Fizyoloji Genel Bilgiler ve Hücre

Fizyoloji Genel Bilgiler

• Fizyoloji, hayatın kaynak ve gelişiminden sorumlu fiziksel ve kimyasal faktörleri açıklayan bilim dalıdır.
• Fizyoloji, canlı organizmadaki tüm yaşamsal işlevleri inceleyen bir bilim dalıdır.
• Fizyoloji bilimi, virüs fizyolojisi, bakteri fizyolojisi, hücre fizyolojisi ve insan fizyolojisi gibi alt birimlere ayrılır.

Hücre

• Vücudun temel canlı birimi hücredir.
• Her hücre tipi, bir veya birkaç fonksiyon için özelleşmiştir. (Örneğin: Eritrositler oksijen taşır.)
• Vücutta yaklaşık 100 trilyon hücre vardır.
• Hücreler çoğalma yetenekleri ile yıpranan hücrelerin yerine yenisini oluşturur.
• Hücreler şekil, boyut ve fonksiyon olarak farklı şekilde olsa da ortak özelliklere sahiptir.
• Tüm hücreler bir zarla çevrilidir, karbonhidrat, yağ ve proteinleri oksijen kullanarak enerji üretir ve atık ürünlerini çevreleyen sıvıya verirler.

Hücrenin Yapısı (Şekil 3'den alınmıştır)

• Mitokondri
• Sentriol
• Vesikül
• Sitoplazma
• Granüllü endoplazmik retikulum'
• Ribozomlar
• Kromatin
• Çekirdek zarı
• Porlar
• Çekirdekçik
• Golgi aygıtı
• Lizozom
• Plazma zarı
• Granülsüz endoplazmik retikulum

Bitki ve Hayvan Hücreleri (Şekil 4'den alınmıştır)

• Bitki ve hayvan hücreleri, temelde aynı yapısal birimleri içermesine rağmen belirgin farklılıklar gösterir. (Çalışma materyallerinde temsil edilen şekillerin ayrıntılarını, görsellerden alınarak özetlendi).

Dokular

• Aynı fonksiyonu gören benzer yapıdaki hücre gruplarına doku adı verilir.
• Dokular üç temel kategoriye ayrılır:
  • Epitel doku
  • Bağ doku
  • Kas doku
  • Sinir doku'

Dokular

• Histojenez sonucu organizmada dört ana doku tipi oluşur.

  • Epitel Dokusu
  • Destek Dokusu (bağ dokusu, kıkırdak dokusu, kemik dokusu, kan dokusu ve lenf dokusu)
  • Kas Dokusu
  • Sinir Dokusu

• Dokular, sistematik olarak bir araya gelerek organları oluşturur ve organlar ise sistemleri oluşturur.

Epitel Dokusu

• Koruyucu örtülerdir.

• Tüm vücut boşluklarını örter ve hormon salgılayan bezlerin ana dokusunu oluşturur.

• Vücut boşluklarını (deri, ağız, burun, damarlar iç yüzeyi vb.) kaplayan örtü epitelidir.

• Örtü epiteli, koruma, emilim, salgılama ve duyu alma fonksiyonlarına sahiptir.

• 3 farklı tipe ayrılır:

  • Basit epitel
  • Çok katlı epitel
  • Özel epitel (Örneğin, doku, epitel tüyü şeklindeki çeşitli hücreler) (Şekil 10-11'de gösterilenler gibi farklı kategorilere ayrılabilir)

• Bez epiteli, salgı işlevine sahiptir.

• İkiye ayrılır.

  • Endokrin bezler: Salgıları doğrudan kana verirler (Hormonal salgılar).
  • Ekzokrin bezler: Salgıları kanala bırakırlar (Tükürük, ter, gözyaşı, vb salgılar).

