Değerlendirme ve Değişkenler

• Değerlendirme, öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyi, başarısı, öğrenme eksiklikleri, eğitim programının etkililiği, öğretim yöntemi ve öğretmenin performansını değerlendirmeyi amaçlar.

Temel Kavramlar

• Değişken, farklı gözlemlerde farklı değerler alabilen ve ölçülebilir özelliklerdir; değişmeyen özellikler sabittir (örneğin Pi sayısı).

Değişken Türleri (Yapılarına Göre)

• Nitel değişkenler, kalite, tür veya yapıya göre kategorize edilen ve semboller veya sıfatlarla ifade edilebilen özelliklerdir (örneğin cinsiyet, dil, din, göz rengi).
• Nicel değişkenler, sayı ve miktar olarak ifade edilen verilerdir (örneğin yaş, boy, ağırlık, zaman, sıcaklık).

Değişken Türleri (Aldıkları Değere Göre)

• Sürekli değişkenler, iki değer arasında sonsuz sayıda değer alabilenlerdir (örneğin ağırlık, zeka, başarı puanı).
• Süreksiz değişkenler, iki değer arasında sınırlı sayıda veya belirli değerler alabilenlerdir (örneğin cinsiyet, okul türleri, tutulan takım).

Değişken Türleri (Araştırma Amacına Göre)

• Bağımsız değişken, bir olay veya durumun nedenidir ve başka bir değişkeni etkiler.
• Bağımlı değişken, bir sonuçtur ve bağımsız değişkenden etkilenir.
• Betimsel araştırmalar, iki değişken arasındaki ilişkiyi inceler (örneğin cinsiyet ve tercih edilen bölüm).
• Deneysel araştırmalar, bir değişkenin diğer bir değişken üzerindeki etkisini inceler (örneğin sigara ve sağlık).
• Kontrol değişkeni, deneysel çalışmalarda incelenen değişkenin etkisi dışındaki sabit tutulan faktörlerdir (örneğin kişilerin boyu, kilosu, cinsiyeti).

Ölçme

• Ölçme, "Ne kadar?" veya "Ne düzeyde?" sorularına cevap arar.
• Ölçme, belirli bir değişkene, belirli bir kurala göre sayı veya sembol verme işlemidir.

Ölçme İşleminin Aşamaları

• Ölçülmek istenen değişkenlerin belirlenmesi (örneğin masanın boyu).
• Ölçülecek niteliğe uygun ölçme aracının seçilmesi (örneğin cetvel).
• Gözlem sonucunda sayı veya sembollerle ifade etme (örneğin masanın boyu 100 cm'dir).
• Ölçme kuralı, bir özelliğin miktarına ne kadar değer veya puan verileceğini belirler (örneğin 3. sorunun puan değeri 10'dur).
• Ölçüm, bir ölçme işlemi sonucunda elde edilen sayı veya semboldür (örneğin masanın boyu 100 cm'dir).

Değerlendirme

• Değerlendirme, ölçme sonuçlarına anlam verme sürecidir.

Değerlendirme İşleminin Aşamaları

• Bir ölçme sonucu (örneğin Ayça sınavdan 80 aldı).
• Önceden belirlenmiş bir standart puan (örneğin sınıfı geçmek için 50 gerekiyor).
• Ölçümü ölçütle karşılaştırarak karar verme (örneğin Ayça sınıfı geçti).
• Ölçüt (kriter, kıstas, norm), ölçme sonucu hakkında karar verirken kullanılan standart bir puandır.
• Tıpkı gözlem ve araçsız ölçme yapılamadığı gibi ölçütsüz de değerlendirme yapılamaz.
• Ölçütler sınır veya koşul belirtirken, değerlendirme yargı veya karardır.

