Elmin Fəlsəfəsi

Elmin Fəlsəfəsi

• Elm, ictimai şüurun digər formalarından (din, incəsənət, fəlsəfə) fərqli olaraq, gerçəkliyin rasional dərki ilə bağlıdır.
• Elm, insanın obyektiv gerçəkliyi dərk etmək və dəyişdirmək istiqamətindəki fəaliyyətindən ibarətdir.
• Elm; biliklər sistemi və onların əsasında əməli fəaliyyətdən ibarətdir.
• Elmin funksiyaları tarixən dəyişir və elmin öz inkişafını əks etdirir.

Elm nədir? Elmin Sosial Funksiyaları

• İctimai şüurun digər formalarında gerçəkliyin rasional dərki köməkçi rol oynuyursa, elmdə bu dərkinin meyarı mərkəzidir.
• Elm, obyektiv gerçəkliyin dərkinə və dəyişdirilməsinə istiqamətlənmiş mənəvi istehsaldır.
• Elmin nəticələri sistemləşdirilmiş faktlar, məntiqi cəhətdən yoxlanmış fərziyyələr və ümumiləşdirilmiş nəzəriyyələrdən ibarətdir.
• Elmin mahiyyətini anlamaq üçün onun sosial funksiyaları əsas rol oynuyur.

Elmi İdrakın Meyarları

• Elmi idrak müəyyən standartlara və meyarlara əsaslanır.
• Bu meyarlar elmi biliyi adi biliklərdən fərqləndirir və tədqiqat nəticələrinin səhihliyini təmin edir.
• Bu meyarlar arasında obyektivlik, birqiymətlilik, rasionallıq, sistemlilik, universalizm, praktik tətbiq edilmə, verifikasiya və falsifikasiya yer alır.
• Obyektivlik, nəticələrin şəxsi fikirlərdən və istəklərdən asılı olmamasını ifadə edir.

Elmi İdrakın Səviyyələri

• Elmi bilik müxtəlif biliklər sahəsindən qurulmuş və qarşılıqlı əlaqədə olan sistemdən ibarətdir.
• Bilik sahələri arasındakı qarşılıqlı əlaqələr onları müxtəlif alt-sistemlərə bölür.
• Elmi biliyin iki əsas səviyyəsini empirik və nəzəri səviyyələr təşkil edir.

Elmi İdrakın Metodlari

• İdrakın ümumməntiqi metodları; analiz, sintez, mücərrədləşdirmə, ümumləşdirmə kimi metodlar var.

• Analiz; bir predmeti ayrı hissələrə bölmək prosesi.

• Sintez; ayrı hissələri vahid bir sistemdə birləşdirmək.

• Mücərrədləşdirmə; əsas xüsusiyyətləri vurğulamaq, digər xüsusiyyətləri ayrı-ayrılıqda təsəvvür etmək.

• Ümumləşdirmə; müxtəlif predmetlərdə eyni oxşarlıqları müəyyən etmək.

• Elmi idraka xas olan metodlar; müşahidə, müqayisə, eksperiment, formallaşdırma.

• Formallaşdırma; mürəkkəb prosesləri aydın və məntiqi nizamlı şəkildə ifadə etmək üsuludur.

Dünyanın Elmi Mənzərəsi

• Tarixdə müxtəlif dünya görüşləri və elm mənzərələri var.
• Dünyanın elmi mənzərəsi dünyanın quruluşuna, qanunlarına dair təsəvvür və mühakimələrin məcmusudur.