حقوق اساسی - جلسه دوم

حقوق اساسی - جلسه دوم

• حقوق اساسی، شاخه‌ای از علم حقوق، زیرمجموعه‌ای از حقوق عمومی و بخش مهمی از حقوق داخلی است.
• این شاخه به ساختار حکومت، رژیم سیاسی، وظایف و اختیارات ارکان حکومتی، روابط حکومت و شهروندان و حقوق و آزادی‌های بنیادین شهروندان می‌پردازد.
• گاهی به آن حقوق سیاسی نیز گفته می‌شود.
• حقوق اساسی، مجموعه قواعدی است که ساختار حکومت یک ملت را تعیین، اعضای کلیدی قدرت را مشخص و روابط متقابل قوای حکومتی را در ارتباط با شهروندان معین می‌کند.
• همچنین، حقوق اساسی به روابط سیاسی بین فرمانروایان و فرمانبران می‌پردازد.

اصول و مبانی نظری حقوق اساسی

• کرامت انسانی: ارزش و احترام ذاتی به هر فرد به عنوان یک انسان، که به عنوان یکی از اصول بنیادین حقوق بشر در تمام نظام‌های حقوقی شناخته می‌شود.

  • کرامت انسانی، یک اصل مرکزی در حقوق اساسی و حقوق بشر است که به احترام به فرد و حقوق خاص او اشاره دارد.
  • کرامت انسانی غیرقابل سلب است، یعنی هیچکس نمی‌تواند آن را از دیگری بگیرد.
  • کرامت انسانی با احترام به ارزش‌ها و حقوق فردی مرتبط است.
  • کرامت انسانی با مسئولیت‌های اجتماعی افراد در ارتباط است.
  • کرامت انسانی با حمایت‌های قانونی برای حفاظت و ارتقا آن مرتبط است.

• اصل برابری سیاسی: کلیه افراد در جامعه باید به طور برابر از حقوق سیاسی و فرصت‌های مشارکت در فرآیندهای سیاسی برخوردار باشند.

  • این اصل یکی از پایه‌های دموکراسی و حقوق بشر شناخته می‌شود.
  • این اصل به حق رأی برابر برای همه شهروندان، مشارکت در فرآیندهای سیاسی و عدم تبعیض در تمام مراحل اشاره دارد.
  • دسترسی برابر به اطلاعات و منابع برای مشارکت در فرآیندهای سیاسی.
  • حفاظت قانونی از اصل برابری سیاسی توسط دولت‌ها.

• اصل عدم تبعیض: هیچ فرد یا گروهی نباید به دلیل ویژگی‌های نظیر نژاد، جنسیت، مذهب، موقعیت اجتماعی، ناتوانی یا عوامل دیگر به طور غیرمنصفانه تبعیض ببیند.

  • این اصل یکی از اصول بنیادین حقوق بشر است.
  • این اصل بر برابری در حقوق و آزادی‌ها، حفاظت قانونی از عدم تبعیض، شناسایی و مبارزه با تبعیض، ترویج برابری و فرصت‌های برابر تأکید دارد.

• اصل تعیین سرنوشت: افراد و ملل حق دارند به طور آزاد و مستقل در مورد آینده سیاسی، اجتماعی و اقتصادی خود تصمیم گیری کنند.

  • این اصل به حقوق خودمختاری، مشارکت، توسعه اقتصادی و اجتماعی و حفاظت از حقوق اقلیت‌ها اشاره دارد.

• اصل حاکمیت قانون: حاکمیت قانون بر تمامی افراد و نهادها در جامعه و عدم وجود فرد یا نهادی بالاتر از قانون.

  • این اصل به برابری در برابر قانون، شفافیت و دسترسی به قوانین، عدالت و انصاف، کنترل و نظارت و حفاظت از حقوق بشر اشاره دارد.

• نظریه قرارداد اجتماعی: مفهومی در فلسفه سیاسی درباره روابط بین افراد و دولت.

  • به بررسی پیش‌فرض‌های طبیعی، لزوم ایجاد حکومت، قرارداد اجتماعی و دیدگاه‌های مختلف فیلسوفان مانند هابز، لاک و روسو.

• مبنایی برای مشروعیت دولت و حقوق فردی میباشد.

نظریه دستورگرایی یا مشروطه گرایی (Constitutionalism)

• به مفهوم حاکمیت قانون و وجود محدودیتهای قانونی بر قدرت دولت.
  • حاکمیت قانون، حقوق فردی و آزادی‌ها، محدودیت قدرت، مشارکت شهروندان، نظارت و کنترل.

اصل کنترل سیاسی

• به مجموعه‌ای از سازوکارها و نهادها اشاره دارد که هدف آنها نظارت بر قدرت‌های دولتی است.
  • تفکیک قوا، نهادهای نظارتی، مسئولیت‌پذیری دولت، مشارکت مدنی، شفافیت.