Hirurteko Liberala (1820-1823)

Hirurteko Liberala (1820-1823)

• Riegoren agindupean, Espainiako armadak Amerikan altxamenduaren aurka borrokatzeko ontziratzeko prest zeuden.
• Altxamenduaren ondoren, tropak Cádizen matxinatu egin ziren eta 1812ko konstituzioa aldarrikatu zuten.
• Fernando VII.a erregeak, hasieran ez zuen arretarik eman, baina Madrilgo Errege-guardia ez dela aldeko ohartu zenean, 1812ko konstituzioa onartu zuen.
• Gobernua, erbestetik itzuli edo espetxetik ateratako liberalak osatu zuten.

Aldaketak Hirurtekoan

• Cádizeko Konstituzioa berrezarri zuten.
• Berriro ere indarrean jarri zuten Cádizko Gorteak.
• Atxilotuak askatu zituzten.
• Inkisizioa bertan behera utzi zuten.
• Maiorazkoak, jaurgoak eta pribilegioak suntsitu zituzten.
• Komentuetako lurrak saldu zituzten (DESAMORTIZAZIOA).
• Elizak zergak ordaintzera behartu zituzten.
• Aduanak kostaldera eraman zituzten.
• Euskal foruak ezabatu zituzten.
• Zentsurarik gabeko inprimatzea baimendu zuten.
• Egunkari berriak sortu zituzten, adibidez "El liberal Gipuzcuano".
• Kafetegiak eztabaida-gune bihurtu ziren intelektual eta politikarientzat.

Orden Publikoa

• Milizia Nazionala sortu zen; konstituzio liberala eta ordena zaintzeaz arduratzen zen.
• Absolutismoaren aldekoek "El procurador general del rey" egunkaria argitaratu zuten.

Oihartzuna Europan

• Riegoren pronuntziamendua Europan zehar zabaldu zen eta altxamendu berriak eragin zituen.
• Hala ere, 1820ko iraultza guztiak zapalduak izan ziren.

Ekonomia

• Gorteak osatu eta legegintzaldi berria hasi zen.
• Askatasun ekonomikoaren eta merkatuaren jardueraren aldeko legeak onartu zituzten.
• Handikien erregimenak baliogabetu zituzten.
• Maiorazkoak ilegalizatuta geratu ziren, eta desamortizazioari ekin zitzaion.
• Lur askeen kopurua handitu zen merkatu nazionalean.

Erlijioa

• Eliza pribilegio batzuk galdu zituen.
• Hala ere, konstituzioa konfesionala eta katolikoa zen, eta liberalek konstituzioa eta eliza uztartzea bilatu zuten.
• Fraideen ordenen ia monasterio guztiak itxi zituzten (308tik 290).
• Klero arruntaren jurisdikziopean jarri ziren.

Erregeak

• Erregeak oztopoak jarri zituen lege berriak onartzeko, eta gatazka egon zen beraren eta Gorteen artean.

Euskal Herria

• Barnealdeko aduanak kostaldera eraman zituzten, eta horrek barne-merkataritza suspertu zuen.

Proiektu Ezinak

• Proiektu hauek ez zuten aurrera egiteko denborarik izan:
  • Kode Zibil berria.
  • Merkataritza Kodea.
  • Zergen gaineko erreforma.
  • Lurralde eta administrazioen garapena.
  • Ministroen Kontseilua eta haren ardura kolegiatua.

Joerak Libelen Artean

• Liberalen artean bi joera nagusitu ziren: moderatuak eta erradikalak.
  • Moderatuak: Lege zaharreko sektore pribilegiodunekin (eliza eta nobleekin) akordioa egiteko saiakera egin zuten, eta ordezkarien bigarren ganbara bat sortzeko asmoa zuten, baina ez zuten erregearen boterea hainbeste mugatu nahi.
  • Erradikalak: herritarren parte hartze aktiboa iraultza liberalean defendatu zuten. Gorteetan gutxiengoa ziren.

Politikaren Eragina

• Noble eta burgesen elitea politika erabakietan nagusi zen.
• Hiritarrak liberalak ziren.
• Elizak eragin oso handia zuen nekazarien artean.

1821-1823: Ekintzak eta gatazkak

• 1821ean, moderatuek gobernua kontrolatzen zuten.
• Absolutismoaren aldekoak gero eta indartsuago bihurtu ziren, eta haien aurkako oposizioa ere handitu zen.
• 1822an, Errege-guardia eta Madrilgo Milizia Nazionala borrokan aritu ziren, eta Milizia Nazionala garaile atera zen.
• Gertaeraren ondoren, erradikalek berriro hartu zuten gobernuaren kontrola.
• 1823an, "Hil bedi erregea" oihukatzen zuten herritar batzuk.
• Absolutismoaren aldekoek, erregea bahituta zegoela zioten.
• Liberalak susmagarria zuten erregeari, eta uste zuten kontrairaultzaren burua zela.

Kexak eta Kontraesanak

• Klero erregularra eta nekazarien zati batek liberalen gobernuaren aurkako jarrera hartu zuten.
• Herriak ez zituen ideologia berriak ulertzen, haien egoera ez baitzen hobetu eta bizirik irautea zuten kezka nagusia.
• Gobernu liberalaren politika batzuetan kontraesanak eta hutsuneak egon ziren, eta ez zuen iraun.

Hirurteko Liberala (1820-1823) Espainiako historian zehar garrantzitsua izan zen aldi bat da. Altxamenduaren ondoren, liberalek indarra hartu zuten eta hainbat aldaketa garrantzitsu burutu zituzten, hala nola Cádizko Konstituzioa berrezartzea. Quiz honetan, aldaketa hauek eta hauen eragina aztertuko dugu.