Biologisch Onderzoek en Staalname

Algemene informatie over de cursus Klinische Chemie I

• Alle rechten voorbehouden. Enkel studenten ingeschreven voor het vak mogen twee exemplaren printen.

Klinisch Laboratorium Inleiding

• Doel van een biologisch staal: diagnose ondersteunen, behandeling evalueren, ziekten detecteren bij gezonde mensen (bv. HIV).

• Verloop van het analyseproces: bestaat uit drie fasen: pre-analytisch, analytisch en post-analytisch.

Pre-analytische fase

• Toestand van de patiënt: patiënt moet soms nuchter zijn, soms moet de patiënt liggen, soms moet hij handelingen uitvoeren zoals niet intensief sporten.

• Soort monsterafname: bloed (vene in de elleboog, capillair bloed, hielprik bij baby's), urine (24uur urine, ochtendurine, willekeurige fractie).

• Afname en transport: in aparte afnamekamer, MLT of verpleegkundigen nemen stalen in ziekenhuizen of RVT af, soms artsen in hun kabinet. Stalen moeten bewaard worden tussen 2 en 8°C.

• Aankomst in het labo: registratie van patiëntgegevens, centrifugeren indien nodig, verdeling in verschillende buisjes, bewaring bij kamertemperatuur, koelkast, of diepvries afhankelijk van de te onderzoeken analyt.

Analytische fase

• Het uitvoeren van de analyses.
• Resultaten worden online in de patiëntenrapporten weergegeven.

Post-analytische fase

• Resultaten worden gekoppeld aan de patiëntennaam, klinisch gevalideerd door een klinisch bioloog, via een rapport met referentiewaarden en indien nodig commentaar.
• De analyses moeten zo snel mogelijk gebeuren.

Veiligheid bij de manipulatie van een staal

• Elke staal en bepaalde reagentia moeten als potentieel pathogeen worden beschouwd. Dit is belangrijk om te onthouden.

Excreterende functie van de nier

• De nier heeft een excreterende, homeostatische en endocriene functie uit.

• De excreterende functie elimineren eindproducten, water en elektrolyten.

• De homeostatische functie houdt de inwendige milieu constant.

• De endocriene functie produceert hormonen, maar hierover wordt in deze cursus verder niet gesproken.

• Er zijn een aantal parameters die gecontroleerd moeten worden in de plasma of het serum, om inzicht te krijgen in de excreterende en homeostatische functie van de nieren.

• Urine is een biologisch vocht dat gevormd wordt in de nieren, via de urineleider naar de blaas loopt en verlaat via de urinebuis het lichaam.

Identificatie van urine

• Hoeveelheid: gemiddelde 1,2 tot 1,5 liter 24 uur bij volwassenen, 1/4 tot ½ hoeveelheid bij kinderen.
• Helderheid: normaal helder, maar kan troebel zijn bij aanwezigheid van bacteriën, bloed of etter.
• Kleur: normaal lichtgeel tot donker gekleurd, afhankelijk van de concentratie. Abnormale kleuren zijn donkergeel, rood, bruin tot zwart en moeten verder nader onderzocht worden.
• Geur: normaal ongevaarlijk, kan ammoniakachtig zijn bij bacteriële infecties, fruitachtig bij diabetes en fekaal bij een blaas-colon fistel.

Chemisch urineonderzoek

• Staalname en bewaring: verse urine, bewaring bij 2-8°C of ingevroren bij langere bewaartermijn; opslagtemperatuur is belangrijk om bacteriële groei te vermijden.
• Screening met teststrookjes: Detectie van bepaalde parameters zoals eiwit, glucose, ketonen, bloed, nitrieten en bilirubine.
• pH: Meestal tussen 4,5 en 8, normaal 5-6; afwijkingen kunnen wijzen op bepaalde problemen.
• Specificiteit: De teststroken zijn niet altijd specifiek, dus verder onderzoek kan nodig zijn.

