Podcast
Questions and Answers
Welke van de volgende opties beschrijft correct de term 'isotopen'?
Welke van de volgende opties beschrijft correct de term 'isotopen'?
Wat wordt er bedoeld met de 'bindingsenergie' van een elektron in een atoom?
Wat wordt er bedoeld met de 'bindingsenergie' van een elektron in een atoom?
Welke van de volgende deeltjes heeft een positieve lading?
Welke van de volgende deeltjes heeft een positieve lading?
Wat is de juiste interpretatie van het symbool (_6^12)C
?
Wat is de juiste interpretatie van het symbool (_6^12)C
?
Signup and view all the answers
Welke van de volgende soorten straling wordt gekenmerkt door ioniserende straling?
Welke van de volgende soorten straling wordt gekenmerkt door ioniserende straling?
Signup and view all the answers
Welke van de volgende beweringen over radioactieve stoffen is niet correct?
Welke van de volgende beweringen over radioactieve stoffen is niet correct?
Signup and view all the answers
Wat is het verschil tussen een isotoop en een isobaar?
Wat is het verschil tussen een isotoop en een isobaar?
Signup and view all the answers
Waarom zijn elektronen in een atoom gegroepeerd in verschillende schillen?
Waarom zijn elektronen in een atoom gegroepeerd in verschillende schillen?
Signup and view all the answers
Wat is de halveringstijd (T1/2) in de formule A_t = A_0 * (1/2)^(t/T_(1/2))?
Wat is de halveringstijd (T1/2) in de formule A_t = A_0 * (1/2)^(t/T_(1/2))?
Signup and view all the answers
Welk soort straling kan volledig gestopt worden door een dunne laag materiaal?
Welk soort straling kan volledig gestopt worden door een dunne laag materiaal?
Signup and view all the answers
Wat is de eenheid van activiteit die vooral voor radioactiviteit wordt gebruikt?
Wat is de eenheid van activiteit die vooral voor radioactiviteit wordt gebruikt?
Signup and view all the answers
Bij welk effect komt het vaak voor dat een foton zijn gehele energie afstaat aan een elektron?
Bij welk effect komt het vaak voor dat een foton zijn gehele energie afstaat aan een elektron?
Signup and view all the answers
Welke deeltjesinteractie vindt plaats zonder wisselwerking met elektronen?
Welke deeltjesinteractie vindt plaats zonder wisselwerking met elektronen?
Signup and view all the answers
Wat is een gebruikelijk afschermingsmateriaal voor β-deeltjes?
Wat is een gebruikelijk afschermingsmateriaal voor β-deeltjes?
Signup and view all the answers
Welke stralingsvorm heeft de grootste dracht in lucht?
Welke stralingsvorm heeft de grootste dracht in lucht?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er bij ionisatie?
Wat gebeurt er bij ionisatie?
Signup and view all the answers
Wat is de transmissie van γ-straling?
Wat is de transmissie van γ-straling?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er tijdens het Compton effect?
Wat gebeurt er tijdens het Compton effect?
Signup and view all the answers
Welk effect ontstaat vooral bij hoge Z-waarden en een fotonenergie boven de 4 MeV?
Welk effect ontstaat vooral bij hoge Z-waarden en een fotonenergie boven de 4 MeV?
Signup and view all the answers
Wat is een belangrijk kenmerk van α-deeltjes bij hun stralingsweegfactor?
Wat is een belangrijk kenmerk van α-deeltjes bij hun stralingsweegfactor?
Signup and view all the answers
Welk type straling biedt de meest efficiënte afscherming met lood?
Welk type straling biedt de meest efficiënte afscherming met lood?
Signup and view all the answers
Wat geeft de halfwaarde dikte aan?
Wat geeft de halfwaarde dikte aan?
Signup and view all the answers
Wat is de eenheid van geabsorbeerde dosis?
Wat is de eenheid van geabsorbeerde dosis?
Signup and view all the answers
Welke straling heeft de hoogste stralingsweegfactor (Wr)?
