Chương 1: Triết học Mác-Lenin

Các nhà triết học Hy Lạp cổ đại đều là những nhà biện chứng tự phát, bẩm sinh.

Họ muốn bị chi phối bởi một thứ triết học tồi tệ hợp mốt, hoặc được hướng dẫn bởi một hình thức tư duy lý luận dựa trên sự hiểu biết về lịch sử tư tưởng và những thành tựu của nó.

Đồng nhất vật chất nói chung với nguyên tử.

Xuất phát từ chính từ các yếu tố vật chất để giải thích về thế giới vật chất.

Nước được coi là cơ sở vật chất đầu tiên của thế giới.

Lửa được coi là thực thể đầu tiên của thế giới.

Nguyên tử được coi là thực thể đầu tiên, quy định toàn bộ thế giới vật chất.

Nguyên tử được coi là quan niệm tiến bộ nhất về vật chất thời kỳ cổ đại.

Khách quan.

Kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ là những thực thể đầu tiên quy định toàn bộ thế giới vật chất.

Sự biến đổi, thay đổi, chuyển động, tiến hóa của sự vật, hiện tượng.

Sự chuyển hóa, thay đổi của sự vật, hiện tượng từ lượng sang chất hoặc từ chất sang lượng.

Sự thay đổi của sự vật, hiện tượng theo hướng tiến bộ, hoàn thiện, phức tạp hơn, cao cấp hơn.

Sự mâu thuẫn, xung đột, đối lập giữa các mặt của một sự vật, hiện tượng, là động lực thúc đẩy sự vận động và phát triển.

Sự tồn tại khách quan của sự vật, hiện tượng, được thể hiện qua những thuộc tính, đặc điểm, quy luật riêng biệt.

Số lượng các sự vật, hiện tượng, hay quy mô, kích thước, tốc độ biến đổi của sự vật, hiện tượng.

Khoảng giới hạn mà sự thay đổi về lượng chưa làm thay đổi bản chất của sự vật, hiện tượng.

Sự thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập, là động lực cơ bản của mọi vận động và phát triển.

Mâu thuẫn trong một giai đoạn phát triển cụ thể, chi phối các mâu thuẫn khác trong giai đoạn đó.

Mâu thuẫn tồn tại trong suốt quá trình vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng.

Theo quan điểm của chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất tồn tại trong không gian và thời gian, và sự tồn tại của nó được biểu hiện thông qua sự vận động.

Chủ nghĩa duy vật biện chứng coi hoạt động của con người, bao gồm cả lao động và ngôn ngữ, là nhân tố trực tiếp tạo nên ý thức, chứ không phải là bộ óc con người đơn thuần.

Trong cấu trúc của ý thức, tri thức là yếu tố quan trọng nhất. Nó phản ánh thế giới khách quan và đóng vai trò như nền tảng cho các yếu tố khác của ý thức.

Ý chí thể hiện mặt năng động của ý thức. Nó là sức mạnh nội tại của con người, giúp họ đặt ra mục tiêu, nỗ lực và thực hiện những hành động.

Thái độ của con người đối với đối tượng phản ánh thể hiện qua yếu tố tình cảm trong cấu trúc của ý thức. Tình cảm tạo nên sắc thái và động lực cho hành động của con người.

Ý chí là yếu tố thể hiện sức mạnh bản thân mỗi con người nhằm thực hiện mục đích của mình. Nó giúp họ đưa ra quyết định, nỗ lực và kiên trì trong việc đạt được mục tiêu.

Theo chủ nghĩa duy vật biện chứng, vật chất là thực thể tồn tại độc lập, nó quyết định sự xuất hiện và phát triển của ý thức. Ý thức không thể tồn tại độc lập mà phụ thuộc vào vật chất.

Ý thức có tính độc lập tương đối, nó có thể tác động trở lại vật chất thông qua hoạt động thực tiễn của con người. Ví dụ, con người có thể làm biến đổi môi trường xung quanh, tạo ra những công cụ và sản phẩm vật chất mới.

Nguyên tắc thực tiễn là nguyên tắc cơ bản trong quan hệ biện chứng giữa vật chất và ý thức. Nó nhấn mạnh tầm quan trọng của hoạt động thực tiễn trong việc nhận thức thế giới và biến đổi thế giới.

Là quá trình biến đổi từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn, từ chưa phát triển đến phát triển hơn

Sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng là do mâu thuẫn nội tại thúc đẩy. Sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng là do ảnh hưởng tác động của các sự vật hiện tượng khác

Vận động và phát triển của sự vật, hiện tượng đều có xu hướng đi từ đơn giản đến phức tạp, từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn

Sự vận động, phát triển của sự vật, hiện tượng là sự kế thừa, đồng thời là phủ định cái cũ, cái lạc hậu, cái không còn phù hợp với điều kiện khách quan mới. Quá trình kế thừa và phủ định được diễn ra một cách biện chứng, tức là vừa kế thừa, vừa phủ định, vừa khẳng định cái mới.

