Grondrechten en het EHRM

De Standstill-test beoordeelt of een nieuwe regeling het beschermingsniveau van grondrechten vermindert. Dit gebeurt in twee stappen: eerst wordt het huidige beschermingsniveau vergeleken met het niveau voor de nieuwe regeling, en vervolgens wordt gekeken of een eventuele afname gerechtvaardigd is door belangrijke redenen van algemeen belang.

De Standstill-test vereist dat het beschermingsniveau van grondrechten minstens hetzelfde blijft, tenzij er een dringende reden van algemeen belang is om het te verlagen. Deze reden moet goed gemotiveerd zijn, rekening houdend met economische factoren en overheidsbudgetten.

De Standstill-test is een flexibele test, waardoor de rechter zelden een schending vindt. Dit betekent dat een goede reden voldoende is om af te zien van volledige bescherming van een grondrecht. Bij twijfel wordt de voorkeur gegeven aan de overheid.

Interpretatieve werking betekent dat de rechter wetten en besluiten zo moet interpreteren dat ze overeenkomen met hoger recht, zoals grondrechten. Dit betekent dat grondrechten rechtsgevolgen hebben, zelfs als ze niet direct afdwingbaar zijn.

De rechter houdt rekening met de politieke functie van de overheid en laat ruimte voor beleidsvrijheid. Dit betekent dat de rechter eerder terughoudend is in het toetsen van de wetgeving aan grondrechten. De mate van toetsing hangt af van de context en de ernst van de inbreuk op het grondrecht.

De 'margin of appreciation' (MoA) is een term die aangeeft hoe veel ruimte de nationale overheid heeft om beslissingen te nemen in een specifiek gebied. De MoA is groter wanneer de materie minder strikt valt binnen het EVRM, bijvoorbeeld milieuzaken of nationale veiligheid.

De margin of appreciation is kleiner wanneer een inbreuk op een grondrecht een kwetsbare groep raakt, de kern van een grondrecht betreft of gebaseerd is op een verdacht criterium, bijvoorbeeld discriminatie.

De Standstill-test is een belangrijke controlemechanisme om te garanderen dat het beschermingsniveau van grondrechten niet afneemt. De interpretatieve werking zorgt ervoor dat grondrechten hun rechtsgevolgen behouden, zelfs als ze niet direct afdwingbaar zijn. De rechter geeft de overheid een bepaalde beoordelingsruimte, maar houdt rekening met de kwetsbaarheid van grondrechten.

De mate waarin het EHRM een nationale wetgever ruimte geeft om wetten te maken die grondrechten beperken.

Het EHRM geeft nationale autoriteiten de ruimte om te bepalen of een inperking van grondrechten in een specifieke situatie gerechtvaardigd is.

Grondrechten mogen niet worden misbruikt voor doelen die in strijd zijn met hun eigenlijke doel.

Art. 17 EVRM verbiedt het misbruik van grondrechten om de democratie of de rechten van anderen te ondermijnen.

In uitzonderlijke omstandigheden kunnen grondrechten tijdelijk worden beperkt, bijvoorbeeld in geval van een noodsituatie.

Artikel 15 EVRM bepaalt de voorwaarden waaronder derogatie is toegestaan.

De bron van alle staatsmacht is een centrale vraag in de staatsleer.

De soevereiniteit behoort toe aan de abstracte, ondeelbare natie, die wordt vertegenwoordigd door het parlement.

De soevereiniteit behoort toe aan het volk, dat zijn wil uitdrukt via verkiezingen.

Een model van democratie dat streeft naar gelijkheid tussen mannen en vrouwen in de politieke besluitvorming.

De Belgische grondwet weerspiegelt verschillende concepten over de bron van staatsmacht.

Het stemrecht in België is geëvolueerd van een beperkt recht naar een algemeen stemrecht.

De doctrine van de paritaire democratie wordt door sommigen gebruikt om genderquota te rechtvaardigen.

Een wettelijk mechanisme dat een bepaald percentage van de zetels in het parlement reserveert voor vrouwen om een gelijkere vertegenwoordiging te garanderen.

Een type electoraal genderquota waarbij politieke partijen in hun statuten vastleggen dat een bepaald percentage van hun kandidatenlijst voorbehouden is aan vrouwen.

