DNA Hasar Tamiri Genel Bakış

DNA Hasar Tamirinin Genel Bakış

• DNA hasarının nedenleri, iç (endojen) ve dış (ekzojen) faktörlerdir.
• İç faktörler arasında yanlış eşleşmeler, DNA bazlarındaki kimyasal değişiklikler (deaminasyon, metilasyon), baz kayıpları (depürinasyon, depirimidasyon) ve oksidatif hasar bulunur.
• Dış faktörler arasında kimyasal ajanlar (aflatoksinler, alkilleyici ajanlar, benzopiren), fiziksel ajanlar (UV radyasyonu, iyonize radyasyon) yer alır.
• DNA hasar tamirinin sonuçları, hücre döngüsü kontrol noktalarının aktivasyonu, transkripsiyonel aktivasyon ve apoptozdur.
• DNA hasar tamirinin ana adımları: Hasarın tanınması, hasarlı kısmın çıkarılması ve boşluğun doldurulmasıdır.

DNA Hasar Tamir Mekanizmaları

• Kesip Çıkarma Tamir Mekanizmaları:
  • Baz çıkarma (base excision): DNA'daki hasarlı bazın çıkarılması ve boşluğun DNA polimeraz ve DNA ligaz tarafından doldurulması.
  • Nükleotid çıkarma (nucleotide excision): DNA'daki hasarlı nükleotidlerin büyük bir bölümünün çıkarılması ve boşluğun DNA polimeraz ve DNA ligaz tarafından doldurulması.
• Direkt Onarım Mekanizmaları:
  • Fotoreaktivasyon: UV ışığına maruz kalan timin dimerlerinin ışık yardımıyla onarımı.
  • DNA alkilasyonunun onarımı: Alkilleyici maddelerle hasar görmüş bazların (örn. O6-metilguanin) onarımı.
• Yanlış Eşleşme Onarımı (Mismatch Repair): DNA replikasyonunda meydana gelen yanlış baz eşleşmelerinin onarımıdır.
• Çift Zincir Kırıklarının Onarımı (Double-Strand Break Repair):
  • Homolog Rekombinasyon (HDR): DNA'nın hasarlı bölgesinin eşlenik bir diziden tamir edilmesi.
  • Homolog Olmayan Uç Birleştirme (NHEJ): Hasarlı iki DNA zincirinin uçlarının direkt olarak birleştirilmesi.

Baz Çıkarma Tamir Mekanizması (BER)

• DNA'daki küçük hasarların onarılması
• Oksidasyon, alkilasyon, deaminasyon gibi hasarlar
• Hücre döngüsünün GI fazında gerçekleşir
• Nüklear ve mitokondriyal DNA'da etkindir

Nükleotid Çıkarma Tamir Mekanizması (NER)

• DNA'daki büyük hasarların onarılması
• UV ışınları, sigara dumanı, kemoterapi ajanları gibi birçok hasarla ilgilenir
• Kseroderma pigmentosum hastalığıyla ilişkilidir

Fotoreaktivasyon

• UV ışığına bağlı timin dimerlerini onarmak için ışığa duyarlı bir enzim kullanıyor.

DNA Alkilleme Onarımı

• Bazlar alkilleşirse bu onarım mekanizması devreye giriyor.
• O6-metilguaninin onarımıyla ilgilidir. Bu onarım mekanizması direkt onarım olarak sınıflandırılır.

Çift Zincir Kırıklarının Onarımı

• İyonize radyasyon veya toksik ajanlar sonucunda meydana gelebilecek hasardır
• iki yöntemle onarılabilir:
• Homolog Rekombinasyon (HDR) ve Homolog Olmayan Uç Birleştirme (NHEJ)

Ökaryotik NER

• Genomun her yerinde gerçekleşir ve transkripsiyon esnasında hızlandırılmıştır.

Özet

• DNA hasarı, endüstriyel veya çevresel faktörlerden kaynaklanabilir
• Hasarların büyük bir kısmı hücre döngüsü sırasında ve dışında onarılabilir
• Farklı tamir mekanizmaları, farklı tür hasarları hedef alır
• Her tamir mekanizması, DNA kırıklarının onarılmasına ve gen sıklıklarının ve canlılığın korunmasına katkıda bulunur.

Bu quiz, DNA hasarının nedenleri ve tamir mekanizmaları hakkında genel bir bakış sunmaktadır. İç ve dış faktörler, hasar tanıma ve tamir süreçleri ele alınacaktır. DNA'nın bütünlüğünü korumak için önemli adımlar ve sonuçları da bu quizde yer almaktadır.