Bestuursrecht 7-10

De beoordeling in bezwaar en administratief beroep is een volledige heroverweging van het primaire besluit wat betreft de toepassing van recht, feiten én beleidsaspecten.

De heroverweging bij bezwaar vindt een rechtmatigheidstoets én een doelmatigheidstoets plaats.

Bij de bestuursrechtspraak vindt alleen een rechtmatigheidstoets plaats.

Het heroverwegende bestuursorgaan heeft namelijk in principe een ruimere beoordelingsmarge en mag ook diens politiek-bestuurlijke oordeel laten meewegen.

Een bestuursorgaan dat een besluit heroverweegt, neemt in principe een nieuw besluit.

Een rechter kan in veel gevallen niet een nieuw besluit nemen.

Wanneer een rechter een beroep gegrond acht, vernietigt hij een besluit geheel of gedeeltelijk (art. 8:72 lid 1 Awb).

Daarna gaat de rechter beoordelen of de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit in stand kunnen worden gelaten of de rechter neemt zelf een beslissing in de zaak.

Een bezwaarschriftprocedure is een verplichte stap die een belanghebbende moet doorlopen voordat hij een beroep kan instellen bij de bestuursrechter.

Wanneer er een nieuw besluit wordt genomen over hetzelfde onderwerp (ex nunc), mag het bestuursorgaan wel rekening houden met nieuwe omstandigheden en gebeurtenissen.

Er zijn enkele uitzonderingen op de algemene regel dat een bezwaarschriftprocedure verplicht is, zoals wanneer het besluit is voorbereid met toepassing van de Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (UOV).

De Uniforme openbare voorbereidingsprocedure (UOV) is een procedure die voorafgaand aan het nemen van een besluit wordt gevolgd en waar belanghebbenden hun zienswijzen kunnen kenbaar maken.

De bezwaarschriftprocedure wordt altijd gestart nadat een besluit is genomen.

De bezwaarschriftprocedure staat beschreven in de Awb en is kosteloos voor de burger.

Een bezwaarschrift moet binnen zes weken na de bekendmaking van het besluit worden ingediend.

De bekendmaking van een besluit vindt plaats door toezending of uitreiking aan de belanghebbende.

Een klachtprocedure is bedoeld om te controleren of een orgaan zich behoorlijk heeft gedragen, terwijl het besluit zelf niet wordt heroverwogen.

De bezwaarschriftprocedure en de klachtprocedure zijn twee verschillende procedures die niet door elkaar gehaald moeten worden.

De bezwaarschriftprocedure is een toegangsvereiste voor een beroep bij de bestuursrechter.

Het bestuursorgaan moet het bezwaarschrift binnen acht weken na ontvangst behandelen.

Het bestuursorgaan kan het besluit na behandeling van het bezwaarschrift handhaven, wijzigen of intrekken.

Het bestuursorgaan moet in het besluit over het bezwaar motiveren waarom het de beslissing heeft genomen.

De burger kan tegen het besluit over het bezwaarschrift opnieuw beroep instellen bij de bestuursrechter.

Het besluit wordt geheel of gedeeltelijk vernietigd, waardoor de rechtsgevolgen met terugwerkende kracht worden gewist.

De rechter houdt de rechtsgevolgen van het vernietigde besluit in stand, ondanks dat het besluit onrechtmatig was.

De rechter neemt zelf een beslissing in de zaak, in plaats van het bestuursorgaan.

De rechter geeft het bestuursorgaan de kans om het besluit te herstellen, om zo tot een bindende uitspraak te komen.

De rechter geeft het bestuursorgaan de opdracht om een nieuw besluit te nemen, rekening houdend met de rechterlijke uitspraak.

De bevoegdheid van de bestuursrechter om een besluit te beoordelen, waarbij de rechter zich niet hoeft te beperken tot de beroepsgronden die door de klager zijn aangevoerd. De rechter kan ook andere voorschriften gebruiken om het besluit te beoordelen.

Een rechtsregel die bepaalt dat een bestuursrechter een besluit niet slechter mag maken voor de belanghebbende dan het oorspronkelijke besluit. Deze regel is van toepassing sinds 1994.