Welke straling heeft de hoogste stralingsweegfactor (Wr)?
Signup and view all the answers
Hoe wordt de effectieve dosis (E) berekend?
Hoe wordt de effectieve dosis (E) berekend?
Signup and view all the answers
Wat is de eenheid van equivalente dosis?
Wat is de eenheid van equivalente dosis?
Signup and view all the answers
Wat stelt de 'dode tijd' van een Geiger-Müller teller voor?
Wat stelt de 'dode tijd' van een Geiger-Müller teller voor?
Signup and view all the answers
Wat is de effectieve dosis E(50)?
Wat is de effectieve dosis E(50)?
Signup and view all the answers
Wat meet een ionisatiedetector?
Wat meet een ionisatiedetector?
Signup and view all the answers
Welke factor heeft invloed op de effectieve dosis E?
Welke factor heeft invloed op de effectieve dosis E?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er in een gasgevulde detector?
Wat gebeurt er in een gasgevulde detector?
Signup and view all the answers
Wat is de functie van de stralingsweegfactor (Wr)?
Wat is de functie van de stralingsweegfactor (Wr)?
Signup and view all the answers
Wat is de eenheid van activiteit in radioactiviteit?
Wat is de eenheid van activiteit in radioactiviteit?
Signup and view all the answers
Wat is de standaard jaarlimiet voor een gewone werknemer in Nederland?
Wat is de standaard jaarlimiet voor een gewone werknemer in Nederland?
Signup and view all the answers
Wat wordt bedoeld met radiotoxiciteitequivalent (Re)?
Wat wordt bedoeld met radiotoxiciteitequivalent (Re)?
Signup and view all the answers
Wat is een eigenschap van een proportionele telbuis?
Wat is een eigenschap van een proportionele telbuis?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er met een foton wanneer het op de fotokathode van een fotoversterkerbuis valt?
Wat gebeurt er met een foton wanneer het op de fotokathode van een fotoversterkerbuis valt?
Signup and view all the answers
Waarom zijn NaI- en Ge-detectoren geschikt voor het meten van hoogenergetische straling?
Waarom zijn NaI- en Ge-detectoren geschikt voor het meten van hoogenergetische straling?
Signup and view all the answers
Welke van de volgende geneesmiddelen zijn bekend om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren?
Welke van de volgende geneesmiddelen zijn bekend om schadelijke vrije radicalen te neutraliseren?
Signup and view all the answers
Wat is de rol van checkpoints in de DNA-replicatie?
Wat is de rol van checkpoints in de DNA-replicatie?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er bij schadelijke weefselreactie door ioniserende straling?
Wat gebeurt er bij schadelijke weefselreactie door ioniserende straling?
Signup and view all the answers
Bij welk type stralingsschade zijn de kansgebonden effecten het meest relevant?
Bij welk type stralingsschade zijn de kansgebonden effecten het meest relevant?
Signup and view all the answers
Welk syndroom ontstaat door schadelijke weefselreactie en wordt gekenmerkt door aantasting van het immuunsysteem?
Welk syndroom ontstaat door schadelijke weefselreactie en wordt gekenmerkt door aantasting van het immuunsysteem?
Signup and view all the answers
Wat is een kenmerk van thermoluminescentie in een scintillatiedetector?
Wat is een kenmerk van thermoluminescentie in een scintillatiedetector?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er wanneer ioniserende straling met water in aanraking komt?
Wat gebeurt er wanneer ioniserende straling met water in aanraking komt?
Signup and view all the answers
Wat is het effect van 1 Gy straling op cellen?
Wat is het effect van 1 Gy straling op cellen?
Signup and view all the answers
Wat is een gevolg van stralingsschade in geslachtcellen voor een ongeboren kind?
Wat is een gevolg van stralingsschade in geslachtcellen voor een ongeboren kind?
Signup and view all the answers
Wat is de relatie tussen de dosis ioniserende straling en het risico op kanker?
