Concilie van Trente: Hervorming en dogma

De Lange Reformatie: Inleiding

• De reformatie is een hervorming die plaatsvond in de vroegmoderne tijd (14e-15e eeuw) in West-Europa.
• De context was een periode van geestelijke onrust, gekenmerkt door oorlogen, pest, en de angst voor het einde van de wereld.

Het Verdienen van een Plaats in de Hemel

• Men probeerde een plaats in de hemel te verwerven door middel van heiligenverering met relikwieën, bedevaarten en processies.
• Aflaten werden gekocht, waarbij aflaat staat voor vermindering van de kwijtschelding van zonden tegen betaling en/of vrome werken.

Oorzaken van de Reformatie

• Het pausdom had aanzien verloren, bijvoorbeeld door pausen met vele kinderen van verschillende vrouwen.
• De hogere geestelijkheid leidde geen voorbeeldig leven en hield zich niet aan het celibaat of de residentieplicht.
• De lagere clerus was arm en onwetend en kon vaak niet lezen of schrijven, terwijl ze wel geld vroegen voor sacramenten.
• De kritiek was terecht en werd beïnvloed door het humanisme, een zuivere beleving van het geloof.

Maarten Luther

• Maarten Luther, geen koning, was een Duitse Augustijnermonnik en professor theologie aan de universiteit van Wittenberg.
• Luther werd beschuldigd van ketterij vanwege zijn studie van God.
• Luther had kritiek op de mistoestanden in de kerk, zoals de paus die een vrouw had en het betalen voor sacramenten.

Maarten Luthers Kritiek en De Reactie van de Kerk

• De kerk in Rome stond niet open voor kritiek, waardoor mensen beschuldigd werden van ketterij en op de brandstapel terechtkwamen.
• Luther uitte zijn kritiek op wantoestanden binnen de kerk.

De 95 Stellingen van Wittenberg

• Met twee argumenten veroordeelde Luther de handel in aflaten: de mens wordt niet bevrijd van alle straffen door aflaat, en wie meent door aflaatbrieven zijn zaligheid te verzekeren, zal verdoemd zijn.
• Volgens Luther krijgt een christen kwijtschelding van straf door oprecht berouw, ook zonder aflaatbrief.
• Het belang dat Luther aan de Bijbel hecht, blijkt uit stelling 62: De ware schat van de kerk is het allerheiligste evangelie van de heerlijkheid en de genade van God.

De Verspreiding van Luthers Ideeën en Historische Analyse

• Het gedachtegoed van Maarten Luther verspreidde zich snel door de boekdrukkunst.
• De bron over Luther die 95 stellingen met een hamer bevestigde is niet geheel betrouwbaar, er zijn argumenten tegen de gebeurtenis.
• Het benadrukt wel de symbolische betekenis van Luthers acties.
• Hoewel het verhaal niet representatief is voor de meerderheid van de bevolking, is het wel representatief binnen de humanistische visie.
• Luther was professor theologie en gelovig, maar werd beïnvloed door humanisten.

Kerkban en Rijksban

• Luthers kritiek leidde tot een kerkban en rijksban, waardoor hij vogelvrij werd verklaard.
• Hij werd uit de katholieke kerk verstoten en verbannen uit het rijk, waardoor iedereen hem mocht bestelen, verhongeren, opsluiten of doden.

Rijksdag te Worms

• Tijdens de Rijksdag te Worms vond een mislukking plaats.
• Keizer Karel V was tegen Luther en vreesde dat de Duitse rijksvorsten Luthers ideeën zouden gebruiken om zich zelfstandiger op te stellen tegenover hem en de paus.

Vanwaar is Maarten Luther afkomstig

• Maarten Luther is afkomstig van Saksen.
• Luther werd ondervraagd op de Rijksdag te Worms om hem zijn kritiek op de kerk te laten herroepen.
• Luther baseerde zich op de Bijbel en wilde niets herroepen.

Spotprent gevolgen voor Luther

• Een spotprent toont de duivel die Luther al het slechte influistert, gemaakt door katholieken.
• Als gevolg hiervan werd Luther vogelvrij verklaard door de rijksban, maar hij werd beschermd door vrienden.
• Rijksvorsten protesteerden tegen de veroordeling van Luther, wat leidde tot het ontstaan van het protestantisme.
• Het Christendom verdeelde zich in de Rooms-Katholieke Kerk, het protestantisme (met calvinisme en hetheranisme), en de Oosters-Orthodoxe Kerk.

