Cytologie en Histologie Deel 1: Cytologie

Celafmetingen

• Cellen variëren in grootte van 7 tot 40 µm, met uitzonderingen zoals het ei van de struisvogel.
• Celgrootte hangt af van diffusiecapaciteit en controle van de celkern.
• Algemeen geldt: bij lager metabolisme is de cel groter.
• Celvolume is onafhankelijk van de grootte van het organisme.

Celvorm

• De vorm van cellen varieert, zoals bij leucocyten en macrofagen (vrije cellen).
• Constante vormen komen voor bij meercellige organismen, bijvoorbeeld zaadcellen en epitheelcellen.

Celbouw

• Cel bestaat uit drie hoofdcomponenten: celmembraan, cytoplasma met celorganellen, en de celkern.

Celmembraan

• Dikte van de celmembraan is ongeveer 7,5 nm.
• Bevat een dubbele laag lipiden en globulaire eiwitten.

Lipiden

• Fosfolipiden, zoals fosfatidylcholine en fosfatidylethanolamine, vormen een dubbele laag.
• Polaire (hydrofiele) delen zijn gericht naar het waterige milieu, terwijl apolaire (hydrofoob) delen naar het midden van de membraan wijzen.

Eiwitten in de Celmembraan

• Eiwitten zijn niet alleen aan het oppervlak aanwezig en zijn verdeeld volgens een mozaïekpatroon.
• Te onderscheiden in integrale eiwitten (die de membraan overspannen) en perifere eiwitten (aan de binnen- of buitenzijde).
• Eiwitten vervullen diverse functies, waaronder structurele steun, transport, ionenkanalen, receptoren en enzymactiviteit.

Glycocalyx

• Dunne filamentachtige laag die de buitenzijde van de celmembraan bedekt.
• Bestaat voornamelijk uit glycoproteïnen en een klein deel glycolipiden.
• Functies omvatten bescherming, transmembranair transport, celadhesie, contactinhibitie en herkenning.

Speciale Vormingen

• Microvilli en cilia zijn te vinden aan de extracellulaire ruimte.
• Intercellulaire verbindingen omvatten zonula occludens, zonula adhaerens, macula adhaerens, hemidesmosomen en nexus (gap junction).

Cilia en Flagellen

• Gespecialiseerde structuren met gecontroleerde beweeglijkheid.
• Bestaan uit microtubuli en zijn geconfigureerd met een basaal lichaamtje (kinetosoom).
• Een dwarsdoorsnede toont 9 groepen perifere fibrillen en 2 centrale fibrillen.

Zonula Occludens

• Sluit intercellulaire spleten af en is gordelvormig rond de cel.
• Verleent plasticiteit en kan variëren in hechting afhankelijk van functie.

Zonula Adhaerens

• Parallel aan de intercellulaire spleet met microfilamenten aan de cytoplasmatische zijde.
• Functie: het overbrengen van mechanische spanningen tussen cellen.

Macula Adhaerens (Desmosoom)

• Schijfvormige verbindingen die microfilamenten bevatten en fungeren als hechtingsstructuren.

Hemidesmosomen

• Halve desmosomen die voorkomen aan de basale zijde van epitheelcellen.
• Dienen voor hechting aan de lamina basalis en verdeling van mechanische druk.

Nexus (Gap Junction)

• Hydrofiele kanaaltjes tussen cellen, bestaan uit connexine en faciliteren celcommunicatie.
• Zorgt voor passage van laag-moleculaire verbindingen en verklaart lage elektrische weerstand.

Transportmechanismen

• Diffusie: Passieve diffusie volgt concentratie- of elektrische gradiënten.
• Transporteiwitten: Voor stoffen die niet of moeilijk door de membraan kunnen. Bestaan uit gefaciliteerde diffusie en actief transport.
• Endocytose en Exocytose: Mechanismen voor opname en afgifte van grote moleculen zonder door de membraan te moeten.
• Osmose: Doorlatendheid van de membraan voor water afhankelijk van concentraties.

Endocytose

• Fagocytose: Opname van grotere deeltjes door vorming van pseudopodia.
• Pinocytose: Opname van vloeistofdruppels of kleinere deeltjes, met varianten als macropinocytose en micropinocytose.
• Mechanismen kunnen selectief of niet-selectief zijn, afhankelijk van de aard van de opname.

Transporteiwitten

• Type I: Gefaciliteerde diffusie zonder extra energie, Type II: Actief transport met energiebehoefte.
• Transporteiwitten kunnen uniport (één substans), symport (meerdere in dezelfde richting) en antiport (meerdere in tegengestelde richting) zijn.

Deze quiz test je kennis over cytologie, inclusief celafmetingen en celvorm. Verken de microscopische wereld van cellen en hun variaties. Ontdek hoe deze factoren samenhangen met metabolisme en functie.