Wat is de relatie tussen de dosis ioniserende straling en het risico op kanker?
Signup and view all the answers
Wat beschrijft het alles-of-niets-effect in relatie tot kansgebonden effecten?
Wat beschrijft het alles-of-niets-effect in relatie tot kansgebonden effecten?
Signup and view all the answers
Wat kenmerkt alfa-deeltjes in termen van samenstelling?
Wat kenmerkt alfa-deeltjes in termen van samenstelling?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er bij β--verval?
Wat gebeurt er bij β--verval?
Signup and view all the answers
Wat is de energie van een β--deeltje gemiddeld?
Wat is de energie van een β--deeltje gemiddeld?
Signup and view all the answers
Welk proces vindt plaats bij β+-verval?
Welk proces vindt plaats bij β+-verval?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er bij elektronenvangst?
Wat gebeurt er bij elektronenvangst?
Signup and view all the answers
Wat betekent de Q-waarde in een vervalschema?
Wat betekent de Q-waarde in een vervalschema?
Signup and view all the answers
Welk type straling komt voornamelijk vanuit kernreactoren?
Welk type straling komt voornamelijk vanuit kernreactoren?
Signup and view all the answers
Wat is een gevolg van het alfa-verval?
Wat is een gevolg van het alfa-verval?
Signup and view all the answers
Wat gebeurt er bij spontane splijting?
Wat gebeurt er bij spontane splijting?
Signup and view all the answers
Wat is de functie van röntgenstraling in de context van elektronenvangst?
Wat is de functie van röntgenstraling in de context van elektronenvangst?
Signup and view all the answers
Wat omvat γ-verval?
Wat omvat γ-verval?
Signup and view all the answers
Hoe beïnvloedt een zwaar neutronenoverschot de kern?
Hoe beïnvloedt een zwaar neutronenoverschot de kern?
Signup and view all the answers
Wat komt vrij bij de annihilatie van een positron en een elektron?
Wat komt vrij bij de annihilatie van een positron en een elektron?
Signup and view all the answers
Wat is de rol van een antineutrino in het β--verval?
Wat is de rol van een antineutrino in het β--verval?
Signup and view all the answers
Flashcards
Ioniserende straling
Ioniserende straling
Straling met voldoende energie om atomen te veranderen.
Soorten straling
Soorten straling
Alfa, beta en röntgen/gammastraling zijn drie soorten.
Bouw van een atoom
Bouw van een atoom
Bestaat uit een kern met protonen en neutronen, omringd door elektronen.
Proton
Proton
Signup and view all the flashcards
Elektron
Elektron
Signup and view all the flashcards
Isotopen
Isotopen
Signup and view all the flashcards
Radio-isotopen
Radio-isotopen
Signup and view all the flashcards
Isobaren
Isobaren
Signup and view all the flashcards
Halveringstijd (T1/2)
Halveringstijd (T1/2)
Signup and view all the flashcards
Activiteit (At)
Activiteit (At)
Signup and view all the flashcards
Eenheid van activiteit
Eenheid van activiteit
Signup and view all the flashcards
α-deeltjes
α-deeltjes
Signup and view all the flashcards
β-deeltjes
β-deeltjes
Signup and view all the flashcards
Dracht van straling
Dracht van straling
Signup and view all the flashcards
Foto-elektrisch effect
Foto-elektrisch effect
Signup and view all the flashcards
Compton effect
Compton effect
Signup and view all the flashcards
Paarvorming
Paarvorming
Signup and view all the flashcards
Afscherming
Afscherming
Signup and view all the flashcards
Halvering dikte
Halvering dikte
Signup and view all the flashcards
Direct ioniserende straling
Direct ioniserende straling
Signup and view all the flashcards
Indirect ioniserende straling
Indirect ioniserende straling
Signup and view all the flashcards
