Философия турында сораулар

Философия табигать, җәмгыять һәм кеше акыл-ойы үсешендәге гомуми кануннар турында фән; ул дөнья турында стихияле, системалаштырылмаган карашлар җыелмасы түгел.

Дөньятаным - кеше һәм кешенең дөньядагы урыны турында караш, аның шәхси тәҗрибәсеннән гына тормый.

Философиянең төп үзенчәлекләренең берсе - дөньяны, аның гомумилеген һәм бердәмлеген танып белергә тырышу, практик мөнәсәбәтләргә нигезләнгәннән аермалы буларак.

Философия Үзәк Азиядә (Үзбәкстанда, Төрекмәнстанда, Таҗикстанда, Әфганстанда), Һиндстанда, Кытайда һәм Борынгы Грециядә барлыкка килә.

Аристотель фикеренчә, философия төрләре: теоретик, практик һәм поэтик.

Эпикур фикеренчә, философия төрләре: Каноника, Физика, Этика.

Дөньятаным кешенең дөньяга карашын, ышанычларын һәм юнәлешен формалаштыруга ярдәм итә.

Философия сораулары - бу кеше тормышының мәгънәсе, әхлакый кыйммәтләр, дөньяның нигезләре турындагы сораулар.

Грек теленнән тәрҗемә иткәндә «философия» сүзе «даналыкка омтылыш» дигәнне аңлата.

Философия фәненнән төп үзенчәлек - бу философияле рефлексия, ягъни үз фикерләреңне, дөньяны аңлау ысулларыңны тикшерү.

Философия грек телендә "даңалыкка омтылу" дигән сүздән килеп чыккан.

Философиялык дүнья карашы башка дүнья карашларыннан рефлексив тип, теоретик һәм концептуал формасы белән аерылып тора.

Дин, миф һәм философия гомумән дүнья карашына кагылышлы сорауларны күтәрә.

Миф - кешелекнең рухи мәдәнияте үсешенең иң иртә формасы.

Философияле белемнең үзенчәлеге - аның рациональ булуы.

Теоцентризм - бар нәрсәне Ходайның идарәсе аша аңлаучы философия.

Философияле мәктәпләр - берничә философияле тәгълиматларның бер идеологик принцип аша берләшүе.

Философиянең төп сораулары - кешенең табигать һәм ясалма әйберләргә карата мөнәсәбәте белән бәйле.

Гносеология (танып белергә омтылыш) белән бәйле сорауларны өйрәнүче философия юнәлеше.

Шундый кабул ителгән аңлатма, ул бар нәрсәне тоташтырып, аңлатуга тырыша.

Рене Декарт иҗатындагы мөһим концепция, аның аша әйберләрнең төп хәлен аңлату мөмкин.

Спиноза фикеренчә, әлемдә бар нәрсәне берләштерүче бер генә субстанция бар,

Материалистик философияләрнең төп концепциясе, ул барлык нәрсәнең нигезен тәшкил итә.

Материалистик философия, ул материяне башлангыч, ә сананы икенчел дип саный.

Материализмга карама-каршы тора торган философия юнәлеше.

Борынгы Греция философиясендәге әһәмиятле шәхес, ул әлемнең төп хәлен төп формаларын аңлатуга тырышкан.

Материализмның төп принципларының берсе - материянең санадан аерым бар булуы.

Ике төрле субстанция барлыгын йөрәккә алучы философия юнәлеше.

Барлык әйберләрнең төп формасы - материя һәм аның формалары.

Ике төрле субстанциянең - материя һәм рухның бергә булуы.

Субъектив идеализмда кеше түйси формасы дип санала.

Барлык әйберләрнең төп мәгънәсен аңлатучы категория нинди?

Декарт философиясенең иң мөһим концепциясе нинди?

Спиноза философияснә бердәм субстанция нинди?

Идеализм - шундый философияле юнәлеш, ул дөньяны идеаль башлангычтан барлыкка килгән дип саный. Идеализмда акыл, сана, дух материягә караганда икенче, мөстәкыйль башлангыч буларак санала.

