COVID-19: Κοινωνική ταυτότητα και αναπαράσταση

Ορισμός και Εισαγωγή

• Η έρευνα μελετά την πολυφασική γνωστικο-συναισθηματική αναπαράσταση της πανδημίας Covid-19 κατά την πρώτη καραντίνα (Μάρτιος-Μάιος 2020) στην Ελλάδα.
• Εξετάζει την επίδραση της ταυτότητας των κοινωνικών υποκειμένων στην κατασκευή αυτής της αναπαράστασης.
• Ο κορωνοϊός (Covid-19) εισέβαλλε στην καθημερινότητα, δημιουργώντας την ανάγκη για οικειοποίηση και επικοινωνία του φαινομένου, μέσω μιας πολυφασικής κοινωνικής αναπαράστασης.
• Η γνωστική πολυφασία είναι η ταυτόχρονη εμφάνιση αντιπαρατιθέμενων μορφών σκέψης, που χρησιμοποιούνται με βάση την ταυτότητα και το πλαίσιο.
• Οι τέσσερις τρόποι σκέψης, σύμφωνα με τον Moscovici, είναι επιστημονικός, ιδεολογικός, θρησκευτικός και μαγικός.

Θεωρητικό υπόβαθρο - Κοινωνικές Αναπαραστάσεις

• Η θεωρία των κοινωνικών αναπαραστάσεων αναφέρεται στην πρακτική γνώση που κατασκευάζουν οι άνθρωποι όταν αντιμετωπίζουν κάτι καινούριο (Moscovici).
• Η πανδημία Covid-19 εισέβαλλε στην κοινωνική πραγματικότητα, οδηγώντας τα κοινωνικά υποκείμενα να εξοικειωθούν, να μειώσουν τον φόβο και να κατανοήσουν το άγνωστο.
• Η κοινωνική αναπαράσταση δείχνει πώς η επιστημονική γνώση μεταμορφώνεται σε κοινή γνώση, σε μια επικοινωνιακή γλώσσα με καθημερινές πρακτικές (Moscovici).
• Οι δύο θεμελιώδεις διεργασίες για την κατασκευή του αναπαραστασιακού προϊόντος είναι η επικέντρωση και η αντικειμενοποίηση (Moscovici).
• Η αντικειμενοποίηση μετατρέπει το άγνωστο σε συγκεκριμένο και ορατό.
• Η επικέντρωση συγκρίνει το ανοίκειο με παλαιότερες γνώσεις και ανάγει τα ταυτοτικά στοιχεία.

Θεωρητικό υπόβαθρο - Γνωστική πολυφασία

• Η γνωστική πολυφασία περιγράφει πώς διαφορετικοί τρόποι σκέψης συνυπάρχουν και συμμετέχουν στην πρόσληψη και εξήγηση του περιβάλλοντος (Moscovici).
• Η γνωστική πολυφασία υποδηλώνει τη δυναμική συνύπαρξη διαφορετικών τρόπων σκέψης εντός του ίδιου ατόμου ή ομάδας (Provencher, Arthi, & Wagner).
• Στην ανθρώπινη σκέψη συνυπάρχουν διαφορετικές μορφές γνώσης, που επιτρέπουν την προσαρμογή στο πλαίσιο και την έκφραση πολλαπλών ταυτοτήτων (Jovchelovitch).
• Η λογική αιτιολόγηση φτάνει σε αδιέξοδο, οδηγώντας σε άλλους τρόπους σκέψης που δεν θεωρούνται γνωστικά σφάλματα (Moscovici).
• Η πρακτική σκέψη του κοινού νου δεν είναι κατώτερη της επιστημονικής σκέψης, αλλά αποτελεί το αναπαραστασιακό ρεπερτόριο για έναν πολύπλοκο κόσμο (Jovchelovitch).
• Η γνωστική πολυφασία βοηθά στην κατανόηση της επικοινωνίας, της σκέψης και των συναισθημάτων όταν αντιμετωπίζουμε ένα άγνωστο αντικείμενο (Moscovici).
• Ο Moscovici προτείνει τέσσερις τρόπους κατανόησης: επιστημονικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό και μαγικό.
• Εργαλείο της κοινής λογικής για την αντιμετώπιση ενός δυναμικού και πολύπλοκου κόσμου (Friling).

