Eklemler (Arthrologia)

Eklem Genel Bilgisi

• Systema locomotoria, hareket sistemini ifade eder ve kemikler (Osteologia) ile eklemler (Arthrologia) bu sistemin unsurlarıdır.
• Hareketin pasif unsurları kemikler ve eklemlerdir.
• Eklemlerin sınıflandırılmasında hareket yeteneği, ekleme katılan kemik sayısı ve yapıları dikkate alınır.
• Eklemin hareket yeteneğine göre eklemler oynamaz, yarı oynar ve oynar olarak sınıflandırılır.
• Ekleme katılan kemik sayısına göre articulatio simplexa (iki kemik) ve articulatio composita (2'den fazla kemik) olmak üzere ikiye ayrılır.
• Eklemler yapılarına göre articulationes fibrosae (fibröz eklemler), articulationes cartilaginea (kartilaginöz eklemler) ve articulationes synoviales (sinovyal eklemler) olarak sınıflandırılır.
• Tek eksenli, iki eksenli ve çok eksenli eklemler, eksen sayılarına göre sınıflandırılır.

Konveks Eklem Yüzeyine Göre Eklemler

• Ginglimus (art. trochlearis)
• Art. trochoidea
• Art.bicondylaris
• Art. ellipsoidea (art. condylaris)
• Art. sellaris
• Art. spheroidea
• Art. plana

Articulationes Fibrosae (Fibröz Eklemler)

• Fibröz eklemlerde, eklemi oluşturan kemikler birbirine fibröz doku aracılığıyla bağlanır.
• Sutura, sutura serrata, sutura denticulata, sutura squamosa ve sutura plana olmak üzere farklı türleri bulunur.
• Suturalar yalnızca kafatasında bulunur.
• Yenidoğan bebeklerde kafatası kemikleri arasında fibröz bağlarla örtülü yumuşak alanlar bulunur, bu alanlara bıngıldak (fonticulus) adı verilir.
• Sutura tipi eklemler, eklem yapan kemiklerin ekleme katılan kenarlarının şekline göre isim alır.
• Kafatası kemikleri arasında en sık görülen sutura türü sutura serratadır.
• Visserocranium'daki eklemler sutura plana tipindedir
• Schindylesis özel bir sutura tipidir, ibik şeklindeki bir kabartının kendisine uyan oyuğa girmesiyle oluşur, örnek olarak rostrum sphenoidale ve vomer arasındaki eklem verilebilir.
• Ghomphosis, bir çivinin tahtaya çakılması gibi, diş kökünün fibröz doku (lig. periodontale) ile sıkıca bağlanmasıdır.
• Syndesmosis'te kemikler fibröz ligamentler veya membranlar aracılığıyla bağlanır, membrana interossea antebrachii bu tip ekleme örnektir.

Articulationes Cartilaginea (Kartilaginöz Eklemler)

• Kartilaginöz eklemlerde eklem yüzleri kıkırdakla örtülüdür ve sınırlı hareket yeteneği bulunur.
• Bu eklemler, içerdikleri kıkırdak tipine göre synchondrosis ve symphysis olarak ikiye ayrılır.
• Synchondrosis eklemler hyalin kıkırdak yapısındadır ve doğumdan sonra kemikleşebilirler, epifiz kıkırdağı buna örnektir.
• Symphysis eklemler fibrokartilaginöz kıkırdak yapısındadır ve kemikleşmezler, discus intervertebralis ve symphysis pubis bu tür eklemlere örnektir.
• Yeni doğan bebeklerde mandibulanın sağ ve sol yarımlarının birleştiği symphysis menti de bu gruba örnektir.

Articulationes Synoviales (Synovial Eklemler)

• Vücuttaki eklemlerin büyük bir bölümünü oluştururlar.
• Fonksiyonel olarak en önemli ve tam hareketli eklemlerdir.
• Temel özellikleri arasında facies articularis (eklem yüzleri), cartilago articularis (eklem kıkırdağı), capsula articularis (eklem kapsülü), cavum articulare (eklem boşluğu), ligamentler, discus articularis, meniscus ve labrum articulare bulunur.
• Facies articularis çoğunlukla 2-5 mm kalınlığında hyalen kıkırdak ile kaplıdır.
• Cartilago articularis, eklem yüzünün her yerinde eşit kalınlıkta değildir ve daha fazla kuvvete maruz kalan yerlerde daha kalındır.
• Menisküsler, fibrokartilaginöz yapıda ve yarımay şeklindedir.
• Labrum articulare, fibröz bağ dokusundan yapılmış halka şeklindeki oluşumlardır
• Discus articularis, eklem boşluğunu kısmen veya tamamen ikiye bölen fibrokartilaginöz yapıdır.
• Capsula articularis iki tabakadan oluşur: membrana fibrosa (dış tabaka) ve membrana synovialis (iç tabaka).
• Cavum articulare, eklem yüzleri arasındaki potansiyel boşluktur ve negatif basınç bulunur.
• Ligamentler, eklemi meydana getiren kemikleri birbirine bağlayan yapılardır; ekstrinsik (dış) ve intrinsik (iç) bağlar olarak ayrılırlar.

