Chương 4: Tiêu Chuẩn Môi Trường

Chương 4: Tiêu Chuẩn Môi Trường

• Tiêu chuẩn môi trường là những chuẩn mực, giới hạn cho phép để quản lý môi trường (theo Luật BVMT Việt Nam).
• Các nhà quản trị hành chính thường ưa thích phương pháp CAC (Command and Control) để xác định và ban hành các quy định và tiêu chuẩn môi trường cụ thể.
• Nếu việc tuân thủ tiêu chuẩn môi trường không tốt, nhà nước có thể sử dụng bộ máy thực thi như tòa án, công an để xử phạt hoặc truy tố.
• Phương pháp CAC thực hiện các mục tiêu không bằng công cụ thị trường.
• Hai nội dung chính của CAC là:
  • Xác định tiêu chuẩn môi trường (Command).
  • Thực thi bằng các quy định (Control): kiểm soát và bắt buộc thực hiện các quy định.
• Động cơ kiểm soát ô nhiễm là hình phạt.

Phân Loại Tiêu Chuẩn Môi Trường

• Có 3 loại tiêu chuẩn chính:
  • Tiêu chuẩn môi trường xung quanh (Ambient Standards).
  • Tiêu chuẩn phát thải (Emission Standards).
  • Tiêu chuẩn công nghệ (Technology Standards).

Tiêu Chuẩn Môi Trường Xung Quanh

• Chất lượng MTXQ đề cập đến khía cạnh chất lượng của môi trường xung quanh cuộc sống con người (ví dụ: nước, không khí).
• Tiêu chuẩn MTXQ là mức thải không được phép vượt quá của các chất gây ô nhiễm ra môi trường xung quanh.
• Tiêu chuẩn thường được thể hiện bằng các mức nồng độ bình quân trong một khoảng thời gian (ví dụ: trung bình 1 tiếng hay trung bình 8 tiếng).

Tiêu Chuẩn Phát Thải

• Là các mức không được phép vượt quá, áp dụng trực tiếp cho lượng phát thải từ các nguồn ô nhiễm.
• Thường thể hiện theo lượng vật chất trên một đơn vị thời gian (ví dụ: gam/phút, tấn/tuần).
• Một số dạng tiêu chuẩn phát thải:
  • Tốc độ phát thải (ví dụ: kg/giờ).
  • Hàm lượng phát thải (ví dụ: phần triệu nhu cầu sinh học hay BOD trong nước).
  • Tổng lượng chất thải (tốc độ phát thải * hàm lượng chất thải * thời gian phát thải).
  • Lượng phát thải/đơn vị sản lượng (SO2/kWh).
  • Lượng chất thải/đơn vị nhập lượng (Sulphur/tấn than).
  • Phần trăm chất gây ô nhiễm được loại bỏ.

Tiêu Chuẩn Công Nghệ

• Quy định công nghệ, kỹ thuật hoặc hoạt động mà chủ thể có tiềm năng gây ô nhiễm buộc phải áp dụng.
• Các loại tiêu chuẩn công nghệ:
  • Tiêu chuẩn đầu vào.
  • Tiêu chuẩn sản phẩm.
  • Tiêu chuẩn thiết kế, tiêu chuẩn kỹ thuật.
• Tiêu chuẩn công nghệ thường quy định chủ thể gây ô nhiễm sử dụng công nghệ tốt nhất hiện có (BAT), công nghệ tốt nhất có thể áp dụng (BPT), hoặc công nghệ tốt nhất sẵn có khả thi về mặt kinh tế (BATEA).

Kinh Tế Học Về Tiêu Chuẩn

• Về lý thuyết, tiêu chuẩn hiệu quả xã hội sẽ làm cân bằng chi phí giảm ô nhiễm biên (MAC) và chi phí thiệt hại biên (MD).
• Khi xác lập tiêu chuẩn, cơ quan chức năng có thể chỉ dựa vào chi phí thiệt hại hoặc cả chi phí thiệt hại và chi phí kiểm soát ô nhiễm.

Thiết Lập Đường Chi Phí Giảm Ô Nhiễm Biên (MAC)

• MAC là chi phí tăng thêm khi giảm được 1 đơn vị chất thải vào môi trường, hoặc chi phí tiết kiệm được nếu không giảm 1 đơn vị chất thải.
• Tổng chi phí giảm ô nhiễm là diện tích dưới đường MAC giới hạn từ mức phát thải tối đa đến mức phát thải cho trước.

Thiết Lập Đường Chi Phí Thiệt Hại Biên (MDC = MD)

• MDC là thiệt hại xã hội tăng thêm khi tăng thêm 1 đơn vị chất thải vào môi trường.
• Tổng thiệt hại xã hội của một mức phát thải cho trước là diện tích dưới đường MDC giới hạn từ gốc tọa độ 0 đến mức phát thải đó.