Microscopisch en flowcytometrisch urinesediment

• Het staal wordt gecentrifugeerd (1000 tot 2000 toeren/minuut) om het sediment te verkrijgen, en vervolgens op een objectglaasje gebracht.
• Microscopisch onderzoek van het sediment om te checken van verschillende parameters zoals afwezigheid of aanwezigheid van RBC, WBC, cilinders, kristallen of pathogene organismen.
• Flowcytometrie is een geautomatiseerd microscopisch onderzoek, wat gebruikt wordt om een groot aantal cellen te analyseren.

Bepaling osmolaliteit of osmolariteit

• De osmolaliteit of osmolariteit geeft info over de concentratie van opgeloste deeltjes in vloeistoffen.
• Het is niet meer standaard, maar kan in specifieke gevallen gevraagd worden.

Renale klaringstesten en plasmaflow

• Renale klaringstesten meten de niercapaciteit om bepaalde stoffen te elimineren uit het bloed. Deze stoffen worden gefiltreerd en soms secreeten van de nieren, en niet geabsorbeerd.
• De GFR (glomerulaire filtratiesnelheid) wordt gemeten met behulp van verschillende stoffen in het bloed.
• Renale plasma flow (RPF) meet de bloedstroom door de nieren.

Bepaling van stikstofhoudende metabolieten

• Ureum wordt gevormd door de afbraak van eiwitten en wordt gemeten om de nierfunctie te evalueren.
• Creatinine is een afbraakproduct van creatine in de spieren en is een indicatie van de spiermassa en/of de nierfunctie.
• Urinezuur is een afvalproduct van de afbraak van purinen in DNA en RNA en wordt gebruikt om jicht te diagnosticeren.

Bepaling van ureum

• Ureum wordt gevormd door de afbraak van eiwitten en wordt bepaald om de nierfunctie te evalueren.
• Aanvullende info van ureum is belangrijker bij combinatie met creatinine
• Lage ureum kan veroorzaakt worden door hoge inname van water.
• Een verhoogde ureumconcentratie kan leiden tot nierproblemen.
• Lage ureum kan o.a. ontstaan bij prerenale storingen.

Bepaling van creatinine

• Creatinine is een afbraakproduct van creatine fosforzuur. Vooral in de skeletspieren.
• Creatinine is een goed marker van de glomerulaire filtratie
• Het wordt bepaald om de nierfunctie te evalueren.
• De creatinineklaring wordt gebruikt om de GFR te schatten, evenals een analyse van een 24uur urine staal.

Bepaling van urinezuur

• Urinezuur is een afvalproduct van de afbraak van purinen in DNA en RNA.
• Urinezuur kan worden bepaald om jicht te diagnosticeren, nierfunctieproblemen te beoordelen of problemen bij de opbouw of afbraak van DNA en RNA.
• Er zijn verschillende methodes om urinezuur te bepalen, onderverdeeld in kwalitatief en kwantitatief.

Bepaling van andere aminozuren (amino-aciden)

• Onderzoek van enkele van de vele andere aminozuren kan aangevraagd worden om mogelijke 'inborn error of metabolism' op te sporen en/of het ontstaan van bepaalde ziekten te onderzoeken.
• In geval van verdenking is een 24uur urine staal noodzakelijk.

Biologische evaluatie van de nierfunctie

• Methoden voor de evaluatie van nierfunctie, die de nierfunctie kunnen evalueren.

Onderzoek van de urine

• Identificatie van urine: visuele inspectie van urine om de hoeveelheid, helderheid, kleur en geur vast te stellen.
• Kwantiteit van urine: De hoeveelheid urine die per 24 uur wordt geproduceerd.
• Helderheid van urine: beoordelen of de urine helder is of niet.
• Kleur van urine: De verschillende kleuren.
• Geur van urine: verschillende geuren.

Test je kennis over biologisch onderzoek en de procedures rondom staalname. Dit quiz behandelt belangrijke aspecten zoals urineanalyse, indicaties voor proteïnurie, en de invloed van verschillende factoren op de urine-excretie. Leer meer over de belangrijke termen en componenten die betrokken zijn bij het analyseren van biologische stalen.