Эрх зүй: Төр, эрх чөлөө

Бусдын эд хөрөнгийг хулгайлсан үйлдэл, хэрэв хохирол багатай бол захиргааны зөрчил болдог. Гэхдээ хэрэв хүч хэрэглэхгүйгээр нууцаар эд зүйлийг өөрийн мэдэлд авсан бол хулгайн гэмт хэрэг гэж үздэг.

Нэхэмжлэл гаргахдаа хэнд, ямар этгээдэд, ямар хэмжээний нэхэмжлэл гаргаж байгааг тодорхой бичих шаардлагатай. Мөн шүүхээс үйлчилгээ үзүүлсний хөлсийг тухайн заасан хэмжээгээр төлсөн баримт гаргаж өгөх хэрэгтэй.

Монгол улсын Шинэ Эрүүгийн хуулийн 17-р бүлэгт хууль бусаар өмчлөх, эзэмших эрхтэй холбоотой гэмт хэргийг 16 төрөлд хувааж, ангилжээ.

Шударга шийтгэл нь гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх гол хүчин зүйл болохыг Философич Э.Дюркгейм нотолжээ.

Эрүүгийн хуулиар тодорхойлогдсон хүнд гэмт хэргийн хувьд 6 сараас 5 жил хүртэлх хугацаагаар зорчих эрх хязгаарлах, 6 сараас 5 жил хүртэлх хугацаагаар хорих ял оногдуулдаг.

Эрүүгийн хуулийн дагуу 6 сараас 5 жил хүртэлх хугацаагаар хорих ял оногдуулдаг.

Зөрчлийн тухай хуулиар 7-30 хоног баривчлах шийтгэл оногдуулдаг.

Захиргааны зөрчил нь хуулийн зөрчил боловч эрүүгийн хэрэгтэй харьцуулахад хөнгөн зөрчил гэж үздэг.

Хулгайлах гэмт хэрэг нь бусдын эд хөрөнгийг нууцаар булааж авах үйлдэл юм.

Хүний эрхийн Үндэсний Комисс нь хүний эрхийг хамгаалах, дэмжих, сурталчлах, судалгаа явуулах, хяналт тавих үүрэгтэй, бие даасан, хараат бус байгууллага юм.

Хүний эрхийн Үндэсний Комиссын үндсэн үүрэг бол хүний эрх, эрх чөлөөний хэрэгжилтэд хяналт тавих, хамгаалах, дэмжих бөгөөد. Мөн төрийн байгууллагын үйл ажиллагаанд хяналт тавих үүрэгтэй.

Монгол Улсын Үндсэн хууль, хууль, олон улсын гэрээгээр баталгаажуулсан эрх, эрх чөлөөг нь аж ахуйн нэгж, байгууллага, албан тушаалтан, хувь хүн зөрчсөн гэж үзвэл Хүний эрхийн Үндэсний Комиссд гомдол гаргах эрхтэй.

Хүний эрхийн Үндэсний Комисс нь иргэний хэрэг, захиргааны хэрэг, эрүүгийн хэргийг хүлээн авч шийдвэрлэхгүй.

Алагчлалгүй тэгш хүртээмжтэй байх нь хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байх эрхийн агуулга юм. Хүн бүр хуулийн өмнө тэгш эрхтэй, дискриминацид өртөхгүй байх ёстой.

Шүүх нь иргэд, байгууллагын эрх, ашиг сонирхлыг хамгаалах, хувь хүн, бие хүний эрх ашгийг хамгаалах үүрэгтэй.

Бүх шатны шүүхийн бүрдэл хэсэг нь ерөнхий шүүгч ба шүүгч юм.

Шударга шүүхээр шүүлгэх эрхийн агуулгад хуулийн дагуу байгуулагдсан бүрэн эрх бүхий шүүхээр шүүлгэх эрх, шударга шүүх хуралдаан хийлгэх эрх, гэм буруугүйд тооцогдох эрх, анхан болон давж заалдах шатны шүүх хуралдаанд оролцох эрх, шүүхийн шийдвэртэй холбогдох эрх ордог.

Эрх мэдлийн дагуу шүүхийн шийдвэрийг өөрчлөх нь шударга шүүхээр шүүлгэх эрхийн агуулгад хамаарахгүй.

Хувь хүний ​​эрх чөлөө, эрх мэдэл, эрх чөлөөний тухай ойлголтыг илэрхийлэхдээ Мюррей Н. Ротбард энэхүү хэллэгийг ашигласан бөгөөд энэ нь хувийн эрх чөлөө, өмчлөх эрх, хүний ​​эрх зэрэг ойлголтод үндэслэдэг.

Иргэний хуулийн зорилго нь хүмүүсийн хоорондын харилцааг зохицуулах, тэдний эрх, үүргийг тодорхойлох, эдийн засгийн болон эдийн засгийн бус харилцааг зохицуулах, тэдний эрх ашгийг хамгаалахад оршино. Жишээлбэл, гэрээ, өмчлөл, гэр бүл, оршин суух гэх мэт зүйлийг зохицуулдаг.

