Filipino Bilang Wika at Larangan

Filipino Bilang Wika at Larangan

• Ang wika ay simbolo ng pagkakakilanlan, kultura, at kalayaan.
• Nagiging sandata ang wika upang pag-isahin ang mga Pilipino laban sa mapang-aping dayuhan.
• Ayon sa Komisyon ng Wikang Filipino (KWF), ang wikang Filipino ay buhay o dinamiko.
• May apat na facets ang sistema ng paglinang ng wika ayon kina Haugen (1972) at Ferguson (1971):
  • Kodipikasyon (pagpili ng wika/sistema ng pagsulat at pagbibigay kahulugan)
  • Istandardisasyon (pagkakaroon ng iisang sinusunod na wika)
  • Diseminasyon (pagpapalaganap ng impormasyon)
  • Elaborasyon (pagpapayabong at pagpapalawak ng ideya)

Filipino Bilang Wikang Pambansa

• Nilikha ni Norberto Romualdez ang Komonwelt bilang 184 noong Nobyembre 13, 1936 para itatag ang Surian ng Wikang Pambansa (SWP).
• Ipinoproklama ang wikang Tagalog bilang batayan ng Wikang Pambansa noong Disyembre 30, 1937, ayon sa Saligang Batas ng 1935.
• Ang Kongreso ay gagawa ng hakbang sa pagpapaunlad at pagpapayaman ng wikang pambansa batay sa mga umiiral na katutubong wika.
• Ang proklamasyon ay magkakabisa lamang dalawang taon matapos ang pagpapatibay nito.
• Ipinag-utos ang pagtuturo ng Wikang Pambansa sa ikaapat na taon sa lahat ng paaralan sa buong bansa noong 1940.
• Nagkabisa ang Batas Komonwelt Blg. 570 noong Hunyo 4, 1946 at pinagtibay ng Pambansang Asambleya noong Hunyo 7, 1940.
• Ang wikang opisyal ng bansa ay tatawaging Wikang Pambansang Pilipino.
• Ibinaba ni Kalihim Jose B. Romero ang Kautusang Pangkagawaran Blg. 7 noong 1959.
• Nagsasaad na ang Wikang Pambansa ay tatawaging Pilipino upang mailagan ang mahabang katawagang "Wikang Pambansang Pilipino" o Wikang batay sa Tagalog.
• Alinsunod sa Konstitusyon noong 1987, ang wikang pambansa ng Pilipinas ay tatawaging Filipino.
• Nasa Artikulo XIV Konstitusyong 1987 ang legal na batayan ng konsepto ng Filipino bilang wikang Pambansa at ang magkarugtong na gampanin nito.
• Ito ay bilang wika ng opisyal na komunikasyon, at bilang wikang panturo sa Pilipinas.
• Ang wikang pambansa sa Pilipinas ay Filipino at nararapat lamang na gamitin ito lalo na sa edukasyon at transaksyon sa pamahalaan.
• Mananatili itong pantulong na wika na gamitin sa mga kontekstong kultural at panrelihiyon.
• Ayon kay dating Pangulong Corazon Aquino, nag-utos na gamitin ang wikang Filipino bilang wikang pang transaksyon.
• Ang Komisyon ng Wikang Filipino (KWF) ay nagbalangkas ng mga patakaran, plano, at programa upang higit pang paunlarin, palaganapin, at preserbahin ang Filipino.
• Nilalayon ng KWF na ganyakin ang mga iskolar at manunulat na itaguyod ang wikang Filipino.
• Hinihikayat din ng KWF ang paglalathala ng iba’t ibang orihinal na obra at teksbuk.
• Susi ang wikang Filipino sa mabisang komunikasyon at pagkakaisa ng sambayanan.

Wikang Filipino sa Kaayusan at Pag-unlad ng Lipunan

• Mahalaga ang ginampanan ng wikang Filipino para maisulong ang demokrasya sa Pilipinas.
• Sabi ni Manuel L. Quezon, kailangang magkaroon ng sariling wika ang Pilipinas na nakabatay sa isa sa mga katutubong wika.
• Sa Artikulo XIV Seksiyon 8 ng Konstitusyong 1987, ang Konstitusyon ay dapat ipahayag sa Filipino at Ingles, at isalin sa mga pangunahing wikang panrehiyon, Arabic, at Kastila.
• Ayon kay Dr. Pamela Constantino, ang wika ay may malaking papel sa kaayusan at pag-unlad ng lipunan.
• Sa K to 12 Basic Education Curriculum, isinaalang-alang ang pangangailangan ng lipunan, global at lokal na pamayanan maging ang kalikasan at pangangailangan ng mamamayan.

