Untitled

Historia e Kirurgjisë

• Kirurgjia është një degë e mjekësisë që merret me diagnostikimin dhe trajtimin e lëndimeve dhe sëmundjeve përmes mjeteve manuale dhe instrumenteve.
• Emri "Kirurgji" rrjedh nga greqishtja, që do të thotë "të punosh me duar" ("KHEIRURGIA").
• Elemente të hershme të kirurgjisë primitive përfshinin mjekimin e traumave, infeksioneve, ndalimin e gjakderdhjeve dhe vendosjen e fashave.

Egjipti i Lashtë

• Në Egjiptin e Lashtë janë zbuluar dy dokumente të rëndësishme mjekësore: Papiruset e Eberts dhe Edwin Smith (1600 p.e.s).
• Këto dokumente përshkruajnë fashimet imobilizuese, mjekimin e plagëve dhe teknikat e litotomisë dhe kastrimit.
• Para zbulimit të penicilinës, egjiptianët injektonin plagët me bukë të mykur.

Mjekësia e Lashtë në Indi

• Susruta Samhita (800-600 p.e.s) ofron rekomandime të hollësishme për kujdesin para dhe pas operacionit.
• Janë përshkruar 125 lloje instrumentesh kirurgjikale dhe materiale qepëse.
• Është përshkruar teknika e qepjes së zorrës dhe "Sectio Cesarea".
• Metoda e rinoplastikës njihet sot si metodë indiane, e lindur si domosdoshmëri nga ndëshkimi i prerjes së hundës për krime.
• Kandidati për mjek kirurg duhet të ketë dëshirë për të mësuar, forcë për të vepruar, vetëpërmbajtje, karakter, memorie të mirë, intelekt, kurajo, pastërti trupi dhe mendjeje, si dhe kuptim të shpejtë.

Kirurgjia Greko-Romake

• Në Greqi, kirurgjia ekzistonte si specialitet kur trajtimet e tjera (barnat dhe dieta) dështonin.
• Rëndësia e mjekëve në fushata luftarake kuptohej qartë që nga vargjet e Homerit ku "Nje mjek I zoti vlen sa shume luftetar".
• Hipokrati theksonte vlerën e një mjeku të madh, të barazvlefshëm me fuqinë e shumë njerëzve të tjerë së bashku.
• Simboli i mjekësisë u bë gjarpri i rrotulluar në një shkop me nyje; Hipokrati vinte nga ishulli Kos dhe ndau mjekësinë nga misticizmi fetar, duke përcaktuar kodin etik të mjekut.
• Corpus Hippocraticum përmban 72 vëllime, me kapitujt mbi plagët, ulçerat, sepsisin, flegmonen, tetanosin, hemorroidet, fistulat, frakturat dhe luksacionet si më të ndriturit.
• Për të ndaluar hemoragjinë rekomandohej tamponimi, komprimimi dhe ngjitjen e anësive të plagosura.
• Për larjen e plagëve, rekomandohej zierja e ujit me shijet dhe filtrimin e tij, duke aplikuar mjekim të thatë ose pomanda për plagë të mëdha.
• Per frakturat perdorej shina, bandazh, masazh dhe trheqje. Empiemen pleurale drenohej permes incizioni dhe vendosjes se nje tubi.

Aleksandria

• Biblioteka gjigante e Aleksandrisë kishte një fond prej 700,000 librash, ku Herophilus konsiderohej themelues i anatomisë, dhe Erasistratos njihej si kirurg i guximshëm.

Periudha Celcius

• Mjekësia dhe kirurgjia greke u popullarizuan nga Aurelus Cornelius Celcius, i cili shkroi "De re medicina", me 6 dhe 8 volume kushtuar kirurgjisë, duke përshkruar 4 shenjat e inflamacionit (calor, rubor, tumor, dalor).
• Celcius e përcakton kirurgjinë si art i tretë që kuron sëmundjet me dorë, duke theksuar efektin e trajtimit mbi metodat e tjera.
• U përshkruan ligatura e vazave, heqja e kataraktit, trepanacioni, frakturat dhe luksacionet, si dhe instrumente kirurgjikale dhe materiale qepëse.
• Pas Hipokratit, Claudius Galeni, duke mësuar nga priftërinjtë asklepiades dhe si kirurg i gladiatorëve, fitoi eksperiencë në trajtimin e dëmtimeve.

