Fetal Zarlar ve Plasenta

Fetal Zarlar ve Plasenta

• Amniyon, allantois, koryon ve yolk kesesi fetal zarları oluşturur.
• Zigottan gelişmelerine rağmen yolk kesesi ve allantois hariç embriyo yapısına katılmazlar.
• Yolk kesesi ilkel sindirim kanalı olarak görev yapar.
• Allantois fetusta urakusu oluşturur, yetişkinde ise median umblikal ligamana dönüşür.
• Plasenta, embriyo ile anne arasındaki gaz ve madde alışverişinin gerçekleştiği organdır.

İmplantasyon ve Beslenme

• Blastosist, embriyonik kutuptan Stratum Kompaktaya implante olur.
• Trofoblastik farklanma hızla çoğalarak Sitotrofoblast ve Sinsityotrofoblast hücrelerine dönüşür.
• Beslenme endometriyal salgılar, desidual hücreler ve embriyotrofla sağlanır.

Trofoblastlar

• Sitotrofoblast tabakası tek çekirdekli hücrelerden oluşur ve mitotik aktivite gösterir.
• Sinsityotrofoblastik hücreleri geliştirir.
• Sinsityotrofoblast hücreleri, hücre sınırları net olmayan çok çekirdekli hücrelerden oluşur.
• Salgıladıkları hCG (human koryonik gonadotropin) lakünalar yoluyla maternal kana geçer.

Uteroplasental Dolaşım

• Lakünalara maternal kanın boşalması uteroplasental dolaşımın başlaması anlamını taşır.
• Lakünalarda üretilen hCG, kana karışarak venöz damarlarca alınır.
• 12. günde sinsityal lakünler kaynaşarak laküner bir ağ oluşturur ve daha sonra intervillöz aralıklara dönüşür.

Villus Gelişimi

• Büyüyen fetusun artan ihtiyaçları için plasentanın maternal ve fetal kısımları arasında yüzey artışı gerçekleşir.
• 2. haftanın sonunda sinsityotrofoblast tabakasına hücre sütunları şeklinde çoğalan sitotrofoblastlar primer villusları oluşturur.
• 3. haftanın başında ekstraembriyonik mezenşim, primer villusların içine doğru büyür ve ortada gevşek bir bağ dokusu ile sekonder villuslar oluşur, koryon kesesinin tüm yüzeyini kaplar.
• Villus içindeki bazı mezenşimal hücreler kapiller ve kan hücrelerine farklılaştığında tersiyer villus olarak adlandırılır.
• 3. haftanın sonunda embriyo kanı villuslardaki kapillerlere akmaya başlar.
• Bu sırada prolifere olan sitotrofoblast hücreleri sinsityal tabakayı geçerek sitotrofoblastik kabuğu oluşturur.
• Sitotrofoblastik kabuk, koryon kesesini sarar ve maternal dokuya bağlanan villuslara kök (stem, anchoring) villus denir.
• Kök villuslarından çıkan dallanmış villuslara ise terminal veya yüzen (floating) villus denir.

Desidualar

• Gebelikte endometriyumda meydana gelen değişikliklere desidualar denir.
• Desidua bazalis embryo tarafındaki trofoblastlara komşu desidual hücrelerdir.
• Desidua kapsülaris embryonun bulunmadığı taraftaki trofoblastlara komşu hücrelerdir ve uterus boşluğu arasında yer alır.
• Desidua paryetalis implantasyon alanı dışında yer alır. Kapsüllaris ve paryetalis daha sonra kaynaşır.

Amniotik ve Vitellin Kavitelerin Oluşumu

• İç hücre kitlesinde oluşan amnioblastlar, epiblasttan ayrılarak amniyotik kaviteyi kaplayan ince bir zar oluşturur.
• Epiblast amniyotik kavitenin tabanını oluşturur.
• Hipoblast ise ekzosölomik boşluğun çatısını yapar ve ekzosölomik membran (Hauser membranı) ile devam eder.
• Ekzosölomik boşluk ve membran, primer vitellus kesesine (primitif yolk kesesi) dönüşür.
• Embriyo bu iki kese arasında uzanır.

Ekstraembriyonik Çölom ve Definitif Vitellus

• Vitellus kesesi endoderminden kaynaklanan hücreler, amniyon ve vitellus keselerini saran ekstraembriyonik mezodermi oluşturur.
• Ekstraembriyonik mezoderm içindeki boşluklar birleşerek ekstraembriyonik kölemu (daha sonra koryonik kavite adını alır) oluşturur.
• Ekstraembriyonik çölom oluşurken primer vitellus kesesi küçülerek definitif (sekonder) vitellus kesesini oluşturur.
• Sekonder vitellus oluşurken primer vitellus kesesinin büyük kısmı boğumlanarak ayrılır.

