Bloed - Inleiding en Samenstelling

Bloed - Inleiding

• Bloed vervoert gassen (CO₂, O₂), metabolische stoffen, ionen (pH-buffer), voedingsstoffen, afvalstoffen, hormonen, enzymen, immuunstoffen en antilichamen.
• Bloed vervoert energie.
• Bloed transporteert lichaamswarmte door het lichaam.

Bloed - Samenstelling

• Bloedplasma (56%) bestaat uit:
  • Oploste stoffen
  • Water
  • Plasma-eiwitten (albumine, globulines, fibrinogeen)
  • Gassen
  • Hormonen
  • Glucose
  • Lipiden
  • Afvalstoffen
• Bloedcellen (44%) bestaan uit:
  • Erytrocyten
  • Leukocyten
  • Thrombocyten

Bloedvorming - Prenatale fasen

• Megaloblastaire fase (2 weken na conceptie, 3 maanden):
  • Extra-embryonaal bindweefsel (dooierzak)
  • Megaloblasten
• Hepato-liënale fase (lever en milt):
  • Actieve bloedvorming in lever en milt

Bloedvorming - Postnatale fase

• Medullaire (myeloid) fase:

  • Beenmerg als permanente bloedvormende plek

• Differentiatie in reticulair bindweefsel en bloedplasma

• Multipotente hematopoëtische stamcellen (HSC) uit navelstrengmesenchym

  • Differentiëren tot erythrocyten, granulocyten, monocyten en lymfocyten

Erythrocyten

• Bouw:
  • Ø 7-8 µm, hoogte 1.9 µm (bij mens)
  • Geen nucleus (uitzondering bij Mammalia)
  • Mitochondria afwezig
  • Celmembraan elastisch
  • Hemoglobine (96% van volume)
• Aantal: 5.10⁶ per mm³
• Levensduur: ongeveer 120 dagen

Hemoglobine

• Structuur: tetrameer met haem-groepen (porfirine, Fe-atoom) die O₂ binden.
• Verschillende globintypes: α-globine, β-globine, δ-globine en γ-globine (parig aanwezig).

Bloedgroepen

• ABO-systeem (chromosoom 9, gen ABO):

  • Allel A: N-acetyl-galactosamine-transferase; agglutinogen A
  • Allel B: galactosyltransferase; agglutinogen B
  • Allel O: geen enzym

• Oorsprong: antigenen op celmembraanerytrocyten

• Rh-systeem:

  • Fisher systeem: 3 genen, 6 allelen (C, c, D, d, E, e)
  • Anti-D is meest courant
  • Rh⁺ - geen antilichamen bij contact met Rh⁺ bloed
  • Rh⁻ - wel antilichamen bij contact met Rh⁺ bloed

Erytropoëse

• Proces van erythrocytvorming.
• Stappen: pro-erythroblast, erythroblast, normoblast, erythrocyt in het beenmerg.
• Kernloze cel vol hemoglobine.
• Levensduren van 120 dagen

Erfelijke afwijkingen (Sikkelcel anemie)

• Mutatie in β-globine van Hb:
  • GAG-codons worden GTG
• Glutaminezuur vervangen door valine
• Sikkelvormige erytrocyten, waardoor verminderde flow via capillaire.
• Anemie (verlaagde hemoglobinewaarde)

Leukocyten

• Overzicht:

  • 3-10 miljard per liter bloed (verschillende soorten leukocyten met verschillende functies).
  • Belangrijke rol in het immuunsysteem

• Granulocyten (neutrofiele, eosinofiele, basofiele):

  • Granules
  • Fagocytose

• Agranulocyten (lymfocyten, monocyten)

  • Immuniteitsrespons
  • Fagocytose

Bloedplaatjes(Thrombocyten)

• Vormen geen echte cellen, maar afsnoeringen (afgeleid van megakaryocyten)
• Functie: Bloedstolling
• Aantal: 200 000-400 000/mm ³
• Levensduur: ≈ 7 dagen.

Hemostase (Bloedstolling)

• Vasculaire spasmen, aggregatie bloedplaatjes en bloedstolling – drie fasen.
• Vasculaire spasmen: vernauwing van de bloedvatdiameter.
• Aggregatie bloedplaatjes: adhesie aan collageen en vorming van een hemostatische prop.
• Bloedstolling: cascade van activeringsreacties en vorming van een fibrine netwerk met twee mechanismes (exogeen en endogeen).

Bloedplasma

• Samenstelling: 90% water, 7% plasma-eiwitten (albumine, globulines, fibrinogeen), en 1% organische zouten
• Functie: transport, uitwisseling en immuunrespons.

Pathologie bloedvaten - Atherosclerose

• Actoren: geoxideerd LDL, monocyten, schuimcellen, plaquevorming
• Plaque-vorming belemmert bloedstroom.
• Vaatwanden worden broos, scheuren en leiden tot bloedstolsels

Vorming hart en bloedvaten

• Mesoderm-hypomere differentieert tot bloedeilandjes in dooierzak en andere lagen.
• Bloedcellen ontwikkelen.
• Er ontstaat een hartbuis die later het hart vormt.
• Bloedvaten ontwikkelen uit bloedeilandjes en andere cellen.

Bloedvaten – Bouw arteria en vena

• Tunica externa, media en interna, van buiten naar binnen.
• Arteria: dikke spierlaag (media) voor pulsatie.
• Vena: dunnere spierlaag, kleppen voorkomen terugstroom.
• Capillairen: ééncellig epitheel, uitwisseling stoffen.

Lymfoidorganen

• Thymus, lymfeknopen, milt, amandelen, platen van Peyer, appendix.
• Functie: productie en rijping lymfocyten en immuunrespons.

Immunologie

• Bescherming tegen lichaamsvreemde stoffen (antigenen).
• Aangeboren immuniteit (macrofagen, NK-cellen, complementsysteem) en verworven immuniteit (lymfocyten).
• Humorale respons (antilichamen) en cellulaire respons (T-cellen).
• Lymfocyten herkennen en reageren op antigenen.

Major Histocompatibility Complex (MHC)

• MHC-moleculen presenteren antigenen aan T-cellen.
• Klasse I MHC zijn in bijna alle lichaamscellen aanwezig en presenteren antigenen van binnenin de cel.
• Klasse II MHC zijn aanwezig op antigen-presenterende cellen en presenteren antigenen van buiten de cel.

Exogene en endogene antigenen

• Exogene antigenen zijn afkomstig van buiten de cellen (vb. bacteriën).
• Endogene antigenen zijn afkomstig van binnen de cellen (vb. virussen, eigen beschadigde cellen.

Immuno-signaalstoffen (cytokines)

• Reguleren interacties tussen immuuncellen.
• Influeren op celdeling, verplaatsing en differentiatie

Allergieën

• Allergieen worden veroorzaakt door allergenen. Allergenen zijn onschadelijke buitenlandse substanties.
• Allergieën leiden tot een immuunreactie.
• Allergieën kunnen leiden tot anafylactische shock.

AIDS

• Oorzaak: HIV infectie.
• Retrovirus.
• Aanval op T-lymfocyten.
• Vernietigt immuunsysteem.
• HIV infectie leidt tot AIDS.

In deze quiz leer je over de basisprincipes van bloed, zijn functies en samenstelling. We behandelen de rol van bloed in de transport van stoffen en energie, evenals de verschillende onderdelen van bloedplasma en bloedcellen. Test je kennis over de fasen van bloedvorming en ontdek hoe bloed ons lichaam ondersteunt.