Definicja i klasyfikacja języków
46 Questions
0 Views

Choose a study mode

Play Quiz
Study Flashcards
Spaced Repetition
Chat to Lesson

Podcast

Play an AI-generated podcast conversation about this lesson

Questions and Answers

Co to jest język?

Język to sposób międzyludzkiego porozumiewania się za pomocą języków naturalnych.

Które z poniższych są przykładami języków naturalnych?

  • Języki sztuczne
  • Języki pomocnicze
  • Języki etniczne (correct)
  • Języki tajne
  • Języki pomocnicze to te same języki co języki etniczne.

    False (B)

    Co grupuje klasyfikacja genetyczna języków?

    <p>Języki według wspólnego prajęzyka.</p> Signup and view all the answers

    Co to jest rodzina językowa?

    <p>Zespół języków wywodzących się z jednego prajęzyka.</p> Signup and view all the answers

    Na jakiej podstawie grupuje się języki w klasyfikacji geograficznej?

    <p>Na podstawie wzajemnych kontaktów społeczności mówiących nimi na danym obszarze.</p> Signup and view all the answers

    Który z poniższych języków nie jest wymieniony jako jeden z największych języków świata w 2017 roku?

    <p>Malajski (B)</p> Signup and view all the answers

    Podaj przykład wegetującego języka w Polsce.

    <p>Wilamowicki</p> Signup and view all the answers

    Podaj przykład zrekonstruowanego prajęzyka rodziny indoeuropejskiej.

    <p>Praindoeuropejski</p> Signup and view all the answers

    Jaki język jest kreolski w Papui-Nowej Gwinei?

    <p>Tok Pisin</p> Signup and view all the answers

    Co to jest Ponglish?

    <p>Mieszanka polskiego i angielskiego.</p> Signup and view all the answers

    Podaj przykład rodziny językowej.

    <p>Indoeuropejska</p> Signup and view all the answers

    Czym jest język izolowany?

    <p>Języki izolowane (np. baskijski, japoński).</p> Signup and view all the answers

    Jak definiuje się język naturalny jako obiekt badań językoznawstwa?

    <p>System znaków konwencjonalnych, fonicznych, służący do uniwersalnej komunikacji.</p> Signup and view all the answers

    Wymień dwie cechy języka naturalnego.

    <p>Dwuklasowość i uniwersalność.</p> Signup and view all the answers

    Według Ferdinanda de Saussure'a, jak zbudowany jest znak językowy?

    <p>Jest dwoistą jednostką: treść oznaczana (znaczenie, pojęcie, signifié) i forma oznaczająca (obraz akustyczny, signifiant).</p> Signup and view all the answers

    Według Peirce'a, jakie są trzy rodzaje znaków?

    <p>Indeksy, ikony i symbole.</p> Signup and view all the answers

    Jakie są cechy znaku językowego?

    <p>Arbitralność, linearność, zmienność, semantyczność, dwustopniowość, autonomiczność.</p> Signup and view all the answers

    Jakie znasz subkody języka?

    <p>Wokalno-audycyjny, wzrokowy trwały, wzrokowy przemijający, wokalno-instrumentalny, dotykowy.</p> Signup and view all the answers

    Jakie style funkcyjne języka ogólnego wyróżniamy?

    <p>Informacyjny, publicystyczny, techniczno-naukowy, normatywno-dydaktyczny, artystyczny.</p> Signup and view all the answers

    Jakie granice cech językowych wyróżniamy?

    <p>Izofony, izomorfy, izoleksy.</p> Signup and view all the answers

    Jakie odmiany środowiskowe rozróżniamy?

    <p>Gwara wiejska, miejska, zawodowa, żargon środowiskowy.</p> Signup and view all the answers

    Jakie są funkcje języka według Karla Bühlera?

    <p>Wyrażania (symptomu), apelatywna (sygnału), przedstawiania (symbolu).</p> Signup and view all the answers

    Wymień funkcje języka według Romana Jakobsona.

    <p>Poznawcza, emotywna, poetycka, konatywna, fatyczna, metajęzykowa.</p> Signup and view all the answers

    Połączenie znaczenia (signifié) i formy (signifiant) to ______.