Koryonik Zar ve Keselerin Gelişimi

• Primer koryonik villuslar 15. günde ortaya çıkar.
• Ekstraembriyonik çölom, ekstraembriyonik mezodermi iki tabakaya ayırır: ekstraembriyonik somatopleurik/somatik mezoderm (amniyonu ve trofoblastı saran).
• Ekstraembriyonik splanknopleurik/splanknik mezoderm (vitellus kesesini saran).
• Ekstraembriyonik mezoderm + 2 trofoblast tabakası koryonu oluşturur.
• Koryon, koryonik kesenin (gebelik kesesi) duvarını oluşturur.

Koryon Frondozum ve Leve

• Desidua bazalis ile temas eden koryon membranı, ilerleyen gelişimle koryon frondozum (çalı gibi) adını alır ve içerisine lakünalar uzanır.
• Koryon leve ise 3. ayda kaybolan kapsüllerin yerine geçer.
• Koryon frondozumda dallanmalarla genişleyen primer sekonder villuslar arasında kalan boşluklara intervillöz aralık denir.

Amniyon ve Koryon Kaynaşması

• Gelişen amniyon kesesi, frondozumun fetal yüzeyini örter.
• Amniyon ile koryon leve sırt sırta gelir ve desidua paryetalis ile kaynaşarak (2mm kalınlıkta) uterus boşluğunu dolduran yapı amniyon kesesidir.
• Desidua bazalis ve koryon frondoza plasentayı oluştururken desidua kapsülaris, desidua paryetalis ve koryon leve ise düzgün bir yüzey meydana getirir.

Plasenta ve Fetal Zarlar

• Plasenta anne ve fetus arasında madde alışverişini sağlayan organdır ve bu alışveriş göbek bağındaki damarlar ile gerçekleşir.
• Fetal plasenta ve zarlar, fetusu uterus endometriyumundan ayırır.
• Fetal zarlar koryon, vitellus, allantois ve amnion zarlarından oluşur.
• Vitellus kesesi embriyonal ilkel barsak yapısına katılır.
• Allantois fetüste urakusu, erişkinde ise umblikal bağı oluşturur.
• Doğumdan sonra plasenta ve fetal zarlar dışarı atılır.

Plasenta Kısımları ve İşlevleri

• Fetal kısım koryonik membrandan gelişir.
• Maternal kısım endometriumdan köken alır.
• Plasentanın işlevleri koruma, beslenme, solunum, atılım ve hormon yapımıdır.

Plasenta Sınıflandırılması

• Şekil ve uterus ile temasa göre plasentalar diffüz (at, domuz), kotiledonar (inek, koyun), zonar (kedi, köpek) ve diskoid (insan, rat, tavşan) olarak sınıflandırılır.
• Maternal ve fetal vasküler yapılar arasındaki tabakalara göre epiteliokorial, endoteliokorial ve hemokorial tipleri vardır.
• İnsan plasentası diskoid ve hemokorial tiptedir.

Fetal ve Maternal Plasenta

• Fetal plasenta koryonik plak, koryonik villuslar ve lakünalardan oluşur.
• 4. ayda koryon membranındaki sitotrofoblast tabakası kaybolur ve iki tabakalı hale gelir.
• Villusların mezodermle bağlantı yeri olan koryonik plaktır.
• Bazı villuslar intervillöz aralıkta serbestçe yüzerken, bazılarıdesidua bazalise tutunarak desidua ve koryonik membranın sıkıca bağlanmasını sağlar. Bu villuslar bağlı villus olarak adlandırılır.
• Villusların gevşek bağ dokusunda fetal kapillerler ve fagositik Hofbauer hücreleri bulunur.
• Maternal plasenta esas olarak desidua bazalisten gelişir. Desidual plak içinde yer yer bağlı villuslar bulunur.
• Desidua bazalisten intervillöz aralığa spiral arterler açılır.
• Desiduadan koryonik plağa ulaşamayan bağdoku septumları, maternal plasentayı 15-20 lobüle (kotiledon) ayırır.Bu septumların iç kısmında desidual, üst kısımlarında ise fetal sinsityal hücreler bulunur.
• İlerleyen dönemlerde desidua ile koryon zarı arasında fibrinoid dejenerasyon zenu ( Nitabuch tabakası) oluşur.

Plasenta Anomalileri

• Miyometriyuma yüzeyel olarak yerleşmiş plasentaya akreta, daha derinlere yerleşmiş olana inkreta, miyometriyumu geçip bazen mesaneye kadar ulaşan plasentaya perkreta denir.

Amniyokoryonik Membran

• Amniyon koryondan daha hızlı gelişir.
• Amniyon ve koryon duvarları birleşir.
• Fetus büyüdükçe desidua kapsülaris ve paryetalis temas eder ve birleşir.
• Servikal kanaldan (uterusun) konik bir çıkıntı yapan bu yapı doğum başladığında ilk yırtılan yerdir.

