Grzybice dermatofitowe w dermatologii

Grzyby skóry, błon śluzowych i przydatków

• Temat dotyczy grzybów skóry, błon śluzowych i ich przydatków.
• Przedstawione są różne rodzaje zakażeń grzybiczych, tj. dermatofity, grzyby drożdżopodobne i grzyby pleśniowe.

Etiologia

• Dermatofity:
  • Trichophyton
  • Epidermophyton
  • Microsporum
• Grzyby drożdżopodobne:
  • Candida
  • Malassezia spp.
• Grzyby pleśniowe:
  • Scopulariopsis
  • Aspergillus

Zakażenia dermatofitowe (grzybice właściwe)

• Głowa:
  • Powierzchowna (drobnozarodnikowa, strzygąca powierzchowna, woszczynowa)
  • Głęboka (strzygąca głęboka – kerion)
• Broda
• Stopy i dłonie
• Skóra gładka
• Pachwiny
• Paznokcie

Zakażenia grzybami drożdżopodobnymi (drożdżyce)

• Kandydoza błony śluzowej jamy ustnej
• Kandydoza błon śluzowych narządów płciowych
• Kandydoza skóry
• Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych
• Przewlekła kandydoza błon śluzowych i skóry
• Łupież pstry

Grzybica drobnozarodnikowa (Tinea microsporica)

• Etiologia: Microsporum canis (zoofilny) i Microsporum audouinii (antropofilny)
• Epidemiologia: najczęściej u dzieci
• Układ zarodników: zewnątrzwłosowy (ectothrix)
• Obraz kliniczny: ogniska z włosami ułamanymi, „obsypane piaskiem”, rumień i białoszarawe łuski na skórze głowy (większy odczyn zapalny przy zakażeniu M. canis – zoofilny).
• Fluorescencja: zielonkawa w świetle lampy Wooda

Grzybica strzygąca powierzchowna (Tinea trichophytica)

• Etiologia: T. tonsurans i T. violaceum (antropofilne)
• Układ zarodników: wewnątrzwłosowy (endothrix)
• Obraz kliniczny: włosy ułamane na różnej wysokości, brak objawów zapalnych na skórze

Grzybica woszczynowa (Tinea favosa)

• Etiologia: T. schoenleinii (antropofilny)
• Układ zarodników: typu favus – łańcuchy zarodników i przestrzenie powietrzne w łodydze włosa
• Obraz kliniczny: zmatowienie włosów, przynieszkowe grudki i owalne tarczki woszczynowe, może prowadzić do bliznowacenia i trwałej utraty włosów, szarozielona fluorescencja w świetle Lampy Wooda

Grzybica strzygąca głęboka (Kerion)

• Etiologia: T. verrucosum i T. mentagrophytes var. granulosum (zoofilne), rzadko – M. gypseum (geofilny)
• Obraz kliniczny: Duży guz zapalny (kerion celsi), pokryty licznymi krostami i strupami, samoistne wypadanie włosów, objawy ogólne: limfadenopatia, gorączka, bóle głowy, osłabienie

Leczenie grzybicy owłosionej skóry głowy (wywołanej przez Microsporum i Trichophyton)

• Leczenie ogólne: gryzeofulwina (6-12 tygodni), terbinafina (4-6 tygodni), flukonazol (6-8 tygodni), itrakonazol (4-6 tygodni)
• Leczenie miejscowe: depilacja, preparaty p/grzybicze (kremy, płyny, szampony)

Grzybica brody (Tinea barbae)

• Etiologia: T. mentagrophytes i T. verrucosum (zoofilne)
• Epidemiologia: głównie mężczyźni
• Obraz kliniczny: głęboki naciek zapalny, pokryty krostami i strupami na skórze owłosionej twarzy, włosy łatwo wypadają, objawy ogólne: limfadenopatia
• Leczenie: preparaty azolowe (itrakonazol, flukonazol, ketokonazol) oraz alliloaminowe (terbinafina, naftifina), terapia ogólna (terbinafina 4 tyg., itrakonazol 7 dni), depilacja zarostu

Grzybica dłoni i stóp (Tinea pedum et manum)

• Etiologia: antropofilne - T. mentagrophytes (stopy i przestrzenie międzypalcowe) oraz T. rubrum (stopy, dłonie i przestrzenie międzypalcowe)
• Czynniki ryzyka: baseny, publiczne prysznice
• Postaci kliniczne:
  • Międzypalcowa, Złuszczająca, Potnicowa
• Leczenie: miejscowe alliloaminy (terbinafina) i cyklopiroks, ogólne (itrakonazol, terbinafina, flukonazol), dezynfekcja obuwia, skarpet, rękawiczek, ręczników (10% formalina)

Grzybica skóry gładkiej (Tinea cutis glabrae)

• Etiologia: różne dermatofity
• Objawy kliniczne: powierzchowne ogniska rumieniowo-złuszczające z centralnym przejaśnieniem, rumień, grudki, pęcherzyki na obwodzie ("aktywny brzeg"), świąd skóry
• Infekcja zoofilna: naciek zapalny, krosty, strupy
• Lokalizacja: najczęściej skóra odsłonięta
• Leczenie: miejscowe, z wyjątkiem dermatofitów zoofilnych