Een type electoraal genderquota dat wettelijk is vastgelegd. Partijen moeten dan een bepaald percentage vrouwen op hun kandidatenlijst plaatsen.

Een type electoraal genderquota waarbij een bepaald aantal zetels in het parlement direct wordt toegewezen aan vrouwelijke kandidaten.

Een principe waarbij de kandidaten op een partijlijst afwisselend man en vrouw zijn, om zo een gelijke vertegenwoordiging van beide geslachten te garanderen.

Een democratisch model waar individuele rechten belangrijker zijn dan groepsrechten.

Specifieke maatregelen die taken en kansen verdelen om historische ongelijkheden te herstellen en discriminatie te bestrijden.

Grondwetswijzigingen zijn mogelijk via een complexe procedure die begint met de identificatie van te wijzigen artikelen door de preconstituante.

De Federale Wetgevende macht is verantwoordelijk voor het voorstellen van artikelen voor wijziging in de grondwet.

De preconstituante is de federale wetgevende macht die artikelen aanduidt voor herziening in de grondwet.

Een nieuw parlement, met de bevoegdheid om wijzigingen aan te brengen in de grondwet binnen de grenzen van de herzieningslijst, wordt gevormd na verkiezingen.

De procedure voor het wijzigen van de grondwet vereist een tweederde meerderheid van beide kamers van het parlement.

De grondwet moet stabiel zijn en mag niet voortdurend gewijzigd worden door tijdelijke meerderheden.

De verkiezingscampagnes focussen vaak niet op de grondwetswijzigingen, wat de invloed van de bevolking op de herzieningsprocedure vermindert.

De procedure voor grondwetswijzigingen is zo rigide dat de wijzigingen vaak alleen aanpassing van de grondwet betreffen, niet een fundamentele herschrijving.

De herzieningsprocedure is met name ingewikkeld bij staatshervormingen, waardoor het moeilijk is om alle noodzakelijke grondwetsartikelen op te nemen.

De grondwet is oorspronkelijk ontworpen voor een eenheidsstaat, maar de procedure is niet geoptimaliseerd voor de evolutie naar een federale staat.

Het idee dat de volkswil niet een rationele waarheid is, maar een relatieve en veranderlijke uiting van de wil van het volk. De focus ligt op de bescherming van de individuele vrijheid tegen overheidsinmenging en de realisatie van politieke vrijheid door deelname aan de politieke macht.

Een model van burgerschap waar de bron van staatsmacht bij het volk ligt, maar waarbij het volk wordt gezien als een verzameling individuen met uiteenlopende belangen en standpunten. Dit model benadrukt de vrijheid van het individu en de bescherming van minderheidsrechten.

Een model van burgerschap waar de bron van staatsmacht bij het volk ligt, maar waarbij de nadruk ligt op de bescherming van specifieke groepen en hun belangen. Dit model erkent structurele ongelijkheden en streeft naar representatie en participatie van verschillende groepen in de samenleving.

De meerderheidsregel is slechts functioneel in het soevereiniteitsmodel en is niet noodzakelijk een basisprincipe. Er wordt de voorkeur gegeven aan unanimiteit omdat volk, natie en parlement als een eenheid worden gezien.

De meerderheidsregel is een basisprincipe in het liberaal model. De wet is gebaseerd op de wil van de meerderheid, die kan veranderen met de tijd. Minderheidsrechten zijn tijdelijk beperkt en kunnen worden heroverd in democratische processen.

Het recht om te stemmen is een onderdeel van individuele en gelijke democratie. Het is een belangrijke factor in de realisatie van politieke vrijheid en deelname aan de politieke macht.

De Belgische grondwet is gebaseerd op het nationale soevereiniteitsmodel, maar is getransformeerd naar een pluralistisch model. Dit is te zien in de invoering van het algemeen enkelvoudig stemrecht, de erkenning van diversiteit en de bescherming van andere democratische rechten.

Het systeem herkent groepen met specifieke belangen die in beleidsprocessen moeten worden meegenomen. Het gaat hier om structurele belangen en niet om tijdelijke steun aan historisch benadeelde groepen.

Het parlement wordt gezien als een weerspiegeling van de samenleving in al haar variëteit. Groepen moeten kunnen wegen op besluitvorming om hun belangen te beschermen.