Kirurgjia Bizantine

• Periudha bizantine u karakterizua nga ruajtja e kishës dhe kulturës greko-romake.
• Oribasius dhe Aetius nga Amida u shquan si kompilues të shkrimeve greke, ndërsa Paul shkroi libra që kombinojnë mjekësinë greko-latine, duke përfshirë sistemin komplet të kirurgjisë, litominë, herniotomine, trepanacionin etj.

Kirurgjia Arabe

• Kalifati lindor arab pati zhvillim të madh të shëndetësisë, me 860 mjekë të licencuar në Bagdad, spitale dhe shkolla.
• Mjekët e njohur përfshijnë Rhazes, Abbas dhe Avicenna.
• Rhazes shkroi enciklopedinë AL-HAWI ose CONTINENS, ndërsa Abbas shkroi AL-MALEKI ose LIBER REGIUS, që ishte libri kryesor i kirurgjisë, duke propozuar rezeksionin e strumave, hidrocelve dhe ligaturen e arteries brachiale.
• Avicena kodifikoi mjekësinë greko-romake dhe shkroi "Canon Medicinae", duke e konsideruar kirurgjinë si një e keqe e domosdoshme.
• Në Cordoba, shkenca lulëzoi, me 50 spitale dhe një bibliotekë me 250,00 libra në shekullin e 8.
• Mjekët e kësaj periudhe përfshijnë kirurgun Albucasis, klinicistin Avenzoar dhe filozofin Averroz.
• Albucasis shkroi veprën monumentale "Al-Tasuf" mbi instrumentet kirurgjikale, duke operuar skrofullen, ligonte arteriet, dhe mjekonte frakturat me bandazh.
• Moses Maimonides, një mjek hebre, shkroi shumë libra dhe përkthime, duke lënë pas "betimin ose lutjen e Maimonides" me parime humane.

Kirurgjia në Mesjetë

• Figurat politike të rëndësisshme përfshijnë Karlin e Madh, i cili bashkoi principata dhe e futi kishën në qeverisje, duke ndaluar eksperimentimin dhe diseksionin.
• Sëmundjet konsideroheshin ndëshkim nga Zoti.
• Berberët-kirurgë, duke bërë vetëgjyqësi ndaj familjarëve në rast dështimi të operacionit.
• Krijimi i shkollës së Salernos shënoi një shkëndijë drite, universitet i krijuar nga influenca hebre, romake, greke dhe arabe, duke filluar të japë mjekësin filloj te jepej si shkence më vete.
• Nga kjo shkollë, dolën libra si "Practica Chiruriae" e Roger.
• Theorodiku shkroi ishte gabim qe plaget te lihen te supurohen, kjo eshte kunder natyres, Salličeti nuk e ndante kirrugjine nga mjekësia, dhe për te pare atòrshëndèllon anatomy topografië kirurgjikale.
• Nxenesi me I mire I tij, Guido Lanfranchi, klerik me diplome mjeku. Ishte i rreptë i berber-kirurgëve joklerike. - Insistonte në nevojën a bashkimi të mjekësi dhe kirurgi
• Henri De Mondeville, mjeshter I madh I kirrugije frančeze, u ngriti kundër I xheraheve empirizmi. Ai këshillonte qe plaget te lahen me ujë, te behet hemoštaže dhe ishte për kunder pikepamjes, qe supuracioni ndihmon Sherimin plagës.
• Guy de Chualiac kirrurgu ma promintet I mesjetës se vonshme, Sheu librien la grande chirurgie. Periudhë e errët, ku kisha në evropë u be fuqi.