Grzybica pachwin (Tinea inguinalis)

• Etiologia: E. floccosum, T. rubrum, T. mentagrophytes
• Lokalizacja: pachwiny, wewnętrzna powierzchnia ud, zewnętrzne narządy płciowe
• Objawy kliniczne: ogniska rumieniowo-złuszczające z centralnym przejaśnieniem i rumieniem, grudki, pęcherzyki na obwodzie ("aktywny brzeg"), pieczenie skóry
• Leczenie: miejscowe

Zakażenia grzybicze paznokci

• Grzybica dermatofitowa paznokci: Dystalna, Boczna, Proksymalna, Wewnątrzpłytkowa, Biała powierzchowna, Całkowita dystroficzna
• Etiologia: najczęściej Trichophyton rubrum
• Czynniki ryzyka: zaburzenia krążenia w naczyniach obwodowych, ciasne obuwie, obniżona odporność, cukrzyca
• Etiopatogeneza: enzymatyczny rozkład keratyny, wykruszanie się płytki, rogowacenie podpaznokciowe, onycholiza
• Czynniki ryzyka: usuwanie eponychium
• Postaci kliniczne: Dystalna i boczna podpłytkowa (DLSO) , Proksymalna podpłytkowa (PSO), Wewnątrzpłytkowa (EO), Biała powierzchowna (WSO), Całkowita dystroficzna (TDO)
• Leczenie ogólne: Terbinafina, Itrakonazol, Flukonazol
• Leczenie miejscowe: Cyclopirox, Amorolfina, Bifonazol+40%mocznik

Drożdżyca paznokci i wałów paznokciowych (candidosis unguium)

• Etiologia: Candida albicans
• Epidemiologia: częściej kobiety
• Czynniki ryzyka: prace domowe wymagające moczenia rąk, przemysł spożywczy, dentyści, obniżone odporności
• Objawy kliniczne: bolesne zaczerwienienie, obrzęk wałów paznokciowych, wydzielina ropna spod wału, poprzeczne, krótkie pobrzuszdowania pogrubiałych płytek („falistość” płytek), pogrubienie, szarożółtawe zabarwienie płytek, onycholiza
• Leczenie: miejscowe: mikonazol, nystatyna, ogólne: flukonazol (7-14 dni), itrakonazol (14 dni)

Pleśnica paznokci (Acauliosis unguium)

• Etiologia: Scopulariopsis brevicaulis
• Epidemiologia: częściej kobiety i osoby w starszym wieku, zaburzenia naczyniowe, uszkodzenia aparatu kostno-stawowego, obniżona odporność, urazy płytki
• Przebieg: Przewlekły, bez objawów zapalnych
• Czynniki ryzyka: wilgotne obuwie
• Lokalizacja: najczęściej paluchy
• Obraz kliniczny: białożółtawe, podłużne pasma przeświecające przez nienaruszoną płytkę paznokciową, kruche masy rogowe pod paznokciem
• Leczenie: ogólne: itrakonazol (terapia pulsowa), miejscowe: borowanie wiertłem dentystycznym, dodatkowe: leki naczyniowe

Kandydoza błony śluzowej narządów płciowych

• Etiologia: C. albicans, C. glabrata, C. krusei
• Epidemiologia: głównie kobiety
• Objawy kliniczne: zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej, białe naloty, upławy, świąd
• Leczenie: Miejscowe: azole, antybiotyki polienowe
• Ogólne: flukonazol (w razie braku skutecznej terapii miejscowej)
• Profilaktyka: flukonazol

Kandydoza skóry

• Etiologia: najczęściej C. albicans
• Postacie kliniczne: Drożdżyca wyprzeniowa fałdów, Wyprzenie drożdżakowate nadżerkowe międzypalcowe, Pieluszkowe zapalenie skóry niemowląt
• Objawy kliniczne: rumień, grudki, krosty, maceracja, sączenie, wykwity satelitarne
• Leczenie: miejscowe preparaty azolowe, antybiotyki polienowe

Łupież pstry (Pityriasis versicolor)

• Etiologia: grzyby drożdżopodobne z rodzaju Malassezia
• Epidemiologia: nastolatki, młodzi dorośli
• Lokalizacja: górna część tułowia, ramiona, kark
• Objawy kliniczne: żółtobrunatne plamy, ostro odgraniczone od otoczenia, pokryte drobną łuską

Diagnostyka grzybicy

• Badanie w świetle lampy Wooda: fluorescencja
• Badanie bezpośrednie: KOH, DMSO
• Hodowla: Sabourauda (dermatofity), Sabourauda z antybiotykiem/selektywne (szczegółowe metody hodowli)
• Podłoża dodatkowe: DTM (dermatophyte test medium), Pożywka Christensena, Agar ryżowy, podłoże Nickersona-Mańkowskiego, podłoże Czapek-Doksa i maltozowe
• Mikrohodowle szkiełkowe: ocenić makro i mikrokonidia, szczątkowe owocniki