Een essentialistische visie, zoals die over 'vrouwenbelangen', gaat ervan uit dat er een eigen set belangen en standpunten zijn die niet door andere groepen kunnen worden begrepen of vertegenwoordigd. De representatie van deze groepen is belangrijk voor de besluitvorming.

De grondwet geeft speciale erkenning aan subgroepen gedefinieerd op basis van identiteitskenmerken, zoals taal, etniciteit of religie. Er worden specifieke maatregelen getroffen om deze groepen te beschermen en in de besluitvorming te betrekken.

Referenda zijn volksraadplegingen over een specifiek onderwerp, waarbij het resultaat bindend of adviserend kan zijn. De Belgische grondwet verzet zich tegen bindende referenda.

De Belgische grondwet staat haaks op bindende referenda, omdat het systeem gebaseerd is op vertegenwoordiging en consensus. Referenda zijn niet in overeenstemming met de corporatistische structuur van de Belgische staat.

Het soevereiniteitsmodel is gebaseerd op de gedachte dat het parlement de nationale wil vormt en representatief is. Referenda kunnen een directe uitdaging vormen voor dit idee.

Het pluralistische model erkent de soevereiniteit van het volk en de mogelijkheid voor het volk om tussen verkiezingen door in te grijpen in de besluitvorming. Referenda zijn in dit model toegestaan.

Het Verdrag van Maastricht verplichtte België om gemeentelijk kiesrecht toe te kennen aan niet-Belgische EU-burgers. De Belgische Grondwet stelde echter Belgische nationaliteit als voorwaarde. Deze procedure werd versoepeld, maar er zijn geen concrete resultaten.

De procedure tot herziening van de Grondwet was vroeger onvoldoende flexibel om de federale structuur van België te weerspiegelen. De deelstaten hadden geen inspraak. Dit is veranderd met de hervorming van de Senaat tot een Kamer voor de deelstaten.

Bepaalde bepalingen van de Grondwet stellen aanvullende voorwaarden en beperken de mogelijkheid tot herziening in bijzondere situaties. Zo mogen regels over het statuut van de Koning niet gewijzigd worden zolang er tijdelijk geen Koning is.

De Belgische Grondwet geeft niet altijd prioriteit aan internationaal recht. Toch is het ingebed in de Grondwet, met name door het belang van Europees recht. Artikel 34 van de Grondwet laat toe dat bevoegdheden worden toegekend aan supranationale organisaties.

De invloed van EU-recht op de Belgische Grondwet is zichtbaar in verschillende artikelen. Artikel 8 verwijst naar het Verdrag van Maastricht en andere artikelen zoals 168 en 169 bevestigen deze invloed.

De inbedding van internationaal recht in de Grondwet resulteert deels uit rechtspraak, met name de Smeerkaasarrest van het Hof van Cassatie en arresten van het HvJ (Van Gend en Loos, Costa v.Enel, Internationale Handelsgesellschaft).

Het Grondwettelijk Hof (GwH) heeft een sterke impact op de verhouding tussen de Grondwet en internationaal recht. Het toetst wetgeving aan internationale verdragen, met name het EVRM, en leest grondrechten uit beide bronnen samen.

Het HvJ heeft een belangrijke rol gespeeld door te bevestigen dat EU-recht voorrang heeft op nationaal recht, zelfs op de Grondwet. Dit heeft ook gevolgen voor de aansprakelijkheid van de rechter en de wetgever.

De verhouding tussen de Grondwet en internationaal recht kan bekeken worden via twee opvattingen: het dualistisch en het monistisch perspectief.

De dualistische opvatting ziet nationale en internationale rechtsordes als gescheiden systemen. Internationale regels moeten omgezet worden in nationaal recht om te gelden.

De monistische opvatting beschouwt de rechtsorde als één geheel. Internationale regels gelden rechtstreeks in de nationale rechtsorde, burgers kunnen zich er rechtstreeks op beroepen.

Het HvJ heeft vastgesteld dat EU-recht rechtstreekse werking heeft en voorrang heeft op nationale wetten, inclusief de Grondwet, zelfs in landen met een dualistische opvatting.

