Bloed - Inleiding en Samenstelling

Bloed - Inleiding

• Bloed vervoert gassen (CO₂, O₂), metabolische stoffen, ionen (pH-buffer), voedingsstoffen, afvalstoffen, hormonen, enzymen, immuunstoffen en antilichamen.
• Bloed vervoert energie.
• Bloed transporteert lichaamswarmte door het lichaam.

Bloed - Samenstelling

• Bloedplasma (56%) bestaat uit:
  • Oploste stoffen
  • Water
  • Plasma-eiwitten (albumine, globulines, fibrinogeen)
  • Gassen
  • Hormonen
  • Glucose
  • Lipiden
  • Afvalstoffen
• Bloedcellen (44%) bestaan uit:
  • Erytrocyten
  • Leukocyten
  • Thrombocyten

Bloedvorming - Prenatale fasen

• Megaloblastaire fase (2 weken na conceptie, 3 maanden):
  • Extra-embryonaal bindweefsel (dooierzak)
  • Megaloblasten
• Hepato-liënale fase (lever en milt):
  • Actieve bloedvorming in lever en milt

Bloedvorming - Postnatale fase

• Medullaire (myeloid) fase:

  • Beenmerg als permanente bloedvormende plek

• Differentiatie in reticulair bindweefsel en bloedplasma

• Multipotente hematopoëtische stamcellen (HSC) uit navelstrengmesenchym

  • Differentiëren tot erythrocyten, granulocyten, monocyten en lymfocyten

Erythrocyten

• Bouw:
  • Ø 7-8 µm, hoogte 1.9 µm (bij mens)
  • Geen nucleus (uitzondering bij Mammalia)
  • Mitochondria afwezig
  • Celmembraan elastisch
  • Hemoglobine (96% van volume)
• Aantal: 5.10⁶ per mm³
• Levensduur: ongeveer 120 dagen

Hemoglobine

• Structuur: tetrameer met haem-groepen (porfirine, Fe-atoom) die O₂ binden.
• Verschillende globintypes: α-globine, β-globine, δ-globine en γ-globine (parig aanwezig).

Bloedgroepen

• ABO-systeem (chromosoom 9, gen ABO):

  • Allel A: N-acetyl-galactosamine-transferase; agglutinogen A
  • Allel B: galactosyltransferase; agglutinogen B
  • Allel O: geen enzym

• Oorsprong: antigenen op celmembraanerytrocyten

• Rh-systeem:

  • Fisher systeem: 3 genen, 6 allelen (C, c, D, d, E, e)
  • Anti-D is meest courant
  • Rh⁺ - geen antilichamen bij contact met Rh⁺ bloed
  • Rh⁻ - wel antilichamen bij contact met Rh⁺ bloed

Erytropoëse

• Proces van erythrocytvorming.
• Stappen: pro-erythroblast, erythroblast, normoblast, erythrocyt in het beenmerg.
• Kernloze cel vol hemoglobine.
• Levensduren van 120 dagen

Erfelijke afwijkingen (Sikkelcel anemie)

• Mutatie in β-globine van Hb:
  • GAG-codons worden GTG
• Glutaminezuur vervangen door valine
• Sikkelvormige erytrocyten, waardoor verminderde flow via capillaire.
• Anemie (verlaagde hemoglobinewaarde)

Leukocyten

• Overzicht:

  • 3-10 miljard per liter bloed (verschillende soorten leukocyten met verschillende functies).
  • Belangrijke rol in het immuunsysteem

• Granulocyten (neutrofiele, eosinofiele, basofiele):

  • Granules
  • Fagocytose

• Agranulocyten (lymfocyten, monocyten)

  • Immuniteitsrespons
  • Fagocytose

Bloedplaatjes(Thrombocyten)

• Vormen geen echte cellen, maar afsnoeringen (afgeleid van megakaryocyten)
• Functie: Bloedstolling
• Aantal: 200 000-400 000/mm ³
• Levensduur: ≈ 7 dagen.

Hemostase (Bloedstolling)

• Vasculaire spasmen, aggregatie bloedplaatjes en bloedstolling – drie fasen.
• Vasculaire spasmen: vernauwing van de bloedvatdiameter.
• Aggregatie bloedplaatjes: adhesie aan collageen en vorming van een hemostatische prop.
• Bloedstolling: cascade van activeringsreacties en vorming van een fibrine netwerk met twee mechanismes (exogeen en endogeen).

Bloedplasma

• Samenstelling: 90% water, 7% plasma-eiwitten (albumine, globulines, fibrinogeen), en 1% organische zouten
• Functie: transport, uitwisseling en immuunrespons.

Pathologie bloedvaten - Atherosclerose

• Actoren: geoxideerd LDL, monocyten, schuimcellen, plaquevorming
• Plaque-vorming belemmert bloedstroom.
• Vaatwanden worden broos, scheuren en leiden tot bloedstolsels

Vorming hart en bloedvaten

• Mesoderm-hypomere differentieert tot bloedeilandjes in dooierzak en andere lagen.
• Bloedcellen ontwikkelen.
• Er ontstaat een hartbuis die later het hart vormt.
• Bloedvaten ontwikkelen uit bloedeilandjes en andere cellen.

Bloedvaten – Bouw arteria en vena

• Tunica externa, media en interna, van buiten naar binnen.
• Arteria: dikke spierlaag (media) voor pulsatie.
• Vena: dunnere spierlaag, kleppen voorkomen terugstroom.
• Capillairen: ééncellig epitheel, uitwisseling stoffen.

Lymfoidorganen

• Thymus, lymfeknopen, milt, amandelen, platen van Peyer, appendix.
• Functie: productie en rijping lymfocyten en immuunrespons.

Immunologie

• Bescherming tegen lichaamsvreemde stoffen (antigenen).
• Aangeboren immuniteit (macrofagen, NK-cellen, complementsysteem) en verworven immuniteit (lymfocyten).
• Humorale respons (antilichamen) en cellulaire respons (T-cellen).
• Lymfocyten herkennen en reageren op antigenen.

Major Histocompatibility Complex (MHC)

• MHC-moleculen presenteren antigenen aan T-cellen.
• Klasse I MHC zijn in bijna alle lichaamscellen aanwezig en presenteren antigenen van binnenin de cel.
• Klasse II MHC zijn aanwezig op antigen-presenterende cellen en presenteren antigenen van buiten de cel.

Exogene en endogene antigenen

• Exogene antigenen zijn afkomstig van buiten de cellen (vb. bacteriën).
• Endogene antigenen zijn afkomstig van binnen de cellen (vb. virussen, eigen beschadigde cellen.

Immuno-signaalstoffen (cytokines)

• Reguleren interacties tussen immuuncellen.
• Influeren op celdeling, verplaatsing en differentiatie

Allergieën

• Allergieen worden veroorzaakt door allergenen. Allergenen zijn onschadelijke buitenlandse substanties.
• Allergieën leiden tot een immuunreactie.
• Allergieën kunnen leiden tot anafylactische shock.

AIDS

• Oorzaak: HIV infectie.
• Retrovirus.
• Aanval op T-lymfocyten.
• Vernietigt immuunsysteem.
• HIV infectie leidt tot AIDS.