Платон идеализмы - ул дөньяның беренче башлангычы идеялар булуына нигезләнә. Идеаль дөнья – чын, ә материаль дөнья идеаль дөньяның күләге. Платон фикеренчә, материаль дөньяда идеаль әйберләрнең күләге күздә күренә, ә идеаль дөнья - бездә киңлегендә генә булган яктылык таратучы идеаль үрнәк.

Демокритның фикеренчә, атомнар – дөньяның төп, бөленми торган кисәкләре, болардан барлык әйберләр барлыкка килә. Атомнар - кечкенә, бөленми торган, форма һәм күләмле кисәкләр, материаль дөньяның

Гераклит фикеренчә, дөньядагы барлык әйберләр дә үзгәрә, даими хәрәкәттә тора. Аның фикеренчә, төп башлангыч – от, чөнки от - башка барлык әйберләрне дә тудыручы, китереп чыгаручы бердәнбер көч. Гераклит: “Барлык нәрсәләр дә агымда, барлык нәрсәләр дә үзгәрә”, - дигән.

Материя – дөньяның материаль төзелешен барлыкка китерүче, физик формада булган, сансыз, үзгәрүчән, хәрәкәт итешле материаль башлангыч.

Вулгар материализм - шундый материализм төре, ул кеше санасын матдәнең үзенчәлеге дип бара. Вулгар материализм,

Себепчилек – юлбашчы матдәнең нинди формада булуын, кисәкләрнең бер-берсенең артыннан

Плюрализм – дөньяның беренче башлангычы берничә матдәдән тора дип санаучы философияле юнәлеш.

Монизм – дөньяның беренче башлангычы бер матдәдән генә тора дип санаучы философияле юнәлеш.

Материалистик философиядә алгы башлангыч – материал дөнья, ул үз-үзенә

Әл-Фараби фикеренчә, материал дөнья –

Гегель триадасы - дамуның

Марксизм теориясендә хәрәкәт –

К. Маркстың диалектикасын

Философия тарихындагы күп кенә юнәлешләрдән берсе, ул тәҗрибәгә, чынбарлыкка таянып, мәгълүматны җыю һәм анализлау аша дөньяны аңларга тырыша.

Тәҗрибәгә нигезләнеп, аңлау һәм дөньяны тану процессы.

Философия тарихындагы юнәлеш, ул дөньяны аңлау өчен акылга таянып, логика, математика кулланып, тулы мәгълүмат алырга тырыша.

Рационалистлар нинди усул кулланалар?

Философия тарихындагы юнәлеш, ул фәнни мәгълүматларга, күзаллауларга һәм тәҗрибәгә таянып, дөньяны аңлауга тырыша.

Позитивизм нәрсәгә таяналар?

Философия тарихындагы юнәлеш, ул аңны, хыялны һәм эмоциональ яшәешнең рольен ассызыклап, кешенең эчке дөньясы кичерешләрен дәлилләүгә тырыша.

Философия тарихындагы юнәлеш, ул текстларны аңлауга, аларның авторларының ниетләрен ачыклауга таянып, дөньяны аңлауга тырыша.

Ф. Бэкон һәм Р. Декартның философик карашларын ничек атау мөмкин ?

Яңа заман философиясенең калыпташуын нинди фактор билгеләгән?

Философиядә ничек атала - кешенең үзенең аң-белемнәрен дөньяның башлангыч ноктасы итеп кабул итү?

Философиядә ничек атала - дөнья аң-белемнәр яки идеалар белән барлыкка килгән дигән караш?

Философиядә ничек атала - кеше аңы тәненнән аерым торган материал булмаган нәрсә дигән караш?

Философиядә нинди категориягә кеше тормышы һәм әхлакый кыйммәтләр керә?

Онтология нинди категория белән әхлакый кыйммәтләр аерылып тора?

Философиядә нинди категориягә кеше хәле һәм кыйммәтләр системасы керә?

Философиядә ничек атала - белемнәр практик файдалы дигән караш?

Философиядә ничек атала - дөнья һәм аң-белем турында сораулар?

Философиядә ничек атала - дөнья материалдан барлыкка килгән дигән караш?

Философиядә ничек атала - дөньяны каршылыклар аша аңлау?