Bağ Dokusu

• Hücrelerarası madde, hücrelerden daha fazla yer kaplar.
• Dokuları birbirine bağlamak ve beslenmeleri sağlamakla görevlidir.
• Bağ dokusu çeşitli tiplerde ve alt gruplarda yer alabilir.
  • Esnek Bağ Dokusu
  • Yağ Dokusu
  • Fibröz Bağ Dokusu
  • Elastik Bağ Dokusu.
• Bağ dokusunda çeşitli lif türleri bulunur. (özellikle kolajen, elastik, retiküler, vb)
• Başlıca hücre türleri: Fibroblastlar, makrofajlar, mast hücreleri.

Kemik Dokusu

• Vücuttaki en sert dokudur.
• Destek, hareket, koruma ve kalsiyum homeostazı gibi fonksiyonlar yerine getirir.
• Kemik dokusu, osteoblastlar (kemik yapımı), osteositler, osteoklastlar (kemik yıkımı) ve osteoprogenitor hücrelerinden oluşur.
• Kemiğin iki ana yapısı, kompak kemik (sıkı kemik) ve sünger benzeri kemiktir. (Şekil 26, 27'den bilgiler)
• Kemik iliği, kemiklerin içinde bulunan yumuşak doku ve kan hücresi üretimi için hayati öneme sahip. (Kırmızı kemik iliği ve sarı kemik iliği gibi farklı şekillerde)

Kıkırdak Dokusu

• Kan damarı içermemesi sebebiyle iyileşmesi daha uzun süren, sertliğin kemik kadar yüksek olmadığı, esnek ve dayanıklı bir bağ dokusu türüdür.
• Hiyalin kıkırdak, elastik kıkırdak ve lifli kıkırdak olmak üzere üç tipte bulunur. (Şekil 22,23'ten bilgiler).
  • Kıkırdak dokuları, yapı ve fonksiyona göre birbirinden farklılık gösterir.
• Kıkırdak, çeşitli bölgelerde (burun, kulaklar, hava yolları, vb) destek işlevi görür.

Yağ Dokusu (Adipoz doku)

• Vücutta enerji depolamak ve termoregülasyonu sağlamak üzere önemli bir fonksiyona sahip.
• Beyaz yağ dokunun ağırlıklı olarak enerji depolamak için görev aldığı vurgulanır. Kahverengi yağ dokusu ise termoregülasyonda rol oynar.
• (Uni ve multiloküler yağ dokusu farkları, Şekil 24,25'ten bilgiler)

Kan Dokusu

• Sıvı doku olma özelliğine sahiptir. Plazma adı verilen bir sıvı ortam ve alyuvarlar, akyuvarlar ve kan plakalarından (trombositler) oluşmaktadır.
• Besin ve oksijen taşınmasında, atık ürünlerin uzaklaştırılmasında ve bağışıklık sisteminin çalışmasında görev almaktadır.
• Hücrelerarası sıvı, çeşitli hücre tiplerini ve çözünenleri barındırır.
• Belirli hücrelerin fonksiyonel özellikleri, görevlere ve özelliklere göre ayrılabilir. (Şekil 30,31'den bilgiler)

Kas Dokusu

• Vücuttaki hareketleri sağlayan, kasılmaya özgü karakteristik özellik gösteren dokudur.
• Üç tipi bulunur:
  • İskelet kası: İstemli kasılıp gevşerler.
  • Kalp kası: İstemsiz olarak kasılır ve gevşer.
  • Düz kas: İstemsiz olarak kasılır ve gevşer. (Şekil 32, 33'ten bilgiler)

Sinir Dokusu

• Sinir sisteminde, iletişim işlevini gören nöronlar ve nöronlara destek sağlayan glia hücrelerinden oluşur.
• Nöronlar, uyarıları ileten sinir hücreleridir.
  • Hücre gövdesi (soma)
  • Akson
  • Dendrit
• Glia hücreleri, nöronlara destek sağlayan hücrelerdir.
  • Astrositler, oligodendrositler, mikroglia, ve şvan hücreleri gibi çeşitler bulunur, şekil ve görevlere göre farklılaşırlar. (Şekil 34,35, 36, 37, 38, 39'dan bilgiler)