De bestuursrechter kan bij een beroepsprocedure beslissen over de bevoegdheid van een bestuursorgaan om een besluit te nemen.

De bestuursrechter beoordeelt of het beroep ontvankelijk is. Dit betekent dat er aan alle formele vereisten is voldaan om een beroep in te stellen.

Een belanghebbende mag een beroep instellen tegen een besluit.

Een bestuursorgaan dat door de wet een specifieke bevoegdheid heeft gekregen om beslissingen te nemen.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State, de Centrale Raad van Beroep en het College van Beroep voor het bedrijfsleven. Deze rechters hebben een eigen bevoegdheidstoedeling.

De bevoegdheid van de rechtbank om een beroep te behandelen, afhankelijk van de plaats waar het bestuursorgaan gevestigd is.

De rechtbank in de regio waar het bestuursorgaan zijn zetel heeft, is bevoegd.

De rechtbank in de regio waar de belanghebbende woont, is bevoegd, als het besluit is genomen door de regering of een minister.

De burger moet eerst bezwaar maken tegen een besluit bij het bestuursorgaan, voordat hij/zij naar de bestuursrechter kan stappen.

Een burger verliest zijn beroepsrecht als hij/zij redelijkerwijs had kunnen weten dat hij/zij bezwaar had moeten maken.

Een burger kan geen beroep aantekenen tegen onderdelen van een besluit, waarover hij/zij geen bezwaar heeft gemaakt.

De bestuursrechter kan een besluit vernietigen of een nieuw besluit nemen.

De bestuursrechter kan mondeling of schriftelijk uitspraak doen over een beroep.

Een bestuursorgaan dat een besluit heroverweegt, neemt in principe een nieuw besluit. De rechter kan echter in veel gevallen geen nieuw besluit nemen.

De rechter kan een besluit geheel of gedeeltelijk vernietigen. Dit betekent dat de rechtsgevolgen van het besluit (deels) teniet worden gedaan. De rechter kan ook bepalen welke rechtsgevolgen van het besluit in stand blijven.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is een speciaal gespecialiseerde bestuursrechter die rechtsmacht heeft over een breed scala aan bestuurlijke aangelegenheden. Dit omvat bijvoorbeeld besluiten van centrale overheden, ministers, lagere overheden en zelfs andere bestuursrechters.

De burgerlijke rechter dient als restrechter, wat betekent dat hij in sommige gevallen rechtsbescherming kan bieden tegen de overheid, maar dan alleen als de bestuursrechter niet bevoegd is. De burgerlijke rechter heeft een bredere competentie en meer uitspraakbevoegdheden dan de bestuursrechter, maar moet er wel op letten dat hij de rechtsmacht van de bestuursrechter niet ondermijnt.

Het Kroonberoep was een vorm van administratief beroep bij de regering. Dit systeem hield in dat een persoon die het oneens was met een besluit van een bestuursorgaan, in beroep kon gaan bij de regering. De regering besliste dan over het beroep.

De voorstanders van administratief beroep pleitten voor een systeem waarbij geschillen over bestuursbesluiten door de overheid zelf zouden worden opgelost, zonder tussenkomst van een onafhankelijke rechter. Deze visie was lange tijd dominant in Nederland, maar is uiteindelijk verlaten.

Voorstanders van de algemene bestuursrechtspraak bepleitten een systeem waarin een onafhankelijke bestuursrechter bevoegd is om over alle soorten bestuursbesluiten te oordelen, zonder dat er speciale procedures voor verschillende soorten besluiten hoeven te worden ingesteld. Deze visie is in Nederland nu dominant.

Voorstanders van bijzondere bestuursrechtspraak pleitten voor een systeem waarin verschillende soorten bestuursbesluiten worden beoordeeld door gespecialiseerde bestuursrechters. Dit systeem is in Nederland slechts ten dele ingevoerd; er zijn wel gespecialiseerde bestuursrechters, maar ook een algemene bestuursrechter.