Filipino Bilang Larangan at sa Iba't Ibang Larangan

• Ang elaborasyon o pagpapayabong ng wika ay tinatawag ding intelektwalisasyon.
• Ang intelektwalisadong wika ay proseso upang maitaas ang isang wika sa antas na intelektwalisado para magamit sa mga sopistikadong lawak ng karunungan.
• Ayon kay Flores (2015) sa aklat ni San Juan (2019), may dalawang antas ang pagpaplanong pangwika:
  • Antas makro (nakatuon sa mandatoring asignaturang Filipino sa Kolehiyo)
  • Antas maykro (nauukol sa aktwal na implementasyon ng patakaran sa bawat lugar)

Sitwasyong Pangwika sa Humanidades at Agham Panlipunan

• Ang Pilipinas ay isang multilingual na bansa na may higit sa 150 wika at dialekto.
• Ang multilinggwalismo ay patakarang gamit ng wikang pambansa, katutubong wika, at wikang global.
• Sa kasalukuyang sistema ng edukasyon na ipinatutupad ang mother tongue-based/multilingual education, may ilang puntos na dapat tandaan:
  • Ang Filipino ay maaring naipagamit bilang wikang panturo.
  • Nagsimula sa paggamit ng wika ng komunidad bilang pangunahing wikang panturo sa primaryang antas
  • Unti-unting pagpasok ng paggamit ng wikang Filipino at Ingles sa sekondarya at tersiyarya
• Batay sa probisyon ng patakaran ng bilinggwal, sa antas tersiyarya, gagamitin ang Ingles bilang wikang panturo sa mga kurso sa agham, matematika at teknolohiya.
• Filipino ang gagamiting wikang panturo sa mga kursong nasa agham panlipunan at humanidades.
• May malaking suliranin sa pagiging makiling sa paggamit ng Ingles sa malaking bilang ng mga kolehiyo at unibersidad sa bansa.
• Maraming unibersidad ang patuloy na sumusunod sa probisyon ng patakarang bilinggwal.
• Humanidades ay disiplinang akademiko na nag aaral sa mga kondisyon ng humano.
• Agham panlipunan pumapaksa sa tao bilang isang larangang pang akademiko.
• Ang bawat larangan ay may tiyak na set ng mga terminong ginagamit at tinatawag na REGISTER.

Humanidades, Agham Panlipunan, at Iba Pa

• Humanidades - Pag-unawa sa tao at sa mundo.

• Mga disiplinang bumubuo sa larangan ng Humanidades: Panitikan, Pilosopiya, Sining, Malayang Sining.

• Ispekulatibong Lapit ang kadalasang ginagamit sa pagkilala ng mga senaryo, estratehiya, o pamamaraan ng pagsusuri, pag-iisip, at pagsulat.

• Isang paraan ng pagkilala ng Lapit pamamagitan ng:

  • Paglalarawan
  • Pangyayari
  • Paglilista
  • Bunga
  • Kompara

• May tatlong anyo ang pagsulat sa larangan ng Humanidades ayon kina Quinn at Irvings.

  • Impormasyonal : mga impormasyon gaya ng talambuhay o maikling bionote, artikulo sa kasaysayan.
  • Paglalarawan, ibinibigay sa isipan tulad ng, kritisismo, tula, kuwento, nobela.
  • Proseso binubuo ng paliwanag ng teknik , sining.
  • Isang larangan ang Akademiko tungkol sa kalikasan tao at ng mga kilos nito bilang meyembro ng lipunan.

• Lapit siyentipiko ang gamit depende sa disiplina. Gumagamit ng survey.

• Metodo ukol sa larangan Agaham Panlipunan ay: historikal at deskriptibo.

• Rebolusyong pranses ang impluwensya sa larangang ito .

• Mga Disiplina sa larangan ng Agaham Panlipunan:

  • Sosyolohiya ay, mga ugali, gawi, at gumagamit ang obserbasyon.
  • Ukol sa kilos ang pag-aaral Sikolohiya.
  • Ligguswistika pag aaral ng sistema ukol sa wika.

