Dolaşım Sistemi: Kalp, Damarlar ve Toraks

Giriş

• Dolaşım sistemine genel bilgi edinme amaçlanıyor.
• Ana konular şunlardır: kalp, atardamarlar ve toplardamarlar, fetal dolaşım, büyük ve küçük dolaşım, portal dolaşım ve lenf dolaşımı.

Kalp

• Göğüs boşluğunda bulunur (thorax).
• Sternumun arkasında, akciğerler arasında, arkada göğüs omurları ve altta diyafram bulunur.
• Kalbe giren ve çıkan damarların arasında yer alır.

Toraks (Göğüs Boşluğu)

• Boyun ve karın arasında kalan gövde bölümüdür.
• 12 çift kaburga, sternum ve 12 adet omurga kemiğinden oluşur.
• Üst açıklığı (apertura thoracis superior) T1 seviyesinde bulunur.
• Yanlarda ilk kaburgalar, önde ise manibrium sterni ile sınırlıdır.
• Alt açıklığı (apertura thoracis inferior) T12 seviyesindedir.
• Yanlarda 12. kaburgalar (arcus costalis), önde sternum ve alttan diyafram ile çevrilidir.

Kalbin Kısa Anatomisi

• Kalpte 1 adet atrium ve 5 adet ventrikül bulunur.
• Septum interatriale atriyumları ayırır.
• Septum atrioventriculare atriyoventriküler bölgeyi ayırır.
• Septum interventriculare ventrikülleri ayırır.
• Fibröz iskelet ve kapaklar bulunur.

Kalbin Anatomisi

• Kalpte A. Carotis communis dextra ve sinistra olmak üzere iki ana atardamar bulunur.
• A. Subclavia dextra ve sinistra da önemli atardamardır.
• Truncus brachiocephalicus bulunur.
• V. cava superior ve inferior önemli toplardamardır.
• A. Pulmonalis dextra ve sinistra akciğerlere kan taşır.
• Atrium dextrum ve sinistrum olmak üzere iki atrium bulunur.
• Ventriculus dexter ve sinister olmak üzere iki ventrikül bulunur.
• Ostium Atrioventriculare dextra (valva tricuspidalis) ve Snistra (valva mitralis) kapakları bulunur.
• A. Pulmonaris ve Aort kapakları bulunur.

Kalbin Dış Yüzeyi

• Kalbin tepesine apex cordis denir.
• Kalbin tabanına basis cordis denir.
• Kalbin ön yüzüne facies sternocostalis denir.
• Diyafram ile komşu olan alt yüzüne facies diaphragmatica denir.
• Sağ kenarı atrium dextrum tarafından oluşturulur.
• Üst kenarı atrium sinistrum tarafından oluşturulur.
• Keskin kenarı ventriculus dexter tarafından oluşturulur.
• Künt kenarı ventriculus sinister tarafından oluşturulur.

Kalp Kapakları

• Kalpte toplam 4 adet kapak bulunur.
• Bu kapakların görevi kanın tek yönde akışını sağlamaktır.
• Atrioventriküler kapaklar, kanın atriumlardan ventriküllere geçişini kontrol eder.
• Mitral ve triküspid kapaklar bu gruba girer.
• Aorta ve truncus pulmonalis'in ağızlarında, kanın kalbe geri dönmesini engelleyen kapaklar bulunur.
• Aort ağzındaki kapak valva aortae, pulmonalis ağzındaki ise valva trunci pulmonalis olarak adlandırılır.
• Her iki kapakta da üçer adet semilunar kapakçık bulunur.
• Valva trunci pulmonalis kapakları valvula semilunaris anterior, dextra ve sinistra olarak adlandırılır.
• Valva mitralis kapakları cuspis anterior ve posterior olarak adlandırılır.
• Valva tricuspidalis kapakları cuspis anterior, posterior ve septalis olarak adlandırılır.