De Wet Algemene Bepalingen van Bestuursrecht (Awb) is een wet waarin de algemene regels voor het bestuursrecht zijn vastgelegd. De Awb regelt onder andere de bevoegdheden van bestuursorganen, de procedure voor het nemen van besluiten en de mogelijkheden voor rechtsbescherming tegen bestuursbesluiten.

Het bestuursprocesrecht is een tak van het recht die de regels regelt die gelden voor het voeren van een rechtszaak over bestuursbesluiten. Dit omvat onder andere de bevoegdheden van de rechter, de procedure die moet worden gevolgd, de bewijzen die mogen worden gebruikt en de uitspraken die de rechter kan doen.

De Wet beroep administratieve beschikkingen (Wet BAB), ingevoerd na de Tweede Wereldoorlog, was een belangrijke stap in de ontwikkeling van de algemene bestuursrechtspraak. Deze wet opende het Kroonberoep voor alle beschikkingen.

Het college van beroep voor het bedrijfsleven is een speciaal bestuurlijke rechter die rechtsmacht heeft over besluiten op het gebied van het bedrijfsleven. Dit omvat bijvoorbeeld besluiten over subsidies, vergunningen en toestemmingen.

De Centrale Raad van Beroep is een speciaal bestuurlijke rechter die rechtsmacht heeft over besluiten op het gebied van de sociale zekerheid. Dit omvat bijvoorbeeld besluiten over uitkeringen, pensioenen en arbeidsongeschiktheid.

De rechterlijke toetsing van een besluit van een bestuursorgaan.

Een situatie waarin de rechter een besluit van een bestuursorgaan geheel of gedeeltelijk vernietigt en het bestuursorgaan opdraagt een nieuw besluit te nemen.

De leer die stelt dat de aard van de rechtsverhouding bepalend is voor de bevoegdheid van de rechter.

De leer die stelt dat het voorwerp van het geschil (het petitium) bepalend is voor de bevoegdheid van de rechter.

Een onrechtmatige daad begaan door de overheid, die voor de burgerlijke rechter kan worden aangevochten.

Een externe klachtinstantie die toetst of een bestuursorgaan zich behoorlijk heeft gedragen.

De bevoegdheid van de burgerlijke rechter om overheidsdaad te beoordelen.

Een procedure om de rechtseenheid te bevorderen, waarbij meerdere rechters samenwerken.

Een verzoek om advies over de inhoud van een uitspraak.

De rechter kan het bestuursorgaan een termijn stellen om een nieuw besluit te nemen. Als het bestuursorgaan de termijn niet haalt, moet het een dwangsom betalen aan de door de rechtbank aangewezen partij.

De rechter kan in spoedeisende gevallen een voorlopige voorziening treffen om de schadelijke gevolgen van een besluit te beperken, bijvoorbeeld als er sprake is van een illegale bouw.

Wanneer de bestuursrechter een besluit vernietigt, is het automatisch onrechtmatig. De burger kan schadevergoeding vorderen voor de geleden schade.

De bevoegdheid om schade te beoordelen ligt voor een groot deel bij de civiele rechter. De bestuursrechter is bevoegd in bepaalde gevallen, afhankelijk van de aard van de schade en het besluit.

De bestuursrechter is bevoegd om schade te beoordelen, als de schade is veroorzaakt door een onrechtmatig besluit waarover de Centrale Raad van Beroep of de Hoge Raad kunnen oordelen. Denk aan socialezekerheidszaken en belastingzaken.

Zowel de bestuursrechter als de burgerlijke rechter zijn bevoegd om schade te beoordelen als de schade maximaal € 25.000 bedraagt. De burger kan zelf kiezen bij welke rechter hij de schadeclaim indient.

De burgerlijke rechter is exclusief bevoegd om schade te beoordelen als de schade meer dan € 25.000 bedraagt en de schade niet is veroorzaakt door een besluit waarover de Centrale Raad van Beroep of de Hoge Raad kunnen oordelen.

Hoger beroep is een heroverweging van een eerdere rechtszaak door een hogere rechter. De rechter kijkt naar de feiten én het recht.

Cassatie is een rechtsmiddel om de beslissing van een rechter te toetsen op fouten in het recht. De rechter kijkt alleen naar het recht, niet naar de feiten.