    <p>znak (Saussure)</p> Signup and view all the answers

    Podaj przykład klasyfikacji genetycznej języków.

    <p>Prajęzyk → rodzina językowa → dialekty.</p> Signup and view all the answers

    Podaj przykład klasyfikacji geograficznej języków.

    <p>Liga językowa, np. Liga Bałkańska, Rokytnicka.</p> Signup and view all the answers

    Wymień podsystemy języka.

    <p>Fonologiczny, morfologiczny, leksykalny, składniowy.</p> Signup and view all the answers

    Czym zajmuje się fonologia?

    <p>Badaniem dźwięków mowy z punktu widzenia ich funkcji w systemie języka.</p> Signup and view all the answers

    Co oznacza pojęcie: opozycja prywatywna?

    <p>Jeden z fonemów posiada cechę, której drugi nie ma (np. dźwięczność/b:p/).</p> Signup and view all the answers

    Co to transkrypcja fonetyczna?

    <p>Dokładny zapis dźwięków mowy, gdzie każdej głosce odpowiada jeden znak.</p> Signup and view all the answers

    Co to Gramatyka?

    <p>Zbiór reguł umożliwiających tworzenie wypowiedzeń w danym języku.</p> Signup and view all the answers

    Co to jest morfologia?

    <p>Badanie form wyrazów.</p> Signup and view all the answers

    Co to Składnia?

    <p>Analiza struktury zdań.</p> Signup and view all the answers

    Co to Znaczenie gramatyczne?

    <p>Funkcja wyrazu wyrażona afiksami, końcówkami lub szykiem wyrazów.</p> Signup and view all the answers

    Co to Forma gramatyczna?

    <p>Syntetyczna: wyrażana w jednym wyrazie (np. „przyszedłem”). Analityczna: wyrażana za pomocą kilku wyrazów (np. „I have arrived”).</p> Signup and view all the answers

    Wymień Rodzaje fleksji.

    <p>Afiksalna, wewnętrzna, aglutynacyjna.</p> Signup and view all the answers

    Co to Afiksalna ?

    <p>Dodawanie przyrostków, np. „kotom” (końcówka -om wskazuje celownik liczby mnogiej).</p> Signup and view all the answers

    Co to Paradygmat?

    <p>Zbiór wszystkich form gramatycznych jednego wyrazu, np. dla „dom” (dom, domu, domy, domami).</p> Signup and view all the answers

    Co to Motywacja słowotwórcza?

    <p>Relacja między wyrazem podstawowym a pochodnym.</p> Signup and view all the answers

    Co to Formant?

    <p>Cząstka tworząca nowy wyraz (np. „dom – domek”).</p> Signup and view all the answers

    Co to Leksykologia?

    <p>Dziedzina językoznawstwa zajmująca się opisem i klasyfikacją słownictwa.</p> Signup and view all the answers

    Co to Onomazjologia?

    <p>Analizuje wyrazy jako nazwy przedmiotów, czynności i zjawisk.</p> Signup and view all the answers

    Co to Nominacja?

    <p>Proces nadawania nazw.</p> Signup and view all the answers

    Co to Leksem?

    <p>Abstrakcyjna jednostka języka, obejmująca wszystkie formy gramatyczne o tym samym znaczeniu.</p> Signup and view all the answers

    Co to Polisemia?

    <p>Wieloznaczność wyrazów.</p> Signup and view all the answers

    Flashcards

    Język

    Sposób międzyludzkiego porozumiewania się za pomocą języków naturalnych.

    Rodzina językowa

    Zespół języków wywodzących się z jednego prajęzyka.

    Prajęzyk

    Pierwotny język, z którego wywodzą się inne języki.

    Klasyfikacja języków

    Rodzajowe podziały języków według różnych kryteriów, np. genetycznych, geograficznych.

    Signup and view all the flashcards

    Fonem

    Najmniejsza jednostka językowa, rozróżniająca znaczenia wyrazów.

    Signup and view all the flashcards

    Dwuklasowość

    Cechą języka, umożliwiająca tworzenie nowych konstrukcji dzięki gramatyce.

