtige groepen
Klassejustitie & rechtsongelijkheid
Statistische toetsing juridische beslissingen op verband met sociale kenmerken

Recht en Organisatie

Prioriteit van formele regels voor beslissingen
Recht als formele organisatie van de samenleving
Informele normen (in strijd met formele)
Voorbeelden (vb. stukloon, politie, administratieve beslissingen, routines)
Organistatie en individu

Recht en Sociale Verandering

Law-lag argument: recht loopt achter op maatschappelijke ontwikkeling
Gedrag door veranderingen in normen
Spanning tussen formele en informele normen
Voorbeelden (vb. technologie)
Sociale verandering door recht en recht door sociale verandering

Studying That Suits You

Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

Description

Dit quiz behandelt de basisconcepten van rechtssociologie, inclusief de bronnen van recht en de sociale productie van recht. Het richt zich op belangrijke kenmerken en invloedrijke factoren binnen juridische systemen en hoe juridische professionals hierin opereren. Test je kennis over de onderwerpen die aan bod komen in de cursus Sociologie en Rechtssociologie.