Xác Lập Tiêu Chuẩn

• Nếu không có đủ thông tin về MDC và MAC, cơ quan chức năng có thể xác lập tiêu chuẩn phát thải ban đầu bằng thông tin sẵn có về các chi phí này trên cơ sở phương pháp thử nghiệm-sai, rồi quan sát phản ứng của các bên liên quan, và cuối cùng điều chỉnh để đạt được mức tiêu chuẩn gần với mức ô nhiễm tối ưu.
• Khi người quản lý không có thông tin về hàm chi phí giảm ô nhiễm biên, có thể xem xét hàm thiệt hại để xem có điểm nào mà hàm thiệt hại biên có sự thay đổi lớn.
• Các mức tiêu chuẩn có thể được xác định:
  • Mức ET: Mức không có rủi ro, không có thiệt hại dù chất thải có nhạy cảm đến đâu.
  • Mức EL: Mức thiệt hại nhỏ hợp lý, tại đó thiệt hại bắt đầu tăng lên rất nhanh.
  • Mức Emax: Mức quy định tối đa không được vượt qua.
  • Mức E*: Mức hiệu quả xã hội.

Tiêu Chuẩn Đồng Bộ & Tiêu Chuẩn Cá Nhân

• Tiêu chuẩn thải đồng bộ là tiêu chuẩn mà các đối tượng thải phải chịu một tiêu chuẩn như nhau.
• Tiêu chuẩn thải đồng bộ có thể không mang lại hiệu quả vì MD và MAC có sự khác nhau giữa các vùng và nguồn.
• MDTT = MDC khu vực thành thị, MDNT = MDC khu vực nông thôn.
• MDTT cao hơn do có nhiều người sống ở thành thị hơn vùng nông thôn.
• Nếu đặt tiêu chuẩn đồng bộ tại ETT, việc kiểm soát ô nhiễm ở nông thôn là quá mức, và ngược lại, nếu đặt tiêu chuẩn ở ENT, việc quản lý ô nhiễm ở thành thị sẽ không đạt được.
• Không có một CAC đồng bộ đạt hiệu quả xã hội.
• Tiêu chuẩn đồng bộ không đạt hiệu quả xã hội khi thiệt hại biên của các chất gây ô nhiễm thay đổi theo vùng, thời gian, hoặc mùa.
• Tiêu chuẩn cá nhân (MAC = MDC) đạt hiệu quả xã hội.
• Tiêu chuẩn đồng bộ chỉ đạt hiệu quả chi phí trong rất ít trường hợp các chủ thể gây ô nhiễm có đường MAC là như nhau.
• Nếu MAC cho một chất gây ô nhiễm là khác nhau, tiêu chuẩn cá nhân đạt hiệu quả xã hội.
• Tiêu chuẩn cá nhân luôn đạt hiệu quả, nhưng cần nhiều thông tin để xác định và khó thực thi nếu có quá nhiều nguồn gây ô nhiễm.

Nguyên Tắc Cân Bằng Biên

• Tiêu chuẩn giảm ô nhiễm hiệu quả về mặt chi phí đạt được khi MAC₁ = MAC₂ và E₁ + E₂ = E.
• Chính phủ phân bổ lại chi phí giảm thiểu giữa hai tác nhân gây ô nhiễm để đạt được giải pháp tiết kiệm chi phí.

Khía Cạnh Khuyến Khích Của Tiêu Chuẩn

• Trong ngắn hạn, các tiêu chuẩn môi trường không khuyến khích tìm ra giải pháp hiệu quả hơn và ngăn cản chủ thể gây ô nhiễm linh hoạt trong quyết định đầu tư cải tiến công nghệ xử lý.
• Trong dài hạn, tiêu chuẩn phát thải có khuyến khích đầu tư công nghệ mới (tiêu chuẩn ép buộc áp dụng công nghệ).
• Đầu tư công nghệ để MAC1 => MAC2, chi phí giảm thải của DN là: (c+b) < (a+b+c+d+e)

Ưu Điểm Của Phương Pháp CAC

• Ban hành nhanh chóng
• Mục tiêu cụ thể, rõ ràng
• Cảm nhận thấy ô nhiễm môi trường giảm ngay lập tức
• Nhất quán với nhận thức cho rằng ô nhiễm là nguy hiểm và bất hợp pháp
• Phù hợp với luật pháp
• Hiệu quả với chất thải nguy hiểm
• Linh hoạt khi thực hiện

Nhược Điểm Của Phương Pháp CAC

• Mâu thuẫn với tư tưởng thị trường tự do
• Chi phí hành chính và chi phí thực thi cao
• Rào cản gia nhập ngành của các doanh nghiệp
• Vẫn xảy ra tình trạng sử dụng dịch vụ môi trường miễn phí
• Các chủ thể gây ô nhiễm không linh hoạt trong các quyết định thay đổi ô nhiễm
• Không khuyến khích cải tiến công nghệ khi đã quy định một mức tiêu chuẩn