Expositie
Expositie
Signup and view all the flashcards
Fotoversterkerbuis
Fotoversterkerbuis
Signup and view all the flashcards
Scintillatiedetector
Scintillatiedetector
Signup and view all the flashcards
Thermoluminescentie
Thermoluminescentie
Signup and view all the flashcards
Activiteit meten
Activiteit meten
Signup and view all the flashcards
Biologische effecten
Biologische effecten
Signup and view all the flashcards
Vrije radicalen
Vrije radicalen
Signup and view all the flashcards
DNA-reparatie
DNA-reparatie
Signup and view all the flashcards
Stochastisch effect
Stochastisch effect
Signup and view all the flashcards
Deterministisch effect
Deterministisch effect
Signup and view all the flashcards
Beenmergsyndroom
Beenmergsyndroom
Signup and view all the flashcards
Darmsyndroom
Darmsyndroom
Signup and view all the flashcards
Hersensyndroom
Hersensyndroom
Signup and view all the flashcards
Effect op ongeboren kind
Effect op ongeboren kind
Signup and view all the flashcards
Risicofactor stralingsschade
Risicofactor stralingsschade
Signup and view all the flashcards
Alfadeeltjes
Alfadeeltjes
Signup and view all the flashcards
Bèta-deeltjes
Bèta-deeltjes
Signup and view all the flashcards
Neutronenstraling
Neutronenstraling
Signup and view all the flashcards
Fotonenstraling
Fotonenstraling
Signup and view all the flashcards
Alfa-verval
Alfa-verval
Signup and view all the flashcards
β--verval
β--verval
Signup and view all the flashcards
β+-verval
β+-verval
Signup and view all the flashcards
Elektronvangst
Elektronvangst
Signup and view all the flashcards
Spontane splijting
Spontane splijting
Signup and view all the flashcards
ϒ-verval
ϒ-verval
Signup and view all the flashcards
Interne conversie
Interne conversie
Signup and view all the flashcards
Vervalproces
Vervalproces
Signup and view all the flashcards
Q-waarde
Q-waarde
Signup and view all the flashcards
Geabsorbeerde dosis (D)
Geabsorbeerde dosis (D)
Signup and view all the flashcards
Dosistempo
Dosistempo
Signup and view all the flashcards
Equivalente dosis (H)
Equivalente dosis (H)
Signup and view all the flashcards
Stralingsweegfactor (Wr)
Stralingsweegfactor (Wr)
Signup and view all the flashcards
Formule voor H
Formule voor H
Signup and view all the flashcards
Effectieve dosis (E)
Effectieve dosis (E)
Signup and view all the flashcards
Weefselweegfactor (Wt)
Weefselweegfactor (Wt)
Signup and view all the flashcards
Effectieve dosis na inwendige besmetting (E(50))
Effectieve dosis na inwendige besmetting (E(50))
Signup and view all the flashcards
Radiotoxiciteit equivalent (Re)
Radiotoxiciteit equivalent (Re)
Signup and view all the flashcards
Ionisatie detectoren
Ionisatie detectoren
Signup and view all the flashcards
Gasgevulde detectoren
Gasgevulde detectoren
Signup and view all the flashcards
Geiger-Müller teller
Geiger-Müller teller
Signup and view all the flashcards
Dode tijd
Dode tijd
Signup and view all the flashcards
Ionisatiekamer
Ionisatiekamer
Signup and view all the flashcards
Study Notes
Atoom- en Kernfysica
- Ioniserende straling: Heeft voldoende energie om atomen te veranderen. Verschillende soorten bestaan: alfa-, beta-, röntgen- en gammastraling.
Atoomstructuur
- Atoom: De kleinste eenheid van een element. Kern omringd door elektronenwolk. Elektronen zijn significant kleiner dan de kernmassa.
- Atoomdeeltjes: Protonen (positief), neutronen (neutraal), en elektronen (negatief).
- Schillen (K, L, M, etc.): Elektronen gegroepeerd in schillen. K-schil heeft hoogste bindingsenergie; bindingsenergie is aangegeven in eV (elektronvolt).