    Signup and view all the flashcards

    Arbitralność znaku

    Relacja między formą a znaczeniem jest umowna.

    Signup and view all the flashcards

    Klasyfikacja genetyczna

    Podział języków według wspólnego prajęzyka.

    Signup and view all the flashcards

    Semantyka

    Dział językoznawstwa badający znaczenie wyrazów.

    Signup and view all the flashcards

    Słowo

    Jednostka tekstu, konkretna forma leksemu używana w komunikacji.

    Signup and view all the flashcards

    Warianty językowe

    Różne formy tego samego języka, np. dialekty i gwary.

    Signup and view all the flashcards

    Algoritmika

    Nauka o języku jako kodzie, obejmująca różne subkody.

    Signup and view all the flashcards

    Funkcje języka

    Rola, jaką pełni język w komunikacji i społeczeństwie.

    Signup and view all the flashcards

    Językoznawstwo

    Nauka o języku, badająca go w różnych aspektach.

    Signup and view all the flashcards

    Morfologia

    Dział zajmujący się badaniem form wyrazów oraz ich odmianą.

    Signup and view all the flashcards

    Akcent

    Wyróżnienie dźwięku w słowie, wpływające na jego znaczenie.

    Signup and view all the flashcards

    Fleksja

    Zmiana formy wyrazu zależnie od jego funkcji w zdaniu.

    Signup and view all the flashcards

    Homonimia

    Identyczna forma językowa o różnych znaczeniach.

    Signup and view all the flashcards

    Synonimia

    Relacja między wyrazami o podobnym lub identycznym znaczeniu.

    Signup and view all the flashcards

    Antonomia

    Związki znaczeniowe przeciwne, np. dobre-złe.

    Signup and view all the flashcards

    Ikona językowa

    Znak obrazujący swoje znaczenie przez podobieństwo.

    Signup and view all the flashcards

    Ewolucja języka

    Proces zmian w strukturze i użyciu języków w czasie.

    Signup and view all the flashcards

    Dialekt

    Odmiana języka regionalna, z własnymi cechami.

    Signup and view all the flashcards

    Opis znaków językowych

    Zróżnicowanie znaków w zależności od ich funkcji.

    Signup and view all the flashcards

    Prosodia

    Zespół cech akcentu, intonacji i melodii w języku.

    Signup and view all the flashcards

    Fonologia

    Dział badający dźwięki mowy z perspektywy ich funkcji.

    Signup and view all the flashcards

    Study Notes

    Definicja języka

    • Język to sposób porozumiewania się międzyludzkiego za pomocą języków naturalnych
    • Języki naturalne rozwinęły się w procesie ewolucji społeczeństw
    • Języki są zróżnicowane geograficznie i społecznie (np. języki narodowe, dialekty, gwary, żargony)

    Klasyfikacja języków

    Rodzaje języków

    • Naturalne: języki etniczne (żywe, martwe, wegetujące, odcyfrowane, zrekonstruowane, odrodzone)
    • Pomocnicze: języki międzyetniczne (np. pidżiny, interlingua)
    • Tajne: języki żargonowe
    • Sztuczne: języki formalne, informacyjno-wyszukiwawcze

    Klasyfikacja genetyczna

    • Grupuje języki ze względu na wspólny prajęzyk
    • Kluczowe pojęcie: prajęzyk (pierwotny język)
    • Kluczowe pojęcie: rodzina językowa (zespół języków wywodzących się z danego prajęzyka)

    Klasyfikacja geograficzna

    • Grupuje języki ze względu na wzajemne kontakty społeczności
    • Przykład: Liga Bałkańska, Liga Wielkich Języków Europejskich

    Tendencje w rozwoju języków świata

    • Języki wielkie zyskują użytkowników
    • Języki mniejsze są zagrożone wymarciem (np. 50% języków może zniknąć do końca XXI wieku)
    • Na obszarach Australii i obu Ameryk może zniknąć aż 90% języków

    Największe języki świata (2017)

    • Chiński, hiszpański, angielski, arabski, hindi, bengalski, portugalski, rosyjski, japoński, pendżabski