Συναισθηματική πολυφασία

• Η πολυφασία αφορά και τα συναισθήματα και μελετά τη συναισθηματική διάσταση των κοινωνικών αναπαραστάσεων (Aikins).
• Διαφορετικά συστήματα γνώσης, πολύπλοκες ταυτότητες και γνωστικο-συναισθηματικές διαδικασίες παίζουν ρόλο στην κατασκευή της νέας γνώσης (Aikins).
• Τα συναισθήματα μπορεί να διαδραματίσουν ρυθμιστικό ρόλο στην έκφραση και τον μετασχηματισμό της κοινωνικής γνώσης (Aikins).
• Η αυτογνωσία ρυθμίζει τις επικοινωνιακές λειτουργίες της ετερογενούς κοινωνικής γνώσης, διευκολύνοντας την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο το μη οικείο απορροφάται ή απορρίπτεται (Aikins).
• Η ταυτότητα είναι μια ρευστή διαδικασία που μεταβάλλεται διαρκώς (Davies & Harré, Gervais & Jovchelovitch, Harré & Lagenhove, Jovchelovitch & Priego-Hernandez).

Προβληματισμός της Έρευνας

• Η νόσος Covid-19 εξελίχθηκε σε κοινωνικό αντικείμενο, επηρεάζοντας σε πολλαπλά επίπεδα την καθημερινότητα (Apostolidis, Santos και Kalampalikis).
• Η παρούσα μελέτη διερευνά τον τρόπο με τον οποίο αναπαρίσταται και βιώνεται συναισθηματικά η πανδημία Covid-19 κατά την πρώτη καραντίνα στην Ελλάδα.
• Θα διερευνηθούν διαστάσεις του πολυφασικού γνωστικο-συναισθηματικού αναπαραστασιακού περιεχομένου του Covid-19 και θα μελετηθεί η επίδραση κοινωνιολογικών και κοινωνιοψυχολογικών ταυτοτικών επικεντρώσεων.

Μεθοδολογία

• Στην έρευνα συμμετείχαν 1.560 άτομα (άνδρες και γυναίκες) διαφόρων ηλικιών, μορφωτικού επιπέδου κλπ
• Χορηγήθηκε ερωτηματολόγιο που μετρούσε αναπαραστασιακά στοιχεία για τον Covid-19.
• Το ερωτηματολόγιο σχεδιάστηκε με την εφαρμογή Google Forms και χορηγήθηκε από 21/04/2020 έως 27/04/2020 ηλεκτρονικά.

Ταυτοτικές μεταβλητές

• Το φύλο, η ηλικία και το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο συνδέονται με κοινωνιολογικές επικεντρώσεις.
• Η πολιτική αυτοτοποθέτηση και η θρησκευτικότητα συναποτελούν κοινωνιοψυχολογικές επικεντρώσεις.

Σκέψεις και συναισθήματα

• Προέκυψαν τρεις τρόποι σκέψης και δύο κατηγορίες συναισθημάτων για τον Covid-19.
• Μαγική Σκέψη: Συνδέεται με συνωμοτικά κατασκευάσματα και ψευδείς αριθμούς θανάτων.
• Θρησκευτική Σκέψη: Ο Covid-19 είναι δοκιμασία της πίστης και εφευρέθηκε για την καταπολέμηση της θρησκείας.
• Επιστημονική-Ιδεολογική Σκέψη: Ο Covid-19 ως ευκαιρία για αλληλεγγύη και άνισες πιθανότητες μόλυνσης ανάλογα με την κοινωνικοοικονομική θέση.
• Αρνητικό συναίσθημα: Λύπη, άγχος, φόβος, θυμός, μοναξιά.
• Θετικό συναίσθημα: Αισιοδοξία, δυναμισμός, έμπνευση, χαρά, ασφάλεια.

Αποτελέσμα και συζήτηση

• Ο επιστημονικός-ιδεολογικός τρόπος σκέψης είναι κυρίαρχος και ο θρησκευτικός έπεται, ο μαγικός είναι τελευταίος.
• Ο θρησκευτικός τρόπος σκέψης αλληλεπιδρά θετικά με τον μαγικό.
• Η ηλικία ασκεί αρνητική επίδραση στην επιστημονικο-ιδεολογική σκέψη και θετική στο αρνητικό συναίσθημα.
• Οι γυναίκες χρησιμοποιούν περισσότερο τη θρησκευτική και τη μαγική σκέψη για την κατασκευή της γνωστικής αναπαράστασης του Covid-19
• όσα άτομα πολιτικά αυτοτοποθετούνται αριστερά, έχουν θετικό αντίκτυπο για τα αρνητικά συναισθήματα

Εξετάζει την επιρροή της κοινωνικής ταυτότητας στην πολυφασική αναπαράσταση του COVID-19. Διερευνά τη γνωστική και συναισθηματική πολυφασία και τον ρόλο των κοινωνικών αναπαραστάσεων κατά την καραντίνα. Αναλύει την ψυχολογική επίδραση της πρώτης καραντίνας και την αξιοποίηση της πολυφασικής αναπαράστασης για μελλοντικές πανδημίες.