- Elektronvolt (eV): Eenheid van energie voor geladen deeltjes. 1 eV = 1.6 * 10⁻¹⁹ Joule. Volt is de energie die het kost om een lading van 1 Coulomb te verplaatsen.
- Atoomnotatie: (_z^A)X, bijvoorbeeld (_6^12)C A=massagetal=Z+N, Z=atoomnummer, X = elementsymbool, N = aantal neutronen.
Nucliden, Isotopen, Isomeren, Isobaren
- Nucliden: Alle verschillende atomen van alle elementen.
- Isotopen: Elementen met hetzelfde atoomnummer (Z) maar verschillend massagetal (A). Zelfde chemische eigenschappen, verschillend aantal neutronen.
- Radio-isotopen: Isotopen die radioactief zijn, met gelijk atoomnummer, verschillend massagetal.
- Isomeren: Gelijk massagetal en atoomnummer, maar verschillen in energie-inhoud.
- Isobaren: Gelijk massagetal (A).
Instabiele Atoomkernen
- Stabiliteit: Stabiele kernen hebben gelijke verhouding protonen/neutronen..
- Instabiliteit: Instabiele kernen hebben een verkeerd aantal protonen/neutronen, teveel energie in de kern. Vaak radioactief.
- Radioactief verval: Instabiele atoomkernen veranderen in stabielere stoffen door het uitzenden van ioniserende straling.
Deeltjesstraling
- Alfa-deeltjes (α): Heliumkernen (2 protonen + 2 neutronen). Positieve lading.
- Beta-deeltjes (β⁻): Elektronen (e⁻) bij emissie uit de kern.
- Positrons (β⁺): Antideeltjes van elektronen (e⁺).
- Neutronenstraling: Voornamelijk afkomstig uit kernreactoren.
- Elektronen- en protonenstraling: Afkomstig uit deeltjesversnellers.
Fotonenstraling
- Fotonen (ioniserende straling): Υ-straling en röntgenstraling.
- Υ-straling: Elektromagnetische straling afkomstig uit de atoomkern. Zeer energiek.
- Röntgenstraling: Elektromagnetische straling, met lagere energie dan Υ-straling, afkomstig van elektronenschillen.
Radioactief Afval
- Energie vrijmaking: Verschillende deeltjes (α, β⁻, β⁺, neutronen, Υ) geven verschillende hoeveelheden energie (eV) vrij tijdens verval.
Vervalprocessen
-
Alfa-verval: Zware kernen stabiliseren zich door uitzending van heliumkern(α-deeltje).
-
Beta⁻-verval: Overschot aan neutronen. Neutron verandert in proton, elektron (β⁻), en antineutrino (v⁻). Energie van β⁻ kan variëren.
-
Beta⁺-verval: Overschot aan protonen. Proton verandert in neutron, positron (β⁺), en neutrino (v). Energieoverschot van 1022 keV nodig. Annihilatie met elektron gevolgd door emissie van fotonen (511 keV).
-
Elektronenvangst (EC): Kern neemt elektron op uit elektronenwolk. Proton verandert in neutron, röntgenfoton/Auger-elektron.
-
Spontane splijting: Zeer zware kernen kunnen spontaan in kleinere delen splitsen, neutronen vrijkomen, veel energie vrij.
-
Υ-verval: Kern in aangeslagen toestand raakt energie kwijt door emissie van ϒ-foton. Energie van foton is karakteristiek.
-
Interne conversie (IC): Overtollige energie van de kern wordt overgebracht aan een elektron, zonder verandering kern. Energie detecteerbaar als conversie elektronen, röntgenstraling en Auger elektronen volgen.
Verval en Halveringstijd
- Halveringstijd (T₁/₂): Tijd waarin de helft van de atomen is vervallen. Exponentiële afname.
- Activiteitsformule: At = A₀ * (½)^(t/T₁/₂)
Eenheden
- Activiteiten: Becquerel (Bq) en Curie (Ci). Bq is de gangbare eenheid. 1 Ci = 3.7 * 10¹⁰ Bq.