De Leer van Luther

• Sola fide: Het geloof alleen is voldoende om in de hemel te komen, zonder aflaten.
• Sola scriptura: Alleen de Bijbel is richtinggevend.
• Sola gratia: Alleen de genade van God kan je redden, zonder goede werken.
• Er zijn slechts twee sacramenten die gelden: het doopsel en het avondmaal (eucharistie).
• Priesters hoeven niet meer celibaat te zijn.
• De kerk is niet langer de bemiddelaar tussen God en gelovigen.
• Geen aflaten, rijk versierde kerken of afbeeldingen zijn toegestaan.
• De Bijbel wordt vertaald in de volkstaal en is voor iedereen toegankelijk.

Johannes Calvijn

• Johannes Calvijn was een Fransman (1509-1564) die door de Franse koning werd verbannen nadat hij zich afwendde van het katholicisme. Hij week uit naar Zwitserland, waar hij zijn ideeën neerschreef en in Genève in de praktijk toepaste.
• Alles in het leven is voorbestemd, God heeft al beslist of je naar de hemel of de hel gaat.

Kenmerken van Calvinisme

• Het Calvinisme is geïnspireerd door de leer van Luther, maar is radicaler.
• De redding van de mens wordt alleen door God bepaald.
• God bestemt vrij of je naar de hemel of naar de hel zult gaan (=predestinatie).
• Calvijn bedoelde dit als troost: ‘Wat er ook gebeurt, je bent veilig bij God.'
• Echter, de calvinisten ervaren dit later negatief: ‘Je weet nooit wat God over jou beslist heeft.'

Hendrik VIII

• Hendrik VIII, koning van Engeland, was de stichter van de Anglicaanse Kerk, als gevolg van een echtscheidingsproces.
• Door de Acte van Suprematie (1534) werd de koning zelf het hoofd van de kerk in Engeland.
• De protestantse reformatie zorgde voor een diepe breuk in de Rooms-Katholieke Kerk.
• Reactie van de Katholieke kerk was repressie, kerkban en de inquisitie.

Concilie van Trente

• Het Concilie van Trente (1545-1563) was een kerkvergadering, waarin fouten werden erkend, maar dit leverde aanvankelijk weinig op.
• De doelstellingen waren het herenigen van de kerk, het aanpakken van misbruiken en wantoestanden, en het scheppen van duidelijkheid over het geloof.
• Intern werden wantoestanden uitgeroeid door bennenkerkelijke hervormingen, zoals een verplichte universitaire opleiding voor bisschoppen en een priesteropleiding in seminaries, catechismus voor gewone gelovigen, hervorming van kloosterorden en residentieplicht en celibaat.
• Extern werden traditionele geloofspunten bevestigd.
• Het geloof op basis van de Bijbel alleen werd onvoldoende bevonden, de paus bleef de officiële leer bepalen, de zeven sacramenten bleven, aflaten en heiligenverering bleven bestaan, en Latijn bleef de taal van de kerk.
• De kloof tussen katholieken en protestanten werd groter.

Voorbeelden Katholieke Reformatie

• Bartholomeusnacht 1572: Massale moordpartij op protestanten in Parijs .
• De Spaanse inquisitie streefde naar ‘raszuiverheid' en martelde protestanten. Pieter Breughel, triomf van de dood.

Wereldlijke Vorsten en de Reformatie

• Vorsten pleitten voor het principe: "1 vorst, 1 staat, 1 geloof."
• De godsdienst die werd gekozen, hing af van de vorst, wat leidde tot talrijke godsdienstoorlogen in Europa in de 16e eeuw.
• Duitse rijksvorsten wilden onafhankelijker zijn en kozen daarom voor de lutherse leer tegen de keizer en de paus.
• De Godsdienstvrede van Augsburg bepaalde dat de machthebber van een gebied besliste of zijn gebied katholiek of protestants zou zijn en andersdenkenden mochten het gebied verlaten.

Sterftecijfers

• De sterftecijfers in Duitsland tijdens de Dertigjarige Oorlog lagen zeer hoog.
• Katholieken aan de linkerkant en protestanten aan de rechterkant de weegschaal duidt aan dat kracht van de bijbel sterker is dan de macht en de kracht van de paus en de kerk.

Toets je kennis over het Concilie van Trente (1545-1563). Leer over de doelstellingen, interne hervormingen, en theologische bevestigingen van dit belangrijke concilie. Ontdek de impact op geloofsleer en praktijk.