    Przykłady języków

    • Wilamowicki (wegetujący język w Polsce)

    Rodziny językowe

    • Indoeuropejska (słowiańska, germańska, celtycka)
    • Uraliska (fiński, węgierski)
    • Altajskie, chińsko-tybetańskie, austroazjatyckie, austronezyjskie

    Język naturalny jako obiekt badań językoznawstwa

    • System znaków konwencjonalnych, fonicznych
    • Służy do uniwersalnej komunikacji
    • Dwuklasowość: umożliwia tworzenie nowych konstrukcji dzięki gramatyce
    • Uniwersalność: może komunikować o wszystkim

    Teoria znaku językowego

    • Znak (R. Grzegorczykowa): Zjawisko fizyczne, które coś oznacza i komunikuje
    • Znak (T. Milewski): Element ważny ze względu na relację do innego elementu rzeczywistości

    Cechy znaku językowego

    • Arbitralność: Relacja między formą a znaczeniem jest umowna
    • Linearność: Układają się w linii w ciągu mowy
    • Zmienność: Ewoluują w czasie
    • Semantyczność: Przekazują znaczenie
    • Dwustopniowość: Podział na fonemy i wyrazy
    • Autonomiczność: Funkcjonują w ramach systemu

    Cechy języka naturalnego

    • Konwencjonalność znaków
    • Foniczność: Znak językowy oparty na dźwięku
    • Dwuklasowość: Podział na słownictwo i gramatykę
    • Uniwersalność: Możliwość wyrażania wszystkiego
    • Polisemiczność: Kreatywność w tworzeniu nowych znaczeń

    Język i mówienie

    • Langue (system, kod, kompetencja)
    • Abstrakcyjność, społeczność, potencjalność, ograniczoność, psychiczność.
    • Parole (mówienie, tekst, akt mowy)
    • Konkretność, jednostkowość, aktualność, nieograniczoność, zdarzenie fizyczne

    Kompetencja językowa (Noam Chomsky)

    • Zasób reguł i norm umożliwiających działanie językowe

    Język ogólny i jego odmiany

    • Język ogólnonarodowy (używany w szkole, administracji, mediach)
    • Odmiana mówiona (dialogowa, ulotna, spontaniczna, powiązana z kontekstem)
    • Odmiana pisana (monologowa, trwała, staranna, uporządkowana)

    Style funkcjonalne języka ogólnego

    • Informacyjny
    • Publicystyczny
    • Techniczno-naukowy
    • Normatywno-dydaktyczny
    • Artystyczny

    Odmiany terytorialne (dialekty)

    • Teoria falowa (Johann Schmidt): zmiany językowe rozchodzą się falowo
    • Dialektologia bada genezę i systematykę dialektów
    • Izoglosy: granice cech językowych (izofony, izomorfy, izoleksy)

    Funkcje języka (wg Karla Bühlera)

    • Wyrażania (symptomu)
    • Apelatywna (sygnału)
    • Przedstawiania (symbolu)

    Schemat komunikacji (wg Romana Jakobsona)

    • Nadawca → Komunikat → Odbiorca (kod, kontakt, kontekst)

    Funkcje języka (wg Romana Jakobsona)

    • Poznawcza
    • Emotywna
    • Poetycka
    • Konatywna
    • Fatyczna
    • Metajęzykowa

    Klasyfikacja znaków (wg Peirce'a)

    • Indeksy (związek przyczynowo-skutkowy)
    • Ikony (podobieństwo do oznaczanego)
    • Symbole (relacja konwencjonalna, arbitralna)

    Podział znaków (wg T. Milewskiego)

    • Symptomy i sygnały
      • Symptomy naturalne
      • Sygnały - konwencjonalne
    • Jednoklasowe i dwuklasowe

    Podział znaków (wg R. Grzegorczykowej)

    • Naturalne (symptomy)
      • Równoczesne
      • Nierównoczesne
    • Konwencjonalne (sygnały)
      • Motywowane (ikoniczne)
      • Niemotywowane (arbitralne)

    Fonemy

    • Najmniejsze jednostki językowe, które odgrywają funkcję rozróżniającą (np. /m/ w "mat")