De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is de algemene hogerberoepsrechter in bestuursrechtelijke zaken, tenzij een andere rechter bevoegd is.

De Centrale Raad van Beroep, het College van Beroep voor het bedrijfsleven en de Gerechtshoven zijn ook hogerberoepsinstanties in specifieke gevallen.

Hoger beroep kan worden ingesteld tegen een uitspraak van de rechtbank in eerste aanleg.

De procedure in hoger beroep volgt grotendeels dezelfde stappen als de procedure in eerste aanleg.

De hogerberoepsrechter heeft dezelfde uitspraakbevoegdheden als de bestuursrechter in eerste aanleg, met enige aanvullingen.

De hogerberoepsrechter kan de uitspraak van de rechtbank bekrachtigen, waarmee het hoger beroep ongegrond wordt verklaard.

Het bestuur is verplicht regels en voorschriften na te leven. Om dit te controleren, beschikt het over specifieke toezichthoudende bevoegdheden, die vaak aan ambtenaren zoals de Arbeidsinspectie of Milieu-inspectie zijn toegekend.

Als een toezichthouder constateert dat de wet wordt overtreden, kan hij bestuurlijke sancties opleggen. Dit zijn verplichtingen die door een bestuursorgaan worden opgelegd vanwege een overtreding.

Bestuurlijke sancties hebben twee doelen: bestraffen of de situatie herstellen. Punitieve sancties zijn gericht op bestraffing, terwijl herstelsancties gericht zijn op het herstellen van de overtreden situatie.

Toezicht op naleving betekent dat een toezichthouder controleert of rechtssubjecten de bestuurlijke voorschriften naleven. De bevoegdheden van toezichthouders zijn te vinden in de Awb.

Een toezichthouder heeft de bevoegdheid om plaatsen te betreden (met uitzondering van woningen zonder toestemming) en om inlichtingen te vorderen. Deze bevoegdheden zijn geregeld in de Awb.

Een toezichthouder is iemand die wettelijk belast is met het toezicht op de naleving van wettelijke voorschriften. Dit kan een ambtenaar zijn, maar ook een andere persoon.

Het legaliteitsbeginsel vereist dat de bevoegdheid om sancties op te leggen expliciet in een wet moet zijn vastgelegd. Dus, een bestuursorgaan kan alleen sancties opleggen als een bijzondere bestuurswet hem die bevoegdheid geeft.

De keuze van de sanctie hangt af van het doel: bestraffen of de situatie herstellen. Bij ernstige overtredingen wordt vaak een punitieve sanctie opgelegd, terwijl bij minder ernstige overtredingen een herstelsanctie voldoende kan zijn.

Een bestuursorgaan kan een last opleggen om een overtreding te herstellen, waarbij de overtreder een geldsom moet betalen als de last niet wordt uitgevoerd.

Een bestuurlijke boete is een bestraffende sanctie waarbij de overtreder een geldsom moet betalen.

Het bestuursorgaan mag de overtreder een termijn geven om de overtreding te herstellen voordat het bestuursdwang toepast.

Situaties waarbij de overtreding onmiddellijk moet worden gestopt. In deze gevallen is een begunstigingstermijn niet nodig.

De hoogte van een bestuurlijke boete moet in de wet worden vastgelegd.

De intrekking van een begunstigende beschikking kan een herstellende of bestraffende sanctie zijn.

De intrekking van een begunstigende, blijvende beschikking is in principe een herstelsanctie.

De intrekking van een begunstigende, tijdelijke beschikking is in principe een bestraffende sanctie.

Het bestuursorgaan kan de kosten van de bestuursdwang verhalen op de overtreder, tenzij de kosten niet aan de overtreder zijn te wijten.

De last onder bestuursdwang moet aangeven in hoeverre de kosten van de bestuursdwang zullen worden verhaald op de overtreder.

De last onder dwangsom moet de hoogte van de dwangsom aangeven indien de last niet wordt uitgevoerd.

Het bedrag van de dwangsom moet in redelijke verhouding staan tot de ernst van de overtreding.

Een last onder dwangsom kan alleen worden opgelegd als de te beschermen belangen dit toelaten.

