География 10-класс: Горизонт жана Багыттар

Җирнең күзгә күренгән чикләре һәм күкнең тиешкән сызыгы.

Горизонтның төп яклары: төньяк, көньяк, көнчыгыш, көнбатыш.

Төп яклар арасындагы өстәмә яклар, мәсәлән, төньяк-көнчыгыш, төньяк-көнбатыш, көньяк-көнчыгыш, көньяк-көнбатыш.

Горизонтның 8 ягын (төп һәм өстәмә якларны) билгеләү.

Горизонтның якларын табуда мөһим роль уйный, чөнки аның ярдәмендә калган якларны билгеләргә мөмкин.

Көн белән багытны билгеләү, мәсәлән, көндезге сәгать 13:00дә көн көньякта була.

Алтын Казык йолдызы төньякны күрсәтә.

Магнит меридианы буенча багытларны күрсәтә торган прибор.

Төньякка карата багытланган багыт һәм аныктала торган нерсә арасындагы почмак.

Җир өстендәге объектларның багытларын билгеләргә мөмкинлек бирә, бу багытны градуслар белән күрсәтә.

Компас - бул магнит ийнеси белгилүү бир багытны куеш белгесе, магнит куешине карап бөрүлгән инструмент. Компаснын жаачасында 32 багыт (румб) күрсәтелгән.

Компасны металл белән капланмаган, тигез өслекке куеш кирәк. Компасны гына куегач, жаачасы токтаганга кирәк. Компасның төньякка күрсәткән жаачасы ноль белән туура килсә, гына кулланырга була.

Төньякта агачларнын ботаклары аз, төньяк тарафта куерак, шакекләр тигезрәк була. Даракның тәгәрәге тигез, тегезрәк - тәньякка, кеше тәгәрәге - тәньякка.

Ташнын төньяк тарафында гына мохлар өсә.

Кумурска уясының төньяк тарафы тишелерәк, көньяк тарафы киңрәк, киңрәк була.

Су елгаларының, арыкның төньяк яры тик, көньяк яры жантайынкы була.

Рулетка яки метр кечкенә урынны ченәү өчен кулланыла.

Озын араны ченәү өчен кадам белән ченеп карыйлар. Кадам белән ченәү так булсын өчен, кадамның уртача озынлыгны билгеләш кирәк.

Кадамның уртача озынлыгны 200 метр араны рулетка белән ченәп, шул араны кадам белән басып, кадамнарны санап, 200 метрга бүлеп табарга була.

Дальнометр - алыс араны ченәү өчен кулланыла. Дальнометрны кулланып алыс предметны карап, горизонталь яки вертикаль үлчәмнәрне алсаң, алыс араны кирәк.