Là phạm trù thể hiện sự phủ định có tính kế thừa, đồng thời là sự khẳng định cái mới, tạo tiền đề, điều kiện cho quá trình phát triển của sự vật, hiện tượng

Là sự phủ định không có tính kế thừa, phủ nhận toàn bộ, dẫn đến sự hủy diệt, tiêu vong của sự vật, hiện tượng. Đây là sự phủ định tiêu cực, mang tính chất siêu hình.

Là sự phủ định có tính kế thừa, đồng thời là sự khẳng định cái mới, tạo điều kiện, tiền đề cho quá trình phát triển của sự vật, hiện tượng

Là con đường phát triển vận động theo hình xoắn ốc, mỗi vòng xoắn mới là sự phủ định biện chứng đối với vòng xoắn cũ, vừa kế thừa những mặt tích cực, vừa loại bỏ những mặt tiêu cực

Là hoạt động vật chất có mục đích mang tính lịch sử - xã hội của con người nhằm cải tạo tự nhiên và xã hội

Là hoạt động chính trị - xã hội của con người nhằm thay đổi, cải tạo xã hội, bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Quá trình con người sử dụng công cụ lao động để biến đổi tự nhiên, tạo ra của cải vật chất đáp ứng nhu cầu tồn tại và phát triển của con người.

Mô tả cách thức con người tiến hành sản xuất trong các giai đoạn lịch sử khác nhau.

Bao gồm lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất, thể hiện sự kết hợp giữa con người và tự nhiên trong quá trình sản xuất nhằm tạo ra của cải.

Thể hiện mối quan hệ giữa con người với tự nhiên, bao gồm công cụ lao động, đối tượng lao động, người lao động và trình độ kỹ thuật.

Thể hiện mối quan hệ giữa người với người trong quá trình sản xuất, bao gồm các hình thức sở hữu, phân chia sản phẩm, vai trò của con người trong sản xuất.

Bao gồm tư liệu sản xuất (công cụ lao động, đối tượng lao động) và người lao động.

Người lao động, là yếu tố động lực chính, mang tính cách mạng trong sản xuất.

Bao gồm đối tượng lao động và công cụ lao động.

Người lao động, là yếu tố động lực chính, mang tính cách mạng trong sản xuất, quyết định năng suất và hiệu quả sản xuất.

Công cụ lao động, phản ánh trình độ tác động, cải biến tự nhiên của con người.

Trong lực lượng sản xuất, người lao động giữ vai trò quyết định vì là chủ thể trực tiếp tạo ra của cải vật chất.

Ngày nay, khoa học được coi là lực lượng sản xuất trực tiếp vì nó là động lực chính thúc đẩy sự phát triển của công nghệ, góp phần tạo ra năng suất lao động cao hơn và giúp con người khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn lực tự nhiên.

Câu nói này của C. Mác nhấn mạnh sự khác biệt giữa các thời đại kinh tế dựa trên phương thức sản xuất, tức là cách thức sản xuất và công cụ lao động sử dụng.

Trong quan hệ sản xuất, quan hệ sở hữu đối với tư liệu sản xuất đóng vai trò quyết định vì nó xác định các nhóm người có quyền kiểm soát, sử dụng các yếu tố sản xuất, từ đó tạo ra các lợi ích khác nhau.

Theo quan điểm duy vật lịch sử, lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất luôn tác động lẫn nhau, tạo nên sự vận động và phát triển của xã hội. Lực lượng sản xuất phát triển đòi hỏi sự thay đổi trong quan hệ sản xuất để thích ứng, đồng thời sự thay đổi trong quan hệ sản xuất cũng tác động trở lại thúc đẩy lực lượng sản suất phát triển.

Sự biến đổi của lực lượng sản xuất là động lực chính thúc đẩy sự vận động và phát triển của phương thức sản xuất. Khi lực lượng sản xuất phát triển, nó tác động lên quan hệ sản xuất, dẫn đến sự thay đổi trong cơ cấu xã hội và hình thành phương thức sản xuất mới.

Cơ sở hạ tầng là toàn bộ cơ sở vật chất - kỹ thuật của xã hội, bao gồm các yếu tố vật chất như công cụ lao động, phương tiện sản xuất, nguồn lực tự nhiên…

Bộ phận có quyền lực mạnh nhất trong kiến trúc thượng tầng là nhà nước, vì nó là cơ quan đại diện cho lợi ích của giai cấp thống trị, nắm giữ quyền lực chính trị, pháp luật và quân sự để bảo vệ trật tự xã hội hiện hành.

Nhà nước là một tổ chức chính trị của giai cấp thống trị về mặt kinh tế, có chức năng bảo vệ trật tự xã hội hiện hành, đàn áp sự phản kháng của các giai cấp bị trị và bảo vệ lợi ích của giai cấp thống trị.