Ölçme ve Değerlendirme Arasındaki Farklar

• Ölçme miktarı belirtirken, değerlendirme bu miktarın amaca uygunluğunu değerlendirir.
• Değerlendirme, ölçmeyi de kapsar; önce ölçme, sonra değerlendirme yapılır.
• Ölçme gözleme dayanır, değerlendirme ise karşılaştırma, yorum ve yargıya.
• Ölçmede semboller kullanılır, değerlendirmede yargı ve yorum ön plandadır.
• Ölçme nesneldir, değerlendirme ise öznel olabilir.

Ölçme Türleri

• Ölçme türleri doğrudan, dolaylı ve türetilmiş olarak sınıflandırılır.
• Doğrudan (temel) ölçme, ölçülecek özelliğin doğrudan gözlemlenebildiği ölçmedir; ölçülen nitelik ve araç aynı türdendir (örneğin uzunluğu uzunlukla ölçmek).
• Dolaylı ölçme, ölçülen özellik ile ölçme aracının farklı olduğu durumlardır; doğrudan ölçülemeyen özellikler, ilgili olduğu düşünülen başka bir özellik üzerinden ölçülür (örneğin zeka, sıcaklık).
• Türetilmiş ölçme, değişken üzerinde doğrudan gözlem yapılmadan, değişkenler arasındaki ilişkiler aracılığıyla elde edilen ölçümlerdir (örneğin yoğunluk = kütle/hacim).
• Ağırlığın ölçülmesi doğrudan ölçmeye bir örnektir. Termometre ile su sıcaklığının ölçülmesi dolaylıya, yoğunluk ise türetilmiş ölçmeye örnektir.
• Eğitimde genellikle dolaylı ölçmeler kullanılır ve bu ölçmelere daha fazla hata karışabilir.

Doğu İşlemi ve Dolayılı İşlemi Arasındaki Farklar

• Doğrudan ölçme direkt yapılırken, dolaylı ölçme dolaylı yollarla yapılır.
• Doğrudan ölçmede aynı tür ölçme aracı kullanılırken, dolaylı ölçmede farklı bir araç kullanılır.
• Doğrudan ölçme yorumlaması daha kolaydır ve daha az hata içerir.

Birim

• Ölçmede birim, ölçme aracının en küçük parçasıdır (örneğin bir cetvel üzerindeki cm'ler).
• Doğal birim, bilim insanları tarafından tanımlanmamış, değişkenin her parçasının 1 birim kabul edildiği birimdir (örneğin sınıftaki her öğrencinin 1 birim sayılması).
• Tanımlanmış birim, bilim insanları tarafından tanımlanmış, doğallığı olmayan birimdir (örneğin 1 saatin 60 dakika olması).

Birimlerde Aranan Özellikler

• Eşitlik, birimin her zaman aynı büyüklüğü ifade etmesi (örneğin herkesin kulaç uzunluğunun farklı olması eşitliği bozar).
• Genellik, herkesin aynı birimi kullanması (örneğin bir yerde metre yerine feet kullanılması genelliği bozar).
• Kullanışlılık, birimin ölçülecek niteliğe uygun olması (örneğin ağırlık için ton kullanmak uygun olmayabilir).
• Ölçmede sıfır, doğal veya tanımlanmış olabilir.

Ölçmede Sıfır

• Doğal sıfır, bir değişkenin gerçek anlamda yokluğunu ifade eder (örneğin sınıfta öğrenci olmaması).
• Tanımlanmış sıfır ise, uzmanlar tarafından belirlenen bir başlangıç noktasıdır, özelliğin yokluğunu göstermez (örneğin sınavdan 0 almak, hiçbir şey bilinmediği anlamına gelmez).

Ölçek ve Türleri

• Ölçek, ölçme sonuçlarını gösteren sayı veya sembollerin nitelikleridir.
• Temel ölçek türleri: sıralama, sınıflandırma, eşit aralıklı ve oransal.

