Hoofdstuk 9 - Sterilisatiemethoden

Sterilisatiemethoden

• Sterilisatie door middel van hitte: micro-organismen worden gedood door coagulatie van proteïnen of door oxidatie van de stoffen in de cel.
• Keuze van de sterilisatietemperatuur en methode hangt af van de materialen waarvan het product is vervaardigd.

Stoom onder druk

• Meest effectieve middel om micro-organismen te doden.
• Bioburden reductiemethode: coagulatie van proteïnen.
• Sterilisatieomstandigheden: 121 °C - 15 minuten, 134 °C - 3 minuten.
• Gebruikt voor: chirurgische instrumenten, verband, textiel, glaswerk, keramiek, rubber, waterige oplossingen.
• Niet geschikt voor: thermolabiele materialen, kwetsbare optische apparatuur, vochtgevoelige materialen, watervrije oliën, vetten, paraffine, poeders.
• Voordelen: stoom kan gemakkelijk gemaakt worden, stoom is schoon, stoom is niet giftig, stoom is niet corrosief (mits schoon), hoge warmteoverdracht, goed beheer- en reproduceerbaar, relatief korte procestijd, geschikt voor de meeste medische hulpmiddelen.

Water met hoge temperatuur (boven 100°C)

• Wordt gebruikt om vloeistoffen te steriliseren.
• Bioburden reductiemethode: coagulatie van proteïnen.
• Sterilisatieomstandigheden: 121 °C - 15 minuten.
• Gebruikt voor: waterige vloeistoffen (parenterale vloeistoffen in grote volumina).
• Voordelen: snelle afkoeling van vloeistoffen.
• Nadelen: kritische beladingsmethode, moeilijk beheersbaar proces.

Uitgloeien

• Sterilisatie boven een open vuur.
• Wordt nog gebruikt in medische laboratoriums.
• Bioburden reductiemethode: oxidatie van de cellen.
• Sterilisatieomstandigheden: 1800 °C - 2/3 sec.
• Gebruikt voor: metalen, glazen, keramische instrumenten.
• Niet geschikt voor: hittegevoelige materialen (plastic, vloeistof, optische instrumenten).
• Voordelen: snel.
• Nadelen: geschikt voor een beperkte groep instrumenten, snelle kans op herbesmetting, instrument moet meteen gebruikt worden.

Verbranding

• Incineratie.
• Bij verbranding worden niet alleen de micro-organismen gedood, maar ook de producten vernietigd.
• Wordt alleen toegepast bij materialen die maar 1x worden gebruikt.
• Of voor producten waarbij het besmettingsniveau enorm hoog is.
• Bij deze methode kunnen er veel giftige gassen vrijkomen (vanwege kunststoffen).

Droge hitte

• Bij droge hitte verbranden de micro-organismen (oxidatie).
• Bioburden reductiemethode: oxidatie van de cellen.
• Sterilisatieomstandigheden: 160 °C - 2 uur, 170 °C - 1 uur, 180 °C - half uur.
• Procesduur: 4-10 uur.
• Gebruikt voor: metalen instrumenten, glaswerk, keramiek, poeders, watervrije oliën, smeermiddelen, vetten, was, paraffine, vaseline.
• Niet geschikt voor: verband, textiel, rubber, gevoelige optische apparatuur.
• Voordelen: niet corrosief, eenvoudige installatie, lage apparatuur kosten.
• Nadelen: lange procestijd, hoge energiekosten, beperkte groep materialen, beperkt assortiment verpakkingsmaterialen.

Glutaaraldehyde

• Glutaaraldehyde is een high-level desinfectiemethode gebruikt voor producten die snel moeten worden hergebruikt, zoals endoscopen.
• Bioburden reductiemethode: vergifting.
• Sterilisatieomstandigheden: 30 minuten bij 2% concentratie met een pH van 8.
• Gebruikt voor: instrumenten met een quick turnaround tijd die niet kunnen worden gesteriliseerd met stoom (cystoscopen/endoscopen).
• Voordelen: niet beschadigt lenzen, plastic, etc., niet corrosief, niet veroorzaakt bloedstolling, penetreert goed, restanten zijn gemakkelijk weg te wassen, bactericide effect is niet beïnvloed door organisch materiaal zoals serum.
• Nadelen: potentieel voor recontaminatie bij spoelen, spoelen moet worden uitgevoerd onder aseptische omstandigheden, PVC, silicone en latex rubber moeten langer worden geïmmerserd in water, gebruikt onmiddellijk na spoelen, doodt geen prionen.

Sterilisatie door middel van straling

• Straling is een vorm van energie die zich gedraagt als golven, genaamd elektromagnetische golven.
• Deze golven hebben verschillende golflengten.
• Straling met een relatief korte golflengte heeft een hoge energieniveau en kan elektronen uit atomen verwijderen (ionisatie).
• Sterilisatie door straling wordt vooral gebruikt wanneer materialen van welke het goed is gemaakt of verpakt, niet bestand zijn tegen sterilisatie door hitte of chemicaliën.
• Het is cruciaal dat alle zijden van de lading gelijkmatig worden bestraald.
• Bioburden reductiemethode: ionisatie.
• Sterilisatieomstandigheden: 25 kGY (2.5 Mrad) dosis, enkele minuten.
• Gebruikt voor: apparaten (of verpakking) die niet bestand zijn tegen hitte of chemicaliën.
• Voordelen: sterilisatie vindt plaats in de transportverpakking.
• Nadelen: dure installatie.

Sterilisatie met waterstofperoxide en gasplasma

• Plasma is de 4e aggregatietoestand van de materie (komt na gas).
• Plasma kan worden gestuurd en versneld door elektrische en magnetische velden.
• De vrij bewegende elektronen en ionen die worden gevormd tijdens de plasmafase zijn chemisch zeer actief en worden vrije radicalen genoemd.
• Deze vrije radicalen beschadigen de celwand van micro-organismen.
• Waterstofperoxide is van zichzelf al antiseptisch, door het in een gasfase (d.m.v. vacuüm) te brengen is het nog effectiever.
• Na de sterilisatiefase wordt het gas omgezet in plasma waarna het uiteenvalt in water en zuurstof.
• Hierdoor blijft er geen giftig residu achter.
• Bioburden reductiemethode: inactivatie van cellen door blootstelling aan waterstofperoxide-gas.
• Sterilisatieomstandigheden: 28-77 minuten.
• Gebruikt voor: materialen die niet bestand zijn tegen de hoge temperaturen en druk bij stoomsterilisatie.
• Niet geschikt voor: verpakking: non-woven polypropyleen of Tyvek. Textiel, karton, papier, poeders, cellulose of andere H2O absorberende materialen. Instrumenten met een lumen hebben een beperking.
• Voordelen: korte procestijd, geen giftige afvalstoffen.
• Nadelen: hogere prijs i.v.m. stoomsterilisatie.

Filtratie

• Filtratie: het verwijderen van micro-organismen door de vloeistof of het gas te filteren.
• Virussen zijn echter zo klein dat ze alsnog door de filters kunnen schieten.
• Daarom is filtratie geen praktische methode voor sterilisatie.
• Bioburden reductiemethode: verwijderen door filtratie.
• Sterilisatieomstandigheden: afhankelijk van de uitvoering van het filtersysteem.
• Gebruikt voor: filtratie van lucht en thermolabiele oplossingen.
• Voordelen: kan plaats vinden bij een lage temperatuur.
• Nadelen: verwijdert niet alle virussen, kan alleen gebruikt worden icm aanvullende maatregelen.