Асқорыту бездері

Асқорыту бездерінің анықтамасы

• Асқорыту бездері асқорытуға қажет ферменттерге бай сөл бөлетін бездер.
• Безді жасушалар экзокриноциттер деп аталады.

Асқорыту бездерінің топтары

• Асқорыту бездері екі топқа бөлінеді: интрамуральды (ішкі) және экстрамуральды (сыртқы).
• Интрамуральды бездер — асқорыту ағзалары қабырғаларында орналасқан ұсақ бездер.
• Экстрамуральды бездер — асқорыту мүшелері қабырғаларынан тыс жатқан ірі бездер.

Интрамуральды бездер

• Құрылысы түтікше келген асқорыту ағзаларының кілегейліасты негізінде немесе кілегейліқабықтың өзіндік тақтасынан (пластинасынан) қалыптасады.
• Шығарушы өзектері асқорыту ағзаларының қуысына ашылады.
• Ерін, тіл, тандай, ұрт, сілекей бездері, қарын, дуаденальды және жалпы ішектік бездерге жатады.

Экстрамуральды бездер

• Сыртқы асқорыту бездеріне шықшыт, төменгі жақ, тіласты сілекей бездері, ұйқы безі және бауыр жатады.
• Экстрамуральды сілекей бездерінің ірі өзектері ауыз қуысына, ал ұйқы безі мен бауыр өзектері он екі елі ішекке ашылады.

Асқорыту ферменттері мен функциялары

• Асқорыту бездерінің сөліндегі ферменттер күрделі органикалық заттарды (протеиндер, липидтер, көмірсулар) мономерлерге ыдыратады.
• Мономерлер — амин қышқылдары мен глюкоза, олар ішек қабырғасындағы қан капиллярларына сіңеді.
• Глицерин мен май қышқылдары — лимфа капиллярларына сорылып сіңіріледі.

Асқорыту сұйықтығы

• Асқорыту бездерінен бөлінетін сұйықтық сөл (секрет) деп аталады.
• Асқорыту бездері сыртқы секреция бездеріне жатады, сөлді арнайы өзектері арқылы бөледі.
• Бауырдан бөлінетін сөл — өт, сілекей бездерінен — сілекей.

Ғылыми зерттеулер

• Асқорыту бездерінің қызметін зерттеуде И.П. Павловтың фистула әдісі қолданылған, ол Нобель сыйлығына ие болды.
• Ағымдағы зерттеулерде эндоскопия әдісі қолданылады, ол асқорыту мүшелерінің ішкі құрылысын зерттеуге мүмкіндік береді.

Ферменттердің маңызы

• Асқорыту бездерінен бөлінетін сөлде күрделі заттарды қарапайым заттарға ыдырататын ферменттер болады.