Voor dezelfde overtreding kan een bestuursorgaan niet tegelijk een last onder bestuursdwang en een last onder dwangsom opleggen.

Een bestuursorgaan heeft in principe de vrijheid om te beslissen of het handhaving zal toepassen. Maar deze vrijheid is beperkt door een beginselplicht tot handhaving.

Een bestuursorgaan heeft een beginselplicht tot handhaving, tenzij er sprake is van een bijzondere omstandigheid. Dit wordt alleen in uitzonderlijke gevallen aangenomen.

Een bestuursorgaan kan van handhaving afzien als er sprake is van een concreet zicht op legalisering of als de geringe ernst van de overtreding onevenredig is in verhouding tot de met de handhaving te dienen belangen.

Gedogen betekent dat een bestuursorgaan niet handhaaft, ook al is er een overtreding. Dit kan gebeuren in overgangs- of overmachtsituaties.

Het uitdrukkelijk gedogen kan op twee manieren: mondelinge toezegging of een schriftelijke gedoogd verklaring. Deze verklaring is geen besluit.

Partiële handhaving betekent dat een bestuursorgaan een overtreding slechts tot op zekere hoogte wil handhaven. Dit is alleen mogelijk als er sprake is van dezelfde bijzondere omstandigheden als bij gedogen.

Een herstelsanctie is gericht op het herstellen van de overtreden situatie. Dit kan bijvoorbeeld een korting op een uitkering zijn omdat de daaraan verbonden verplichtingen niet worden nageleefd.

Een bestraffende sanctie is bedoeld om de overtreder te straffen. Maatregelen die uitsluitend worden getroffen om verstoringen van de openbare orde te herstellen, of te voorkomen, worden niet gezien als een bestraffende sanctie.

De bevoegdheid om zakelijke gegevens en bescheiden in te zien wordt geregeld in artikel 5:17 lid 1 Awb. Deze bevoegdheid is van groot belang voor toezichthouders, voorziet hen van essentiële informatie voor het uitvoeren van hun taak.

Toezichthouders hebben de bevoegdheid om zaken te onderzoeken, aan opneming te onderwerpen en daarvan monsters te nemen. Deze bevoegdheid is geregeld in artikel 5:18 lid 1 Awb en geeft toezichthouders de mogelijkheid om onregelmatigheden direct te constateren.

Toezichthouders kunnen vervoermiddelen onderzoeken als ze een toezichthoudende taak hebben op dat vervoermiddel. Deze bevoegdheid is geregeld in artikel 5:19 lid 1 Awb en is belangrijk voor het controleren van bijvoorbeeld vervoer van gevaarlijke stoffen.

Iedereen is verplicht om mee te werken bij de uitoefening van toezichtbevoegdheden, zoals door informatie te geven of toegang te verlenen. Deze plicht is geregeld in artikel 5:20 lid 1 Awb.

Herstelsancties zijn gericht op het herstellen van een onrechtmatige toestand en het zo veel mogelijk wegnemen of beperken van de gevolgen van de overtreding. Bestraffende sancties beogen leed toe te voegen aan de overtreder.

Een last onder bestuursdwang is een herstelsanctie waarin het bestuursorgaan een last oplegt om de overtreding te herstellen en zelf de last kan uitvoeren als dit niet gebeurt. Deze sanctie is geregeld in artikel 5:21 Awb.

Bestraffende sancties moeten voldoen aan de waarborgen van artikel 6 EVRM, waaronder het recht op een eerlijk proces en verdedigingsrechten. Deze waarborgen moeten worden gerespecteerd om te zorgen voor een eerlijke behandeling van de verdachte.

De rechter moet bij bestraffende sancties een volledige toetsingsbevoegdheid hebben, wat betekent dat hij alle aspecten van het besluit kan beoordelen, ook al is er beleids- of beoordelingsruimte voor het bestuursorgaan. Deze toetsing moet indringender zijn dan bij herstelsancties.

De bevoegdheid om een last onder bestuursdwang toe te passen moet bij wet zijn toegekend aan het bestuursorgaan. Dit kan gebeuren in zowel een bijzondere wet als een organieke wet.