Kirurgjia në Periudhën e Rilindjes

• Rilindja shënoi tranzicionin nga Mesjeta në civilizimin modern, duke përfshirë figura si Koperniku, Da Vinçi, Galileo etj.
• Servetus zbuloi qarkullimin e vogël të gjakut në Spanjë, por u dogj bashkë me librin e tij për shkak të zbulimit të tij kundërshtues.
• Paracelcius theksoi pandarjen e mjekësisë dhe kirurgjisë, duke u quajtur "doctor i dy mjekësive" – Dr. I dy mjeksivë dhèkirugji.
• Në fillim të shek.16 lejua autopsia dhe diseksioni.
• Leonardot Da Vinci themelues I anatomisë ikonografike e funksionale. Ka Beret me shum se 100 diseksione te mëshumeëse dhe 779 skica anatomike te systemit Muscular, Kockor, Muskshëri, trurit, Eneve te giakut.
• Padova U Bè fenomen ndriçues Culture pe te gjithë Evropen.Papa I 6 lindi Leje Padovers, të bentin 2 diseksione Anatomik publike ne Vit në ritulin Solemnen.
• Andreas Vesalius Isšte kirrug, disektojme e lector I Talentuara.Bazuar ne diseksionet Anatomike, Ai punojnë ne dekje mbi 200 gabime te anatomise se Galenit. Ai bashkonte punoi me artistet e shkolles se Titanit dhe botoi librien detajimi Corpus libri Septem. Nga deshprimi e linte anatomine Vazhdoi si punoi ne detaj dhe nuk mireprit qe se Kishtë punuan edhe me inkuizicionis.
• Taglia cozzi kirrug Italian I njohur si themelues I punoi te cilet persosi métodat e punoi Punoi dhe te Veshit.
• Ne francezët , shquhen 2 figuree influence ne zhvillim e shërbimit punoi - Francezë nga rradhet e punoi.
• Per Fillimet si punoi Vazhdoi si Asistent i punoi ne shkollé Dieu è me pas punoi ushtarak ne ate Kohe zoteront Doktrina punoi qe Plagët te Vaj te thyerje Ai u vonua sjellja punoi keshtuqe dhe vajt. Shkalla e se nuk u paraquat skuqje. Propozime Origiinale si lidhien Zbuloi disa Instrumente punoi Praktikonnë.

Kirurgjia e Shek.19

• Transformime progresive ne kirurgji duke rezultuar ne Zbulimi dhe një përdorimin punoi anestezis.
• Zbulimi dhe a likim i antisepsis dhe asepses.
• përdorim i RTg.
• Metodata me efektiver e hemostages.
• Transfuzioni giakut.
• Heqja e punoje re strikcione te Anatomis.
• Fiziologjii eksperienmntale ne shërbim te punoi.
• Reforma ne kujdesin punoi.
• Formimi punoi.Zhvillohet mjeksit moderne u bashkua mes emri e idator I Dokrines se Patologjis. Ai parashtroi konceptin qe CDO cellule rrjedh nga Niejcellule Dhe semundja eshte crregullim i structures dhe Funksion.
• Punoi një punëtori tregoi Aftësit e ne nje semure qe Kishtë Bère.
• Studimet e TI U cuan ne teorine e reflekseve I nderuanme.
• Claude Bernard coi ne konceptin e mirenjohur stabiliteti I MJEDISIT te brendishem . .

Kirurgjia E Shekullit 20

• Nga Fundi I dhe ne fillim te shekullit 20 Punoi ka ndryshmi.
• Zbulimi I Antibiotike u nje tjeter zhvillim madh ne luften kunder infesionit punoi.
• Punoi zhvillime madhështore.Transplantimin e Zemres.
• Ezofagu ESHTE PRODUKT mushkrive, mediastinit ,I mesi te punoi 20.

Infeksionet

• Infeksionet post-operatore shumë të shpeshta, sa që formimi i qelbit konsiderohej si shenjë e sherimit.

Operacioni dhe Dhimbja

• Dhimbja operatore e ka vështirësuar shumë ndërhyrjen dhe zhvillimin e kirurgjisë.
• Kundër dhimbjes merrej opium, hashash, dhe alkool.
• Paraqiteshin komplikime te papritura dhe pasiguri e larte.
• Rol esencial luante shpejtësia.

Anestezioni

• Horaci Wells raportoi përdorimin në vitin 1844 tё oksidit nitric.
• Crawford Long raportoi Eterin nga SHBA në vitin 1842.
• Efekti i anestezionit rriti numrin e operacioneve, mortaliteti rritet, zvogëlon frikën e pacienteve.
• Operacionet zgjaten me shume, fillimisht nuk pranohej nga te gjithe.

Themelimi i Spitaleve

• Gjatë shek 19 kryesisht ne shtepi.
• Vdekshmeria 3-5 x me e madhe ne spitale.
• Hospitalet per raste humanitare.