Hemoflagellaten: Leishmania en Trypanosoma

Casusbeschrijving: Charles

• Charles, een 9-jarige jongen uit Kenia, vertoonde symptomen van rillingen en diarree.
• Tijdens onderzoek werd een huidlaesie op zijn rechterarm en hepatosplenomegalie vastgesteld.
• Uit de bloedtest bleek dat Charles anemie had.
• Er werd een biopsie van de huidlaesie en bloedonderzoek voor parasieten aangevraagd uit vrees voor kala-azar (dumdumkoorts).
• Het biopt onthulde een ovaal organisme met een nucleus, een parabasaal lichaam en een axoneme-achtige structuur.

Belangrijke punten

• Hemoflagellaten zijn parasieten in bloed en weefsel die zich voortbewegen via flagellen.
• Belangrijke geslachten zijn Leishmania en Trypanosoma.
• Er zijn 4 belangrijke morfologische vormen: amastigoot, promastigoot, epimastigoot en trypomastigoot.
• De overdracht van hemoflagellaten gebeurt via de beet van een arthropode vector.
• Het belangrijkste verschil tussen de twee geslachten is de primaire diagnostische vorm: amastigoot voor Leishmania en trypomastigoot voor Trypanosoma, behalve T. cruzi.
• De differentiatie hangt af van de patiëntengeschiedenis en klinische symptomen.
• De diagnose van hemoflagellaten wordt bevestigd door serologische testen.
• De initiële diagnose is afhankelijk van de detectie van morfologische vormen.

Morfologie en levenscyclus: Amastigoten

• Amastigoten zijn rond tot ovaal, gemiddeld 5 µm bij 3 µm.
• Ze bevatten een nucleus, een basaal lichaampje (blepharoplast) en een klein parabasaal lichaam.
• De nucleus is meestal excentrisch gelegen.
• Ze hebben een puntvormige blepharoplast die aanleiding geeft tot een axonema.
• De kinetoplast is de overkoepelende term voor de blepharoplast en een klein parabasaal lichaam.

Promastigoten

• Promastigoten meten 9 tot 15 µm lang.
• De nucleus bevindt zich in of nabij het centrum van het lange slanke lichaam.
• De kinetoplast bevindt zich aan de voorkant van het organisme.
• Een enkele flagellum steekt uit aan de voorkant.

Epimastigoten

• Epimastigoten meten ongeveer 9 tot 15 µm lang.
• Het lichaam is iets breder dan dat van promastigoten.
• Het grote nucleus bevindt zich aan de achterkant van het organisme.
• De kinetoplast bevindt zich voor het nucleus.
• Een golvend membraan, dat de helft van de lichaamslengte meet, vormt een vrije flagellum aan het voorste uiteinde.

Trypomastigoten

• Trypomastigoten meten 12 tot 35 µm lang en 2 tot 4 µm breed.
• Ze hebben vaak de vorm van de letters C, S of U in gekleurde bloedfilms.
• Het lange slanke organisme wordt gekenmerkt door een kinetoplast aan de achterkant, van waaruit een volledig golvend membraan ontspringt.
• Het grote nucleus bevindt zich voor de kinetoplast.
• Een vrije flagellum aan de voorkant kan al dan niet aanwezig zijn.
• Amastigoten en trypomastigoten zijn de twee vormen die routinematig in menselijke specimens worden aangetroffen.
• Amastigoten worden vooral in weefselmonsters aangetroffen.
• Epimastigoten worden vooral aangetroffen in de arthropode vector.
• Specifieke informatie over de levenscyclus is te vinden in de bespreking van elke individuele hemoflagellaat.

Laboratoriumdiagnose

• Bloed, lymfeklier- en ulcusaspiraten, weefselbiopten, beenmerg en cerebrospinale vloeistof (CSV) zijn de voorkeursmonsters voor het diagnosticeren van de hemoflagellate morfologische vormen.
• Daarnaast zijn serologische en moleculaire tests beschikbaar om de aanwezigheid van deze organismen te bevestigen.

Pathogenese en klinische symptomen

• De symptomen van hemoflagellateninfecties variëren van een kleine rode papel op de infectieplaats, met intense jeuk, secundaire bacteriële infecties, koorts en diarree, tot nierschade, mentale retardatie, een comateuze toestand en de dood.
• In sommige gevallen genezen de eerste huidlaesies spontaan, terwijl ze in andere gevallen maanden of zelfs jaren sluimerend kunnen blijven.

Hemoflagellatenclassificatie

• Er zijn een aantal hemoflagellatensoorten bekend die menselijke infecties veroorzaken, waarvan sommige slechts zelden voorkomen.
• Alleen de hemoflagellaten die frequentere menselijke ziekten veroorzaken, worden behandeld.
• Individuele soorten worden geïdentificeerd en geclassificeerd.

Historisch perspectief op leishmaniasis

• Leishmaniasis is een algemene term die wordt gebruikt om ziekten te beschrijven die worden veroorzaakt door het geslacht Leishmania.
• De organismen in dit geslacht en hun respectieve vectoren toonden migraties en aanpassingen aan vele omgevingen.
• Leishmaniasis heeft een lange geschiedenis, zoals blijkt uit afbeeldingen op aardewerk uit Ecuador en Peru rond de eerste eeuw na Christus.
• De verschillende groepen mensen die aan het organisme werden blootgesteld, leverden veel voorkomende namen op.