Toezichthouders kunnen ook opsporingsbevoegdheden hebben, waardoor ze in strafrechtelijke hoedanigheid ondergeschikt zijn aan de officier van justitie. Dit betekent dat één persoon twee functies kan vervullen.

Toezichthouders moeten hun bevoegdheden alleen uitoefenen als dit redelijkerwijs noodzakelijk is voor de vervulling van hun taak. Dit is geregeld in artikel 5:13 Awb en voorkomt misbruik van bevoegdheden.

Het strafrechtelijk zwijgrecht staat tegenover de medewerkingsplicht bij bestuursrechtelijk toezicht. Het is belangrijk om te bepalen welke regeling van toepassing is in een specifieke situatie.

De vergaande bevoegdheden van toezichthouders mogen niet worden gebruikt bij het opsporen van strafbare feiten. Dit zou in strijd zijn met het zwijgrecht en kan onrechtmatig zijn.

De criminal charge-criteria van het EHRM worden gebruikt om te bepalen of een bestuurlijke sanctie als straf moet worden beschouwd. Dit is belangrijk voor het toepassen van de juiste waarborgen.

De overheid kan net als een burger gebruik maken van privaatrechtelijke rechtsregels om haar doeleinden te bereiken, bijvoorbeeld om een perceel grond te kopen.

Deze leer stelt dat de overheid in principe gebruik maakt van dezelfde privaatrechtelijke regels als burgers, maar met een extra dimensie van algemeen belang.

Deze leer benadrukt de unieke positie van de overheid bij privaatrechtelijk handelen, waarbij het algemeen belang centraal staat.

De overheid wordt gezien als een gewone rechtspersoon die onderworpen is aan dezelfde privaatrechtelijke regels als burgers.

De overheid handelt altijd vanuit het oogpunt van het algemeen belang, zelfs bij privaatrechtelijke rechtshandelingen.

De overheid kan rechtspersoonlijkheid verkrijgen door middel van de wet.

De overheid kan worden gezien als een bijzondere rechtspersoon die zowel aan publiekrecht als aan privaatrecht is gebonden.

Een bepaling in een wet die aangeeft dat regels uit een ander rechtsgebied van toepassing zijn.

Een overeenkomst waarbij de overheid zich verbindt om een publiekrechtelijke bevoegdheid op een bepaalde manier uit te oefenen.

Een overeenkomst die de overheid sluit om een bepaald doel te bereiken, dat ook via het publiekrecht zou kunnen worden bereikt.

De leer die stelt dat de overheid in veel gevallen kan kiezen tussen het publiekrechtelijke en het privaatrechtelijke pad.

De leer die stelt dat de overheid alleen privaatrechtelijke bevoegdheden mag uitoefenen als deze de publiekrechtelijke regeling niet onaanvaardbaar doorkruisen.

Een rechtszaak waarbij de overheid een persoon aansprakelijk stelt voor schade aan haar eigendommen.

De overheid handhaaft bestuursrechtelijke normen via het privaatrecht.

Een arrest waarin de Hoge Raad de gemene rechtsleer toepaste bij de beoordeling van een privaatrechtelijk geschil over een publiekrechtelijke regeling.

Een arrest waarin de Hoge Raad de doorkruisingsleer introduceerde.

Een arrest waarin de Hoge Raad de tweewegenleer bleef toepassen, maar het belang van grondgebruikers in het burgerlijk recht benadrukte.

Een arrest waarin de Hoge Raad oordeelde dat de burgerlijke rechter streng moest zijn over bestuurlijke handhaving via het privaatrecht.

Een arrest waarin de Hoge Raad oordeelde dat er voldoende procesbelang is voor bestuursrechtelijke handhaving via het privaatrecht.

Een arrest waarin de Hoge Raad koos voor de privaatrechtelijke handhavingsweg omdat er geen betere oplossing via het publiekrecht was.

De Hoge Raad hanteert tegenwoordig de gemengde rechtsleer. Dit betekent dat zowel de bepalingen uit het Burgerlijk Wetboek als de algemene beginselen van behoorlijk bestuur van toepassing zijn op overeenkomsten tussen de overheid en burgers.