Эдийн баялаг нь хүмүүс хэрэглэж болох, худалдаж авах, зарж болох бодит зүйлс юм. Үл хөдлөх хөрөнгө (газар, байшин гэх мэт) болон хөдлөх хөрөнгө (машин, тавилга гэх мэт) -ийг багтаадаг.

Эдийн бус баялаг нь хүмүүсийн хөгжил, нийгмийн харилцаанд нөлөөлдөг харагдахуйц биш баялаг юм. Жишээлбэл, оюуны өмч (зохиогчийн эрх, патент, арилжааны нууц), нэр хүнд, мэргэжлийн нэр хүнд, ур чадвар гэх мэт.

Оюуны өмч нь хүний ​​бүтээлч ажлын үр дүн, түүний дотор зохиогчийн эрх, патент, арилжааны нууц, дизайны бүтээл зэргийг хамгаалдаг. Энэ нь бүтээлч сэтгэлгээ, шинэ санаачлага, инновацийг дэмжихэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээр амьдарч буй хувь хүн бүр тухайн улсын хууль, дүрэм журмын дагуу эрх чөлөө, үүрэг хариуцлагатай байдаг. Хуулийн дагуу баялгийг өмчлөх эрх нь Монгол улсын иргэн, гадаадын иргэн, хууль ёсны бусад этгээдэд хамаатай.

Гэрээнд заасан үндэслэл нь худалдан авах, борлуулах, солилцох, бэлэглэх, хөлсөлж авах, гэрээний эрх үүргийг шилжүүлэх, хууль ёсны өмчлөлийн бусад хэлбэрийг хэлдэг. Худалдаа, хувьцааны гэрээ, үл хөдлөх хөрөнгийн гэрээ зэрэг гэрээний төрөл бүрийг хамардаг.

Эзэнгүй эд юмс олж авах нь хэн ч эзэн нь байхгүй эд зүйлсийг олж авах явдал юм. Жишээлбэл, хүн орхоогүй газраас олсон эд зүйл, эзэн нь тодорхойгүй мал зэрэг.

Гээгдэл юмс олж авах нь эзнээсээ алдагдсан эд юмсыг олж авах явдал юм. Ийм тохиолдолд олсон хүн эд зүйлсийг эзэнд нь буцаан өгөх ёстой. Хэрэв олсон хүн эд зүйлсийг буцааж өгч чадахгүй бол эзэн нь түүний зөвшөөрөлтэйгөөр өмчлөх эрхтэй болно.

Захиргааны хэрэг хянан шийдвэрлэх хуульд зааснаар зайлшгүй хүндэтгэн үзэх шалтгаанаар хугацаа хэтэрснээс хойш 3 сарын дотор уг хугацааг нөхөн сэргээж болно.

Гэрч, өмгөөлөгч, хэлмэрч, шинжээч орчуулагч нар захиргааны хэргийн урьдчилан шийдвэрлэх ажиллагааны Бусад оролцогчид юм.

Захиргааны байгууллага, албан тушаалтан 30 хоногийн дотор гомдлыг хянаад 3 сонголтын аль нэгийг нь сонгож шийдвэр гаргах ёстой:

1. Захиргааны акт илт хууль бус болохыг хүлээн зөвшөөрөх
2. Захиргааны актыг бүхэлд нь эсвэл холбогдох хэсгийг хүчингүй болгох
3. Дахин захиргааны актыг гаргахыг даалгах

Шүүхэд бичгээр нэхэмжлэлийг гаргана.

Шүүгч нэхэмжлэлийг хүлээн авсан өдрөөс хойш 7 хоногийн дотор хэрэг үүсгэх тухай захирамж гаргах ёстой.

Шүүх хэрэг үүсгэсэн өдрөөс хойш 14 хоногийн дотор нийслэлд, 21 хоногийн дотор орон нутагт нэхэмжлэлийг хариуцагчид гардуулах ёстой.

Хэргийн оролцогч, тэдгээрийн төлөөлөгч, өмгөөлөгч өөрийн шаардлага ба татгалзлаа үндэслэж байгаа, шүүх хэргийг хянан шийдвэрлэхэд ач холбогдол бүхий, хуульд заасан арга хэрэгслээр олж авсан, бодит нөхцөл байдлыг тогтооход шаардлагатай аливаа баримтат мэдээллийг нотлох баримт гэдэг.

Захиргааны хэргийн оролцогчид анхан шатны шүүхийн шийдвэрийг эс зөрчвөл 7 хоногийн дотор давж заалдах шатны шүүхэд хандан гомдол гаргах эрхтэй.

Давж заалдах гомдол гаргасан хэргийг давж заалдах шатны шүүх хүлээн авснаас хойш 14 хоногийн дотор хянан шийдвэрлэх ёстой.