    Podsystem leksykalno-semantyczny

    • Leksykologia: opis i klasyfikacja słownictwa
    • Słownictwo (płaszczyzna mówienia)
    • Leksyka (płaszczyzna systemu językowego)

    Semantyka

    • Semazjologia: badanie znaczeń leksykalnych wyrazów
    • Onomazjologia: analiza wyrazów jako nazw
    • Nominacja: proces nadawania nazw
    • Leksem: abstrakcyjna jednostka języka, obejmująca wszystkie formy gramatyczne o tym samym znaczeniu; Wyraz: jednostka tekstu (konkretna forma leksemu)
    • Aktualne: użycie wyrazu w konkretnym kontekście
    • Leksem: suma możliwych znaczeń (dosłownych i przenośnych)
    • Etymologiczne: pierwotne znaczenie wynikające z budowy morfologicznej
    • Realne: współczesne znaczenie, niezależne od etymologii
    • Gramatyczne: funkcja formy gramatycznej wyrażonej przez morfemy, końcówki lub szyk
    • Słowotwórcze: wynikające z budowy wyrazu
    • Przenośne: wtórne, niedosłowne znaczenie

    Rozwój semantyczny wyrazu

    • Polisemia: wieloznaczność wyrazów
    • Metafora: przeniesienie znaczenia na podstawie podobieństwa
    • Metonimia: przeniesienie znaczenia na podstawie styczności
    • Synekdocha: zastąpienie części całością lub odwrotnie

    Relacje semantyczne

    • Homonimia: identyczna forma językowa z różnymi znaczeniami (np. „klucz” jako przedmiot i jako rozwiązanie)
    • Synonimia: wyrazy o podobnym lub identycznym znaczeniu
    • Antonimia: przeciwstawność znaczeń
    • Komplementarność: wzajemne dopełnianie się (np. „żywy” i „martwy”)
    • Konwersja: relacje wzajemne (np. „kupić-sprzedać”)
    • Hiponimia: relacja nadrzędności i podrzędności (np. „pies” wobec „jamnik”)
    • Meronimia: relacja części do całości (np. „koło” wobec „samochód”)

    Pole semantyczne

    • Pole semantyczne: zbiór wyrazów należących do tej samej kategorii znaczeniowej

    Składnia (struktury zdań)

    • Zdanie: podstawowa jednostka składniowa zlożona z wyrazów połączonych według reguł gramatycznych; Może być analizowane w aspekcie konstruktywnym (jako struktura) i komunikacyjnym (jako wyrażenie dynamiczne)

    Rodzaje składni:

    • Syntagmatyczna: opisuje łączliwość wyrazów (walencja, zgoda, rząd, przynależność)
    • Składnia wypowiedzenia: bada typy zdań, ich strukturę i transformacje

    Kategorie gramatyczne

    • Obejmują: czas, tryb, osoba, liczba, rodzaj, przypadek, aspekt, stronę

    Słowotwórstwo

    • Motywacja słowotwórcza: relacja między wyrazem podstawowym a pochodnym
    • Formant: część tworząca nowy wyraz
    • Funkcje formantu:
      • Transpozycyjna (zmiana części mowy)
      • Modyfikacyjna (zmiana znaczenia)
      • Mutacyjna (zmiana całkowita)

    Studying That Suits You

    Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.

    Quiz Team

    Related Documents

    Językoznawstwo PDF

    Description

    Ten quiz dotyczy definicji języka oraz jego klasyfikacji, zarówno genetycznej, jak i geograficznej. Zawiera również informacje o rodzajach języków, ich ewolucji oraz różnorodności. Sprawdź swoją wiedzę na temat języków naturalnych, pomocniczych i sztucznych.

    More Like This

    Dialects vs Languages
    6 questions

    Dialects vs Languages

    WorthyIntellect9410 avatar
    WorthyIntellect9410
    Definición y Clasificación del Texto
    8 questions
    Język jako System Komunikacji
    45 questions

    Język jako System Komunikacji

    CommodiousEmerald7693 avatar
    CommodiousEmerald7693
    Use Quizgecko on...
    Browser
    Browser