Ölçek Türleri

• Sınıflama (Adlandırma/Gruplama): Varlıkları benzerliklerine göre gruplara ayırır (örneğin cinsiyet, medeni durum).
• Sıralama (Dereceleme): Nesneleri sıralar, farkın miktarı bilinmez (örneğin öğrencileri boy sırasına dizmek).
• Eşit Aralıklı: Aralıkların eşit olduğu, ancak göreli sıfır noktasına sahip ölçeklerdir (örneğin sıcaklık).
• Eşit Oranlı: Gerçek sıfır noktasına sahip ve oranlama yapılabilen ölçeklerdir (örneğin uzunluk, ağırlık).

Güven İleri Ölçme Araçları

• Ölçme araçlarında geçerlilik, güvenilirlik ve kullanışlılık olması gerekir.
• Geçerlilik, ölçülmek istenen özelliği doğru bir şekilde ölçebilmektir.
• Güvenilirlik, ölçme aracının tutarlı ve kararlı sonuçlar vermesidir.
• Kullanışlılık, ölçme aracının kolay uygulanabilir ve ekonomik olmasıdır.

Geçerlilik

• Hangi özelliği ölçmek için hazırlanmışsa o özelliği ölçmesi veya amaca hizmet etmesidir.

Geçerliliği Azaltan Faktörler

• Güvenilirliği düşüren unsurlar
• Sistematik, sabit ve tesadüfi hatalar.
• İstenmeyen değişkenlerin etkileşimi.
• Soruların konuları yeterince kapsamaması.
• Soruların anlaşılmaması.
• Sınavın çok kolay veya çok zor olması.

Geçerliliği Arttırma Yolları

• Testin güvenilir bir şekilde oluşturulması.
• Her sorunun dersin hedeflerinden en az birini karşılaması.
• Her sorunun ölçümleri ayırt edebilmesi.
• Tüm sorular konuları kapsamalı, konu dengesi sağlanmalı.
• Testin ortalama zorluk seviyesinin 0.50 civarında olması.

Geçerlilik Türleri

• Kapsam geçerliliği tüm davranışları kapsar.
• Yapı geçerliliği ölçülmek istenen yapaya ulaşmayı hedefler.
• Yordama geçerliliği gelecekteki durumu tahmin etmeyi hedefler.
• Görünüş geçerliliği testin ölçülmek istenen özelliği ölçüyor görünmesidir.

Güvenilirlik

• Ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınıklık düzeyidir.
• Duyarlı, tutarlı, kararlı ve objektif olmalıdır.
• Duyarlılık, yapılan ölçümlerin hassasiyetidir.
• Kararlılık, aynı araçla tekrarlanan ölçümlerde aynı/yakın sonuçlar vermesidir.
• Objektiflik, kişiden bağımsız olarak benzer sonuçlar elde edilmesidir.
• Testteki maddelerin uyumudur.

İlişki ve Faktörler

• İki değişken arasındaki ilişki korelasyon ile ifade edilir (-1 ile +1 arası).
• Pozitif korelasyon, değişkenler aynı yönde değiştiğinde ortaya çıkar.
• Negatif korelasyon, değişkenler ters yönde değiştiğinde ortaya çıkar.
• İlişkinin gücü korelasyon katsayısıyla belirlenir.

Güvenilirliği artırma Yolları

• Soru sayısını arttırmak
• Açık ve net sorular sormak
• Kolaydan zora sıralama yapmak
• Orta zorlukta sorular hazırlamak
• Sınav yönergesi vermek

Güvenliği Kestirme Yöntemleri

• Test tekrar ve paralel form yöntemleri uygulamadır
• Kuder Richardson ve Cronbach Alpha analiz yöntemleridir
• Puanlayıcı güvenirliği hesaplanması ayrı bir yöntemdir

Önemli not

• Eş güdümlülük temeldir
• Güvenilirlik kesin olmalıdır

Özetlersek

• Geçerlilik varlık yokluktur
• Güvenilirlik yüksek veya düşüktür
• Bütün bunlardan anlamamız gereken, bu yapıların birbiriyle ilişki içerisinde olduğudur