Termde Plasenta

• Disk şeklinde olup 15-20 cm çapında ve 2-3 cm kalınlığındadır.
• Maternal yüzeyi kotiledonlar nedeniyle düzensiz ve lobüllüdür.
• Fetal yüzeyi amniyon zarı ile örtülüdür ve göbek kordonu bu yüze yapışıktır.
• Amniyon zarı saydam olduğundan içindeki koryonik damarlar rahatlıkla görülebilir.
• Plasenta yaşlandıkça villus sayısı ve yüzeyi artar. 4. aydan sonra sitotrofoblast tabakası kaybolmaya başlar ve Nitabuch tabakası kalınlaşır.
• Fötal kapillerler villusların tepesine daha da yaklaştığından anne kanı ile föta kapillerler arasındaki tek engel sinsityotrofoblast tabakasıdır.
• Villus merkezindeki bağ dokusu artar ve damarların bazal membranı kalınlaşır.

Plasental Dolaşım

• Plasenta mebranları fetal kaynaklıdır.
• 22. haftaya kadar 4 tabaka içerir: sinsityotrofoblast, sitotrofoblast, bağ dokusu ve fetal kapiller endoteli.
• 22. haftadan sonra tabakalar incelir; sito ve bağ dokusu kaybolur. Kapiller endoteli ise kesintili bir hal alır.

Plasental Kan Dolaşımı

• Plasenta korion frondosum ve desidua bazalisten oluşur.
• Fetal kirli kan, a. umblikalis ile koryon frondozumdaki villuslar içine dağılır.
• Villuslar arası temiz kan ise endometrium arterleriyle gelir ve koryon plağına çarpar.
• Kirlenen kan endometrium venleriyle anneye geri döner, temizlenen kan ise v. umblikalis ile fetusa taşınır.

Plasentanın İşlevleri

• Metabolizma: Erken dönemde bazı maddeleri sentezler.
• Taşıma:
  • Gazlar basit difüzyonla taşınır.
  • Besin maddeleri ve su (kolesterol, trigliseridler ve fosfolipidler) ve vitaminlerin taşınması gerçekleşir.
  • Glikoz kolaylaştırılmış difüzyonla taşınır.
  • Antikorlar (IgG, difteri, çiçek, kızamık gibi) pasif bağışıklık sağlar.
  • Atık maddeler (CO2, üre ve ürik asit) basit difüzyonla bilüribin taşınır.
  • İlaçlar basit difüzyonla taşınır.
  • Enfeksiyöz ajanlar (CMV, Koksaki, suçiçeği, kızamık, polio) taşınır.
• Endokrin İşlev
  • Protein hormonlar üretir: hCG, hCS (somatomamotropin), hPL (Plasental Laktojen), hCT (Tirotropin) ve hCACTH (sinsityotroflarca üretilir).
  • Steroid hormonlar üretir: Projestin ve östrojenler. PG gebelik boyunca salınır, östojen sinsityotroflarca salınır.

Göbek Kordonu ve Amniyon Zarı

• 5. haftada 2 arter ve 1 venden oluşan göbek bağında bağlantı sapı ve allantois bulunur.
• Vitellus kesesi damarları ve üntra ve ekstra embriyonik çölomu birleştiren kanal vardır.
• 10. haftada amnion duvarı vitellus kesesi duvarını dıştan sarar.
• Proksimal kesitte orta barsak halkaları ve allantois, distal kesitte vitellus kesesi sapı ve damarları yer alır. – Amniyon büyümesi ile koryonla birleşir ve koryonik boşluk silinir.
• Vitellus kesesi sapından koparak amnion ile koryon arasında kalır.
• Karın boşluğunda hızla gelişen barsaklar göbek kordonu içindeki Ekstra Embriyonik çölom içine itilirler (fizyolojik göbek fıtığı).
• 3. ayın sonunda barsaklar geri gelir.
• Sonra çölom boşluğu, allantois, vitellin kanal ve damarlar da silinir. Geriye 2 arter 1 ven ve Wharton jeli kalır.

Amniyon Sıvısı

• Erken dönemde amnioblastlardan, sonrasında ise intervillöz boşluklardan ve desidua paryetalis'ten gelişir.
• Fötal idrar da sıvıya karışır.
• Miktarı zamanla artış gösterir.
• 10. haftada yaklaşık 30 ml civarında iken 20. haftada 350 ml, 30. haftada ise 700 ml'ye ulaşır.
• Dolaşım her 3 saatte bir gerçekleşir; sıvının fetal yüzeyine yapışık olduğu yerlerden anne kanına geçer ve günde yaklaşık 400 ml yutulur.
• Sıvıdaki değerler; %99 oranında su, erimemiş maddeler (epitel, organik ve inorganik tuzlar) ve organik maddeler (protein, karbonhidrat, hormon ve enzimler) içerir
• Amniyon sıvısının işlevleri;
  • Embriyoya simetrik gelişim sağlar.
  • Fetusun duvara yapışmasını önler.
  • Darbe ve yaralanmalara karşı korur.
  • Vücut ısısının kontrolünü sağlar.
  • Serbest hareket ortamı sağlayarak kas ve iskelet sistemi gelişimini destekler.