Agham Pampolitika at Iba Pa

• Interdisiplinaryong pag-aaral ang Area studies, ukol sa mga rehiyon.
• Pag-aaral ng relikya ang Arkeolohiya.
• Sa sistemang kultura ang Relihiyon tungkol.
• Simple lang sulatin ukol sa Agham na kaiba sa Humanidades.
• May mga karaniwang anyo ng sulatin gaya ng Sanaysay.
• Pagtukoy ng genre o anyo ng sulatin.
• Sa paraan ng pagkuha ng datos, mass media o internet ang makakatulong.
• Sulatin sa pagsasalin upang mailahad ang akda. Mga uri sa nilalayon sa pagsasalin.

Pangkomunikasyon at Pagsasalin

• Teknikal ang pangunahing layon sa pagsasaling Siyentipiko.
• Binuo ni Batnag, kaisipan para sa ating kamalayan na nagmumula sa ibang wika.
• Nagmula sa Latin ang pagsasalin.
• May apat na malaya pagpapakahulugan ang pagsasalin.
• Mula sa mga Kastila, may aklat na uukol sa katesismo. Nagsalin sila ng mga aklat.
• May mga aklat pampanitikan ukol sa paring mga misyonero.
• Gintong Panahon ang panitikan ukol sa panahon ng hapon.
• Ginagamit na midyum ang Filipino.
• Ukol kay gawaing pagtuturo ang Intelektuwalisasyon.

Filipino sa Agham, Teknolohiya, at Matematika

• Mahalaga ang midyum gamit ang Filipino sa Agham
• Dalawang proseso para maging estandardisadong Ang wika: Linggwistiko at Ekstra-Linggwistiko
• Siyensiya Galing sa Latin na nagpapahiwatig ng karunongan at gamit.
• Pagsisiyasat sa katotohanan ang tawag dito.
• Biyolohiya ay mga pag aaral ukol sa Buhay
• May pag asa sa teorya ang teknolohiya na napagsama.

Impormasyon, Siyensya ,at Agham sa Filipino

• Agham ukol sa paglilipat data ang IT (Impormasyon Teknoloji)

• Inhenyeriya upang matugunan kailangan sa mundong ito.

• Kadalasang nakasulat sa diskripsyon sa matematika. Kadalasan din sa siyensya ginagamit ang metodong IMRAD

  • Panimula
  • Kung paano
  • Mga resulta
  • Pag analisa
  • Diskasyon

• Kung naglalaman direksyon itoy report na teknikal.

• Pagpapahayag tungkol sa tao papel na babasahin.

• Pagsasalin ay nangangailangan ng sining.

Proseso, layon at kahalagahan ng Pagsasaling Skyentipiko at Teknikal

• Ang dalawang uri ng pagsasalin ay naisasalin sa mga akda.

• Mahalaga ang pananaliksik.

• Sa siyentipiko-teknikal isinasama ang kani-kanilang pagsasalin:

  • Panghihiram
  • Gramatikal
  • Hiram
  • Likha
  • Daglat
  • Tapat
  • Taal
  • Sanib

• Biyolohiya ay Haynayan.

• Pag-aral ang mga molecule ukol sa Mulatling

• Puso ay Palapuso.

• Palabaga ay Palabaga din

• Paladiglap ukol sa radyolohiya

• Sihay na organismo organismo

• Platelet ukol sa Muntilipay

• Ensima ukol sa Kaphay.

• Tuberkulosis ay Iti.

• Mataas ang altapresyon

• Pamamaga ang kasunuan Mangesumpong

• Rayuma ang Piyo

• Balinguyngoy ay NoseBleed sa ilogn

• Ang pananaliksik ay sistema ng pagkuha ng datos.

Sistematiko ng Pananaliksik

• Para tumuklas ng katotohanan sundin mga proseso.

• Batayan ginagamit upang pag aralan ang pananaliksikan gaya ng:

  • Sanggunian
  • Tiyak saklaw
  • Kaalaman
  • Pamamaraan

• Paglilimita batayan ginagamit gaya ng:

• Panahon

• Edad -Kasarian

• Mga paraan ng Sulatin:

• Paraphrase ( pagsasalin sa ibang wika).

• Abstrak ( buod sa akademikong sulatin).

• Dapat mailimbag ang pananaliksik dapat at magpapakilala.

• Dumadaan rin dumadaan sa ilalabas ang Referee Research Journal.