Kalbin Kas Tabakası (Myokardiyum)

• Kalp dıştan içe doğru epikardiyum, miyokardiyum ve endokardiyum olmak üzere üç tabakadan oluşur.
• Kalp kasının lifleri, kalbin iskeletinden başlayıp yine iskelette sonlanır.
• Atriumların kas tabakası iki katmandan oluşur.
• Dış katman iki atriumu sararken, iç katman her atriumu ayrı ayrı sarar.
• Ventriküllerin kas tabakası üç katmandan oluşur ve sol ventrikülün kas tabakası sağdan daha kalındır.
• Dış tabakadaki lifler, kalp tabanından oblik olarak tepeye doğru uzanır ve tepede kıvrılarak vertex cordis'i oluşturur.
• Sirküler tabaka lifleri daha derine dalarak en içteki longitudinal kas tabakasını oluşturur.
• Dıştaki tabaka her iki ventrikülü birden sararken diğer iki tabaka her ventrikülü ayrı ayrı sarar.
• Kapakların çevresinde fibröz iskelet bulunur.
• Vertikal ve oblik yöndeki kas lifleri de mevcuttur.

Kalbin Çalışması

• Kalbin kasılmasında (sistol), kalp tepesi az hareket ederken tabanı tepeye doğru hareket eder.
• Tabanı ostium atrioventriculareler, ostium truncipulmonale ve ostium aortae meydana getirir.
• Bu hareket eden bölmeye septum atrioventriculare denir.
• Bu yüze kalbin ventil yüzü denir.
• Bu çekme hareketini longitudinal kas tabakası sağlar.
• Ventriküldeki sistolde kan atardamarlara atılırken atriumlar da doluyor.
• Diastolde (ventrikülün genişlemesi) kan atriumlardan ventriküllere ostium atrioventriculareler yolu ile geçiyor.
• Kalp kasının fazla çalışması hipertrofiye neden olur.
• Hipertrofiye neden olan sebeplerin ortadan kalkmaması durumunda boşluklarda dilatasyon meydana gelir.

Perikardiyum

• Kalbi çevreleyen fibröz kesedir.
• Kalbe giren ve çıkan damarların çıktığı yerlere yapışır.

Büyük ve Küçük Dolaşım

• Sağ atriuma v. cava superior, inferior ve sinus coronarius ile kirli kan gelir.
• Bu kan sağ atriumdan sağ ventriküle geçerek a. pulmonalis ile akciğerlere gider ve oksijenlenir.
• Oksijenlenmiş kan akciğerlerden kalbe geri döner. Bu dolaşım küçük dolaşım olarak adlandırılır.
• Sol atriuma v. pulmonalis'lerle akciğerden kan gelir.
• Bu kan sol ventriküle geçerek aorta aracılığıyla vücuda dağılır ve venlerle tekrar sağ atriuma döner. Bu dolaşım ise büyük dolaşım olarak adlandırılır.

Portal Dolaşım

• Sindirim sisteminden gelen venöz kanı karaciğere taşıyan dolaşımdır.

Dolaşım Sisteminin Görevleri

• Kanı vücuda pompalayan kalp ve kanı dağıtan/toplayan damarlardan oluşur (arter-ven).
• Hücrelere besin ve oksijen taşır.
• Hücrelerden atık maddeleri (böbreğe) ve karbondioksiti (akciğere) taşır.
• Sindirim sisteminden besinleri karaciğere (portal dolaşım) taşır ve vücuda dağıtır.

Fetal Dolaşım

• Anne rahmindeki embriyonun kan dolaşımı ve doğumla birlikte meydana gelen değişiklikleri inceler.
• Embriyo, plasentadan gelen göbek kordonundaki damarlar aracılığıyla beslenir.
• Bu damarlar doğumdan sonra görevlerini tamamlar.

Koroner Dolaşım

• Kalbi besleyen damar sistemidir.
• A. coronaria sinistra, A. coronaria dextra, V. cordis magna, media ve parva gibi damarları içerir.