De Renaissance en het Italiaanse Stadstaatensysteem

Christendom

• Italiaanse stadstaten in oorlog en later opgeslokt door imperialisme van nieuwe vorsten
• Renaissance:
  • Wedergeboorte van de klassieke oudheid: verheerlijking van de deugden van de ideale vorst en burger
  • Homo universalis: ideaal van levensontplooiing van het individu

Gevolgen

• Kunnen leiden tot amorele levenshouding gericht op machts- en eerwerving
• Noodzaak om de immorele realiteit van het politieke leven onder ogen te zien
  • Bv: bedrog, omkoperij, verraad, chantage, moord,...

Machiavelli (1469-1527)

• Methode: analyse van de positieve en negatieve kwaliteiten van de belangrijkste heersers van zijn tijd
• Werken: De Prins (noodzakelijke kwaliteiten voor politiek leiderschap, zoals machtstreven en persoonlijke eerwerving)
• Filosofie: politiek realisme, staatsmanskunst en republikeins ideaal

Politiek Realisme

• Traditie: vorst bezit deugden (wijsheid, rechtvaardigheid, moed, eerlijkheid,...)
• Realiteit: verwerping van deze deugden op basis van de politieke realiteit
  • Wat: immorele tegenstanders, dus zelf ook immoreel zijn om te overleven
  • Hoe: aanpassen aan omstandigheden, vorst moet plus doen als mogelijk en min doen als nodig

Staatsmanskunst

• Kritiek: renaissance wilde klassieke oudheid imiteren in kunst, recht en geneeskunde, maar geen aandacht aan oude koninkrijken/republieken
• Conclusie van die analyse: vrijheid als zelf-regering van een volk
  • Probleem: exit vrijheid, als burgers zich terugtrekken in privéleven of publieke macht gebruiken voor privédoeleinden
  • Gevolgen: corruptie, clientisme, partijstrijd, tirannie,... monarchie

Revoluties

• John Locke (1632-1704)
  • Wie: filosoof aan de kant van het parlement die gevlucht was naar Amsterdam tot Willem III aankomt in Engeland
  • Wat: "Two Treatises of Government" (aanval op de kan burgers verplichten en gedragsbeperkingen opleggen, maar niet zichzelf)

Verdere Invloed

• Franse Revolutie:
  • Wat: grote invloed van Rousseau, maar Rousseau zelf geen voorstander van revolutie
  • Reden: volk geraakt over tijd gewend aan gewoonten, dus hervorming ervan is gevaarlijk/zinloos, want leidt tot misstanden

Montesquieu en Rousseau

• Montesquieu: begrenzing van machtsmisbruik (zelfs de deugd van de republiek heeft grenzen nodig)
  • Bv: Engeland gericht op constitutie van politieke vrijheid
  • Concreet: machtenscheiding
• Rousseau: kritiek op de geschiedenis zelf, door Marx

Jacobijnse Terreur (1792-1794)

• Achtergrond:
  • Wie: Robbespierre
  • Wat: geluk en welzijn van de bevolking centraal (rechten van de sans-culottes -> rechten van de mens)
  • Gevolgen:
    • Rousseau's deugd van compassie met de armen wordt onder Robbespierre grenzeloos
    • Rechtvaardigheid/Wetten terzijde geschoven hierdoor

Samenvatting

• Engeland: Britse gelimiteerde monarchie met Rule of Law (overheid beperkt door het recht)
• Verenigde Staten:
  • The People: bron van politieke macht (begrensd door de constitutie)
  • Constitutie: bron van juridische autoriteit (objectief document verschillend van het subjectief idee van de wil van het volk)

Invloed van Montesquieu en Rousseau

• Invloed van Montesquieu op de Amerikaanse Revolutie: juiste verdeling, scheiding en evenwicht van macht
• Invloed van Rousseau op de Franse Revolutie: absolute rol van de algemene wil en natie als persoon als theoretisch substituut voor de soevereine wil van de absolute monarch