Ang ika-19 na Siglo sa Pilipinas

Panimula sa Ika-19 na Siglo sa Pilipinas

• Ang ika-19 na siglo ay isang kritikal na panahon ng pagbabago sa Pilipinas, na nag-uugnay sa bansa sa mga pandaigdigang pangyayari.
• Ang mga kaganapan tulad ng pagtatapos ng kalakalalan ng Galyon, pagbubukas ng Suez Canal, at pag-usbong ng mga kilusang repormista ay humubog sa buhay ng mga Pilipino.

Rebolusyong Industriyal

• Ang Industriyal na Rebolusyon ay nagpasimula sa Europa na gumamit ng makinarya para sa mas mabisang produksyon sa mga pabrika.
• Ang Europa ay nagbago mula sa pyudalismo tungo sa kapitalismo, nakatuon sa makina at kalakalan.
• Ang ika-19 na siglo ay nagdala ng mahahalagang imbensyon tulad ng tren, telegrapo, at telepono.

Pangkalahatang-ideya ng Ika-19 Siglo

• Saklaw nito ang mga taon mula Enero 1, 1800, hanggang Disyembre 31, 1899.
• Nagdala ng malalim at malawakang pagbabago sa buong mundo.
• Kabilang dito ang mga rebolusyonaryong kilusan, imperyalismong kolonyal, at industriyalisasyon.

Mga Imbensyon ng Ika-19 Siglo

• Steam Engine (James Watt): Nagrebolusyon sa transportasyon at industriya.
• Telegrapo (Samuel Morse): Nagpabilis sa komunikasyon, nagbago sa negosyo at personal na ugnayan.
• Bombilya (Thomas Edison): Nagpahaba ng oras ng trabaho dahil sa maaasahang ilaw.
• Typewriter (Christopher Latham Sholes): Pinadali nito ang komunikasyon sa negosyo.

Ekonomiya ng Pilipinas Bago ang mga Kastila

• Barter System: Ang mga produkto tulad ng palay, isda, at ginto ay ipinagpapalit.
• Aktibo ang kalakalan sa mga kalapit na bansa tulad ng China, Japan, at Borneo.
• Agrikultura: Pangunahing kabuhayan na nagtatanim ng palay, mais, at niyog.

Mga Yaman at Pamumuhay

• Ginto: Ginamit sa alahas, kagamitan, at kalakalan.
• Barangay: May sariling sistema ng kalakalan at ekonomiya.
• Industriya ng Paghahabi at Paglalayag: Ang paggawa ng tela at bangka ay mga kasanayan.
• Sistemang Kumunal: Ang lupa ay pagmamay-ari ng komunidad at pinaghahatian para sa pang-araw-araw na kabuhayan.

Kalakalan Bago ang Kolonyalismo

• Nakipagkalakalan ang Pilipinas sa Tsina at iba pang bansa sa Asya bago dumating ang Espanya.
• Itinatag ang Kalakalang Galyon sa Acapulco lamang.

Kalakalang Manila-Acapulco (Galyon)

• Ito ay isang sistema ng kalakalan mula ika-16 hanggang ika-19 siglo.
• Naging daan ito para sa kalakalan sa pagitan ng mga kolonya ng Espanya sa Pilipinas at Amerika.
• Isinara ang daungan ng Maynila sa lahat maliban sa Mexico.

Pagbagsak ng Kalakalang Galyon

• Paglaya ng Mehiko(1819): Humina ang koneksyon nito sa Pilipinas.
• Lumitaw ang bagong mga ruta ng kalakalan.
• Pag-atake ng pirata.
• Huling paglalayag noong 1815 na minarkahan ang pagtatapos ng Kalakalang Galyon.

Mga Pagbabagong Pang-ekonomiya

• Sinikap ng Espanya na paunlarin ang ekonomiya ngunit hindi ito tuluyang umunlad dahil sa mga panloob at panlabas na salik.

Mga Dahilan ng Hindi Pag-unlad

• Walang pokus sa pag-unlad at laganap ang katiwalian sa ilalim ng pamahalaang Espanyol.
• Kakulangan ng tamang kaalaman at matinding tunggalian sa pamumuno.