Философиядә ничек атала - дөнья аң-белемнәр белән барлыкка килгән дигән караш?

Философиядә ничек атала - кешенең үз аңы белән яңа нәрсәләр ясау мөмкинлеге?

Философиядә ничек атала - кеше аңы нинди сәбәпләр белән барлыкка килгән?

Дин – адам мен қоғамның рухани өмірінің белгілі бір түрі, наным-сенімдердің, ережелердің, дәстүрлердің жиынтығы. Діннің негізгі белгілері – діни сенім, діни ғибадат, діни тәртіп, діни салтанаттар.

Философия – әлемнің, адамның, қоғамның, білімнің, мәдениеттің мәніс-мағынасы туралы жалпылама ойлау. Філософияның негізгі танымдық міндеті – әлемнің және адамның пайда болуы, дамуы, болашағы туралы негізделген түсінік қалыптастыру.

Ғылым – белгілі бір объектілер мен құбылыстарды зерттеуге арналған жүйелі білімдер жүйесі. Ғылым фактілеріне негізделіп, логикалық түсініктерді, заңдарды, теорияларды қолданып, дүниетанымдық түсініктерді қалыптастыруға бағытталған.

Даосизм - ежелгі Қытайда пайда болған философиялық-діни ағым. Даосизмнің негізгі идеялары – "Дао" (жол) ұғымы арқылы әлемнің ырғақты дамуына ой жүгірту, табиғатпен үйлесімде өмір сүру..

Конфуцийшылдық – ежелгі Қытайда пайда болған этикалық-саяси философия. Конфуцийшылдықтың негізгі идеялары – қоғамдық тәртіп пен адамгершілікті жетілдіру, ұлттық бірлікті нығайту..

Ригведа - ежелгі Үнді мифологиясындағы гимндер жинағы. Ригведада құдайларды мадақтау, діни ғибадаттар, құдайларға арналған дұғалар берілген.

Махабхарата - ежелгі Үнді мифологиясындағы эпикалық поэма. Үнді мифологиясы мен философиясының мәдениеті мен діні туралы маңызды ақпараттар берілген..

Ян – еркектік, жарықтық, күндізгі, белсенділік принциптерін анықтайтын ұғым.

Ведалар - ежелгі Үнді философиясындағы негізгі діни-философиялық трактаттар. Ведаларда әлемнің шығу тегі, адамның өмірі, рухани дамуы, құдайлар туралы ақпараттар бар.

Упанишадалар - Ведалардың философиялық бөлімі. Упанишадаларда адамның рухани дамуы, өмірдің мағынасы, Атман (жан) мен Брахман (құдай) туралы терең ойлар қамтылған.

"Алтай орта" принципі - Конфуций философиясындағы негізгі этикалық қағида. "Алтай орта" - екі қарсы принциптің (инь мен ян) арасындағы тепе-теңдікті сақтауды білдіреді.

«У-Вэй» принципі - Даосизмнің негізгі этикалық қағидасы. «У-Вэй» табиғи заңдарды бұзбау, әрекет етпеуді білдіреді. Даосизм бойынша табиғи заңдарды бұзу - адам өміріне теріс әсер етуі мүмкін.

«Джэнь» - Конфуций философиясындағы негізгі этикалық қағида. «Джэнь» - адамгершілік, қайырымдылық, мейірімділік, ол жан-жақты дамыған адамның белгісі.

Нирвана - Буддизм мен Джайнизмдегі ең жоғары рухани жағдай. Нирванаға жеткен адам азаптардан босанып, қайта туылу айналма сізден құтылады.

Сансара - ежелгі Үнді философиясындағы қайта туылудың айналма сіз немесе шеңбері. Адам өмірі сансарада карма заңына байланысты қайта туылады.

Мокша - ежелгі Үнді философиясындағы жанының босануы, құдайға қосылу немесе өлім сіз құтылу. Мокшаға жеткен жан қайта туылмайды.

Карма - ежелгі Үнді философиясындағы негізгі ұғым. Карма - адам басқа адамдармен немесе құдайлармен жасаған іс-әрекеттерінің салдары немесе ақыры. Карма негізінде адамның қайта тууы анықталады.