Eklemler (Arthrologia)

Eklemler (Arthrologia) ve Systema Locomotoria

• Eklemler, hareket sisteminin (Systema locomotoria) pasif unsurlarıdır.

Eklemlerin Sınıflandırılması

• Hareket yeteneğine göre eklemler: Oynamaz, yarı oynar ve oynar olarak sınıflandırılır.
• Ekleme katılan kemik sayısına göre iki ana tür bulunur: Articulatio simplexa (2 kemik) ve Articulatio composita (ikiden fazla kemik).
• Yapılarına göre eklemler: Articulationes fibrosae (fibröz eklemler), Articulationes cartilaginea (kartilaginöz eklemler) ve Articulationes synoviales (sinovyal eklemler) olarak sınıflandırılır.

Articulationes Fibrosae (Fibröz Eklemler)

• Eklemi oluşturan kemikler, fibröz bir doku aracılığıyla birbirine bağlanır; Synarthrosis ve Synosteos olarak da bilinir.
• Fibröz eklem tipleri: Sutura, Sutura serrata, Sutura denticulata, Sutura squamosa ve Sutura plana.

Sutura

• Sutura eklemleri yalnızca kafatasında bulunur.
• Yenidoğan bebeklerde, kafatasını oluşturan kemikler henüz tam temas halinde olmadığından, kemikler arasında fibröz bağlarla örtülmüş yumuşak alanlar (bıngıldak) bulunur.
• Sutura tipi eklemler, eklem yapan kemiklerin kenarlarının şekillerine göre adlandırılır.
• Kafatası kemikleri arasında en sık görülen sutura tipi Sutura serrata'dır.
• Visserocranium'daki eklemler Sutura plana tipindedir.

Schindylesis

• Özel bir sutura tipidir.
• İbik şeklindeki bir kemik çıkıntısının, başka bir kemikteki uygun bir oluğa yerleşmesiyle oluşur.

Ghomphosis

• Bir kemiğin bir yuvaya çakılması (çivi gibi) şeklindedir.
• Lig. periodontale adı verilen fibröz doku, diş kökünü sıkıca bağlar.

Syndesmosis

• Kemikler, fibröz ligamentler veya membranlar aracılığıyla birbirlerine bağlanır.
• Kemikler arasındaki geniş aralık zarsı bir yapı ile doldurulur.
• Hareketi, kemiklerin birbirine olan uzaklığına ve fibröz ligamentlerin esnekliğine bağlıdır.
• Membrana interossea antebrachii ön kolun pronasyon ve supinasyon hareketlerine izin verir.

Articulationes Cartilaginea (Kartilaginöz Eklemler)

• Eklem yüzleri kıkırdakla örtülüdür.
• Sınırlı hareket imkanı sunarlar.
• İçerdikleri kıkırdak tipine göre ikiye ayrılırlar: Synchondrosis ve Symphysis.

Synchondrosis

• Hyalin kıkırdaktan oluşur ve doğumdan sonra kemikleşir.
• Epifiz ve metafiz arasındaki epifiz kıkırdağı veya os coxae'daki Y kıkırdağı örnektir. Vücutta sınırlı sayıda kalıcı synchondrosis eklem bulunur.
• Birinci kaburgayı sternuma bağlayan Cartilago costalis buna örnektir.

Symphysis

• Eklem yüzleri arasında fibrokartilaginöz bir disk bulunur.
• Kemikler fibröz doku ve/veya fibröz kıkırdak aracılığıyla birbirine sıkıca bağlanmıştır.
• Discus intervertebralis'ler aracılığıyla birbirine bağlanan columna vertebralis ve os pubis arasında bulunan symphysis pubis buna örnektir.

Articulationes Synoviales (Synovial Eklemler)

• Vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluşturur.
• Fonksiyonel olarak en önemli olan tam hareketli eklemlerdir.

Synovial Eklemlerin Temel Özellikleri

• Facies articularis (eklem yüzleri)
• Cartilago articularis (eklem kıkırdağı)
• Capsula articularis (eklem kapsülü)
• Cavum articulare (eklem boşluğu)
• Ligamentler
• Discus articularis (eklem diski)
• Meniscus
• Labrum articulare

Facies Articularis (Eklem Yüzleri)

• Çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalin kıkırdak ile kaplıdır.
• Discus articularis içeren bazı eklemlerde fibröz kıkırdak ile kaplıdır.

Cartilago Articularis (Eklem Kıkırdağı)

• Eklem yüzeyinin her yerinde eşit kalınlıkta değildir; daha fazla kuvvete maruz kalan bölgelerde daha kalındır.
• Hareket sırasında kemik uçlarının kaymasına olanak sağlar.

Menisküs ve Labrum Articulare

• Discus articularis, eklem boşluğunu kısmen veya tamamen ikiye bölen fibrokartilaginöz yapıdır.
• Meniscus, fibrokartilaginöz yapıda, yarım ay şeklindeki oluşumlardır. -Labrum articulare ise fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklinde oluşumlardır.