Pagbubukas ng Suez Canal (1869)

• Pinangunahan ni Ferdinand de Lesseps ang proyekto.
• Pinabilis ang pagbiyahe ng produkto sa pagitan ng Europa at Asya.
• Pinalakas ang ekonomiya ng Pilipinas.
• Nagresulta sa pag-usbong ng mga ilustrado.

Epekto ng Suez Canal sa Kamalayang Pampulitika

• Nagkaroon ng pagkakataoon sa mga Pilipino na pag-aral sa Europa na nagdala ng ideya at hilig sa pagbabago.

Konstitusyong Cadiz 1812

• Nilikha sa Espanya para wakasan ang pang-aabuso ng konserbatibong sistema at isama ang Pilipinas.
• May mga ideyang liberal tulad ng karapatan sa pagboto, pambansang soberanya, at kalayaan sa pamamahayag.
• Naglalaman ng probisyon ng representansyon sa Espanya.

Carlos Maria De La Torre

• Siya ay isang liberal na nagbigay halaga noong siya ang nanungkulan bilang Gobernador Heneral sa Pilipinas.
• Binuwag ang sensura, pinahintulutan ang pakikilahok at sinuportahan ang sekularisasyon ng mga paaralan.

Liberalismo

• Pagdidiin sa mga karapatan, kalayaan at limitasyon sa pamahalaan.
• Si Carlos Maria Dela Torre ang kinikilalang pinakamamahal na Gobernador.

Rafael De Izquierdo

• Ipinawalang-bisa ang mga kalayaan na ibinigay ni De la Torre.
• Dahil dito'y nabitay ang GOMBURZA.

Ang Pagbagsak ng Espanya Noong Ika-19 Siglo

• Korapsyon, mahinang pamumuno naging dahilan nang pagkaantala at pagbagsak nito.
• Pagkawala ng mga Kolonya sa Amerika na nagpabawas sa yaman at kapangyarihan nito.
• Kahit kulang sa rekurso'y nanatili ang pananakop sa Pilipinas.

Monarkiya Sa Tabako

• Malaking kita sa Espanya, ngunit hindi nakinabang ang mga katutubo.

Kalagayang Panlipunan

• Ang mga taong may dugong Espanyol at may mga Koneksyon ang may oportunidad sa edukasyon.
• Nasa hirarkiya sa Lahe.

Limpieza De Sangre

• Kahit ang mga insulares man ay ituring ng mga Espanyol ang mga Pilipino na mababa.

Pag-usbong ng Uring Mestiso

• Dumami ang bilang ng mestiso na bunga ng paghahalo-halo ng lahi.
• Maraming mestizo ang nagging matagumpay sa lokal na kalakalan at paglago ng uring middle class.
• Marami ding nagging inquilino na nagbigay sa kanila ng kapangyarihan sa lipunang agraryo.

Uri Ng Inquilino

• May tenant farmers na nagtratrabaho saknila
• Nagtaguyod ng edukasyon para sa pagbabago.

Principalia Class

• Posisyon sa lokal na pamahalaan.
• Ilustrados ay sangkot sa small business.

Indio

• Turing sa mga katutubo na mababa.

Cash Crop Economy

• Pinagtuunan ang mga produktong pine-export tulad ng tabako.

Jose Basco Y Vargas

• Nagtatag ng Royal Economic Society of Friends of the Country.
• Nagreporma sa agrikultura at imprastraktura.

Monopolyo ng ika 19 na siglo

• Pagkontrol sa Produkto sa pamamagitan ng kota at iba pa.

Ang Kalagayan ng Edukasyon noon

• Relihiyon ang impluwensya sa kurikulum.
• Nakatuon sa kasanayan sa tahanan.

Educational Decree

• Libreng normal school para sa mga gusting maging guro.
• Libre sa sapilitang paggawa.

Pagbabalik Ng Heswita

• Ateneo, gumanda ang pamamaraan ng pagturo.

Epekto Nito

• Dignidad Pantao, Nagpakita na kung paano tratuhin nang hindi umaayon sa kolonyal.
  • Pilosopiya ng Ateneo- Katotohanan, Katarungan, Pag-ibig.

Relihiyosong Katwiran

• Ang paraan ang kanilang ipina kinakatwiran sa kolonyalismo.