Konveks Eklem Yüzeyine Göre Sınıflandırma

• Ginglymus (Art.trochlearis):
  • Eklem yüzlerinden biri konveks makara, diğeri ise konkavdır.
  • Tek eksenlidir ve transvers eksende fleksiyon-ekstansiyon hareketleri yapar.
  • Art. humeroulnaris (dirsek eklemi) bu tipe örnektir.
• Art.trochoidea
  • Konkav eklem yüzü osteofibröz halka, konveks eklem yüzü ise silindir şeklindedir.
  • Tek eksenlidir ve sadece vertical eksende rotasyon hareketleri yapabilir
  • Art. radio-ulnaris proximalis bu ekleme örnektir
• Art.bicondylaris:
  • Dış bükey yüzü iki kondil, iç bükey yüzü ise sığ çukur şeklindedir.
  • Menteşe ekleme benzer; ancak küçük rotasyonlara ve yanal kaymalara izin verir
  • Art. genu (diz eklemi) bu tiptedir.
• Art.ellipsoidea (Art.condylaris)
  • Oval biçimde konveks bir yüzeyin elipsoid şeklindeki konkav yüzeyin üzerine oturmasıyla oluşur.
  • Transvers ve sagittal olmak üzere iki ekseni vardır.
  • Art. radiocarpalis (el bileği eklemi) bu tiptedir.
• Art.sellaris:
  • Karşılıklı olarak konveks ve konkav eklem yüzeylerine sahiptir.
  • Transvers ve sagittal ekseni vardır; bu eksenlerde fleksiyon-ekstansiyon ve abdüksiyon-addüksiyon hareketleri yaptırır.
  • Art. carpometacarpea pollicis (başparmak eklemi) bu tiptedir.
• Art.spheroidea:
  • Bir eklem yüzü küre şeklinde konveks, diğeri ise onu içine alacak şekilde konkavdır.
  • Sagital, transvers ve vertikal eksenlerde hareket etme yeteneği vardır.
  • Abduksiyon-adduksiyon, fleksiyon-ekstansiyon ve rotasyon hareketleri yapabilir.
  • Art. coxae (kalça eklemi) bu tiptedir.
• Art plana:
  • Düz veya hafif kavisli eklem yüzeylerine sahiptir.
  • Kayma hareketine izin verir.
  • Vertebraların Proc.articularisleri ve Art. zygapophysialis bu tiptedir.

Eklerin İnnervasyonu ve Kanlanması

• Eklemler zengin innervasyona sahiptir ve sinir uçları capsula articularis'in her iki tabakasında yer alır.
• Eklem innervasyonu, eklemi hareket ettiren kasları innerve eden sinirler tarafından sağlanır; bu duruma "Hilton kanunu" denir.
• Eklemlerde temel duyu proprioceptive'tir.
• Ağrı lifleri özellikle eklem kapsülünde yoğunlaşmıştır ve burkulma, çıkık gibi durumlarda ağrıya neden olurlar.
• Eklem kıkırdağı sinir uçları içermez.
• Eklemler, özellikle eklem kapsülü zengin arteryel beslenmeye sahiptirler.
• Venöz drenaj arterlere paraleldir ve eklem kapsülünde yoğundur.

Eklem Stabilitesi

• Eklemlerin normal pozisyonunun korunması ve uygun hareketin sağlanmasında 4 temel faktör rol oynar: eklem boşluğundaki negatif basınç, eklem kapsülü ve bağları, eklemi saran kas ve kirişler, eklem yüzlerinin şekli.

Eklem Hareketleri

• Fleksiyon (bükülme) - Ekstensiyon (gerilme)
• Addüksiyon (içe çekme) - Abdüksiyon (dışa açma)
• Sirkumdiksiyon (dairesel hareket)
• Rotasyon (dönme)