Wisselwerking en Afscherming
- Doordringend vermogen: Alfa- en beta-deeltjes hebben dracht, fotonen niet.
- Energieverlies / Dracht: Alfa en beta deeltjes geven hun energie af via botsingen met elektronen in het medium. Neutronen botsen met atoomkernen. Het verschil in dracht tussen de verschillende deeltjes in lucht en weefsel.
- Remstraling: Energieverlies door β-deeltjes bij interactie met elektrische velden in materialen met hoge Z-waarde.
- Annihilatie: In het geval van β+-deeltjes resulteert een botsing met elektron in annihilatie met fotonen.
- Verschillende effecten van fotonen: Foto-elektrisch effect, Compton-effect en Paarvorming, de kans op deze effecten is afhankelijk van de energie van het foton en het atoomnummer.
- Afscherming: Materiaaldikte en Z-waarde bepalen de effectiviteit voor verschillende stralingssoorten. Lood voor γ-straling, beton voor grote structuren.
Grootheden en Eenheden in Stralingshygiëne
- Absorptiedosis (D): Energie per massa (Gy).
- Equivalente dosis (H): Absorbeerdedosis gewogen met de stralingsweegfactor (Wr) (Sv).
- Effectieve dosis (E): Equivalente dosis gewogen met de weefselweegfactor (Wt) (Sv).
- Stralingsweegfactor (Wr): Dimensionloos; geeft aan hoe schadelijk een type straling is.
- Weefselweegfactor (Wt): Geeft het relatieve belang van straling op verschillende lichaamsdelen.
Detectie van Ioniserende Straling
-
Verscheidene soorten detectoren: Gasgevulde detectoren (ionisatiekamer, proportionele telbuis en Geiger-Müller teller), Halfgeleiders en scintillatiedetectoren.
-
Scintillatiedetectoren: Materialen die licht produceren bij straling.
-
Detectie via ionisatie: De elektronen en ionen die ontstaan door straling worden gebruikt om de straling te meten.
Biologische Effecten van Ioniserende Straling
-
Schade op cellulair niveau: Direct en indirect, door interactie met materie en vorming vrije radicalen.
-
DNA-reparatie: Mechanismen voor herstel van DNA-schade.
-
Apoptose: Mechanismen voor verwijdering van beschadigde cellen.
-
Stralingsgevoelige en stralingssober cellen: Snel delende (tumorcellen, rode bloedvormende cellen, kinderen) vs. Langzame delende cellen (zenuwcellen, spieren, hersenen)
-
Effecten op mens: Somatische (acuut, laat, kansgebonden) en genetische (kansgebonden).
-
Kansgebonden effect: Hoge dosis vergroot kans maar ernst niet afhankelijk van dosis. Late effecten met latentieperiode.
-
Deterministische effect: Hoge drempel dosis, hoge dosis leidt tot hogere ernst. Acuut of laat effect
-
Verschillende syndromen bij schadelijke weefselreactie: Beenmergsyndroom (1 Gy), Darmsyndroom (5 Gy), Hersensyndroom (50 Gy).
-
Effecten op ongeboren kind: Spontane abortus, misvormingen, vermindering IQ, groeiachterstand.
-
Nageslacht: Schade in geslachtscellen.
-
Risicogetal van stralingsschade: 5% per Sv op het risico van fatale kanker.
Blootstelling aan Ioniserende Straling
- Jaardosis in Nederland: Ongeveer 2 mSv (van natuurlijke bronnen).
- Blootstelling van werknemers: Diverse categorieën en maximum limiet per jaar (1 mSv, 1-6 mSv en 6-20 mSv).
Studying That Suits You
Use AI to generate personalized quizzes and flashcards to suit your learning preferences.
Description
Test je kennis over atoomstructuur en ioniserende straling. Dit quiz behandelt onderwerpen zoals atoomdeeltjes, elektronenwolken en de verschillende soorten straling. Ontdek hoe goed je de basisprincipes van de kernfysica begrijpt!