Capsula Articularis (Eklem Kapsülü)

• Yapı ve fonksiyon açısından farklı iki tabakadan oluşur: Membrana fibrosa ve Membrana synovialis.
• Membrana fibrosa, fibröz bağ dokusundan yapılmıştır ve eklemi dış etkenlerden korur.
• Membrana synovialis, membrana fibrozanın iç yüzeyini örter ve sinovya adı verilen bir sıvı salgılar.
• Sinovya, yumurta akına benzer ve içinde birkaç hücre, yağ taneleri ve plika synovialis'ten kopmuş küçük partiküller bulunur.

Cavum Articulare (Eklem Boşluğu)

• Eklem yüzeyleri arasındaki potansiyel boşluktur.
• Negatif basınç bulunur.

Ligamentler

• Eklemi oluşturan kemikleri birbirine bağlayan yapılardır.
• Dış (ekstrinsik) bağlar, eklem kapsülünün dışındadır. İç (intrinsik) bağlar ise eklem boşluğu içerisinde yer alır.

Konveks Eklem Yüzünün Şekline Göre Eklem Çeşitleri

• Ginglymus (art. trochlearis)
• Art. trochoidea
• Art. bicondylaris
• Art. ellipsoidea (art. condylaris)
• Art. sellaris
• Art. spheroidea
• Art. plana

Ginglymus (Art. Trochlearis)

• Bir eklem yüzü konveks makara şeklinde, diğeri ise bu yüzeyi içine alacak şekilde konkavdır.
• Transvers eksende fleksiyon-ekstansiyon hareketleri yapar; menteşe şeklinde eklemler olarak bilinir.
• Art. humeroulnaris (dirsek eklemi) örnektir.

Art. Trochoidea

• Konkav eklem yüzü osteofibröz bir halka, konveks yüzey ise silindir şeklindedir.
• Tek eksenlidir ve sadece vertikal eksende rotasyon hareketleri yapar.
• Art. radio-ulnaris proximalis (üst radioulnar eklem) örnektir.

Art. Bicondylaris

• Dış bükey yüzeyde iki kondil, iç bükey yüzey ise sığ bir çukurdur.
• Art. genu (diz eklemi) örnektir.
• Menteşe eklemlere benzer ancak fleksiyon-ekstansiyon dışında, bazı pozisyonlarda az da olsa rotasyon ve yan tarafa kayma hareketleri yapabilir.

Art. Ellipsoidea (Art. Condylaris)

• Oval biçimde konveks bir eklem yüzü, elipsoid şeklindeki konkav bir yüzey üzerine oturur.
• Transvers ve sagittal olmak üzere iki ekseni vardır.
• Art. radiocarpalis (el bileği eklemi) örnektir.

Art. Sellaris

• Karşılıklı olarak hem konveks hem de konkav yüzeylere sahiptir; eyer şeklindedir.
• Transvers ve sagittal olmak üzere iki eksende hareket imkanı sağlar.

Art. Spheroidea

• Bir yüzü küre şeklinde konveks, diğeri ise bu küreyi içine alacak şekilde konkavdır.
• Sagittal, transvers ve vertikal eksenlerde hareket imkanı sunar: Abduction-adduction, fleksiyon-ekstansiyon ve rotasyon.
• Art. coxae (kalça eklemi) örnektir.

Art. Plana

• Düz eklem yüzeylerine sahiptir.
• Vertebraların proc. articularis'leri (omur eklemleri) ve Art. zygapophysialis örnektir.

Eklemlerin İnnervasyonu

• Eklemler zengin bir sinir ağına sahiptir.
• Sinir uçları, eklem kapsülünün her iki tabakasında bulunur.
• İnnervasyon genellikle eklemi hareket ettiren kasları ve üzerini örten deriyi innerve eden sinirler tarafından sağlanır; bu duruma "Hilton kanunu" denir.
• Temel duyu proprioseptiftir; vücudun pozisyonu ve hareketleri hakkında bilgi sağlar.
• Ağrı taşıyan lifler özellikle eklem kapsülünde yoğunlaşmıştır ve burkulma, çıkık ve iltihabi durumlarda ağrıya neden olur.
• Eklem kıkırdağı sinir uçları içermez.

Eklemlerin Arteryel Beslenmesi ve Venöz Drenajı

• Eklemler, özellikle eklem kapsülü zengin arteryel beslenmeye sahiptir.

Eklem Stabilitesini Sağlayan Faktörler

• Eklem boşluğundaki negatif basınç.
• Eklem kapsülü ve ligamentler.
• Eklemi saran kaslar ve tendonlar.
• Eklem yüzeylerinin şekli.

Eklem Hareketleri

• Fleksiyon - Extensiyon
• Adduksiyon - Abduksiyon
• Sirkumduksiyon
• Rotasyon

Fleksiyon ve Extensiyon

• Transvers eksen etrafında gerçekleşir.
• Fleksiyon: İki kemik arasındaki açıyı azaltır.
• Extensiyon: İki kemik arasındaki açıyı artırır.

Abduksiyon ve Adduksiyon

• Sagittal eksen etrafında yapılır
• Abduksiyon: Vücuttan uzaklaşma
• Adduksiyon: Vücuda yaklaşma

Sirkumduksiyon

• Fleksiyon, ekstansiyon, adduksiyon ve abduksiyon hareketlerinin kombinasyonuyla gerçekleşir.