De Raad van State baseert de voorrang van EU-recht op de Grondwet op artikel 34, dat toelaat dat bevoegdheden worden toegekend aan de EU. Het Europese rechtssysteem, inclusief de rechtspraak van het HvJ, is geïntegreerd in het Belgische rechtssysteem.

Het Grondwettelijk Hof (GwH) steunt de voorrang van EU-recht op de Grondwet. Wetten die EU-richtlijnen omzetten, zijn in overeenstemming met de Grondwet of, indien niet, is artikel 34 een grondslag voor hun rechtmatigheid.

Het GwH toetst verdragen onrechtstreeks via de wet tot instemming met het verdrag. De inhoud van het verdrag wordt bekeken als een verlengde van de instemmingswet.

De term 'maximalisatieclausule' beschrijft een regel die bepaalt dat de bescherming van grondrechten altijd zo groot mogelijk moet zijn, zelfs als er andere grondrechten in het geding zijn. Dit betekent dat als er een conflict is tussen twee grondrechten, de rechter de bescherming van het meest geschonden grondrecht zal maximaliseren.

Het Grondwettelijk Hof van Duitsland (GwH) heeft een belangrijke rol in het grondwettelijk pluralisme. Het GwH stelt dat EU-recht alleen voorrang heeft als het dezelfde bescherming biedt voor grondrechten als de Duitse grondwet.

De ultra vires doctrine houdt in dat EU-recht geen voorrang heeft als het buiten de bevoegdheid van de EU valt. De EU mag alleen handelingen uitvoeren die door de lidstaten zijn toegestaan.

Het Grondwettelijk Hof heeft een beperkte bevoegdheid om EU-recht te toetsen aan de grondwet. Deze toetsing is mogelijk als EU-recht inbreuk maakt op de 'nationale identiteit' van België.

De 'nationale identiteit' van een land verwijst naar de fundamentele waarden en beginselen die in de grondwet zijn vastgelegd en die de cultuur en het karakter van het land bepalen. Deze identiteit kan worden beschouwd als een filter waar EU-recht doorheen moet om van kracht te zijn in België.

Het Grondwettelijk Hof kan formele wetten toetsen, zoals wetten, decreten en ordonnanties, om te controleren of ze in overeenstemming zijn met de grondwet.

Het Grondwettelijk Hof kan formele wetten toetsen op hun grondwettigheid. Dit betekent dat het Hof nagaat of deze wetten in overeenstemming zijn met de bepalingen van de Belgische grondwet.

Door de toetreding van België tot de EU is de wet niet langer onschendbaar. Dit betekent dat de wet aan Europese wetgeving moet voldoen en dat de rechter toetst of de wet in overeenstemming is met Europees recht.

Het federaliseringsproces heeft invloed op de soevereiniteit van de wetgever. De macht is niet meer volledig gecentraliseerd en de wet heeft nu dezelfde status als andere wetten.

De toetreding tot de EU heeft een belangrijke invloed gehad op de grondwet. Het is een onzichtbare revolutie, waarbij gewone wetten nu ondergeschikt zijn aan Europees recht.

De grondwet is de hoeksteen van het Belgische rechtssysteem. Het is het hoogste rechtsdocument en bepaalt de fundamentele regels en rechten van België.

De doctrine van het 'grondwettelijk pluralisme' erkent dat verschillende rechtsordes op hetzelfde gebied kunnen bestaan. Dit impliceert dat EU-recht niet altijd voorrang heeft op nationale wetgeving.

De 'standstill-test' is een rechtsbeginsel dat bepaalt dat het beschermingsniveau van grondrechten niet mag afnemen, tenzij er een dringende rede is van algemeen belang. De rechter beoordeelt of deze rede voldoende is om af te zien van de volledige bescherming van een grondrecht.

De interpretatieve werking van grondrechten houdt in dat de rechter wetten en besluiten zo moet interpreteren dat ze overeenstemmen met hoger recht, zoals grondrechten. Dit betekent dat grondrechten rechtsgevolgen hebben, zelfs als ze niet direct afdwingbaar zijn.

De 'margin of appreciation' (MoA) bepaalt hoeveel ruimte de nationale overheid heeft om beslissingen te nemen in een specifiek gebied. De MoA is groter wanneer de materie minder strikt valt binnen het EVRM, bijvoorbeeld milieuzaken of nationale veiligheid.