Anatomiye Giriş ve Terminoloji

Anatomiye Giriş ve Terminoloji

• Anatomi, Yunanca "anatemnin" kökünden gelir.
• "Çıkarmak" ve "kesmek" anlamına gelir.
• İnsan vücudunun normal şekil ve yapısı ile organlar ve aralarındaki ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.
• Latince karşılığı "Disseksiyon"dur.

Anatominin Bilimdeki Yeri

• Doğa bilimlerine dahildir.
• Canlı (biyolojik) grupta yer alır.

Biyoloji

• Canlı varlıkların (bitkiler ve hayvanlar) oluşumunu, büyümesini, yaşayışını ve üremelerini inceler.
• Yapı (strüktür) ve biçim (form) özelliklerini bilimsel yöntemlerle araştırır.
• Canlılar arasındaki ilişkilere de bakar.

Biyolojinin Alt Dalları

• Morfoloji (Biçimbilim): Canlıların yapı ve biçimini, fiziksel özelliklerini araştıran daldır. (Organlar, renk, şekil, doku, yapı vb.)
• Fizyoloji: Aynı organların zaman kavramı ile vazifelerini (fonksiyon) inceleyen daldır.

Anatominin Alt Grupları

• 1. Makroskopik Anatomi (Gross Anatomi): İnsan bedenini çıplak gözle görülebilen şekliyle inceleyen dal. (Örneğin, organlar, doku özellikleri)
  • Ölü insan bedenleri (kadavra), modeller, kitaplar, atlaslar, posterler, video görüntüler ve bilgisayar programları eğitimde kullanılır.
• 2. Mikroskopik Anatomi (Histoloji): Dokuları mikroskop altında inceleyen dal. (Örneğin, dokuların hücresel yapısı)
• 3. Sitoloji: Histolojinin bir alt dalı olarak kabul edilen ve hücrelerin ayrıntılı incelenmesini konu alan dal.
• 4. Gelişimsel Anatomi (Developmental Anatomi): İnsan vücudunun oluşum evrelerini ve normal yapısal değişiklikleri inceleyen dal.
  • Doğum öncesi (Embriyoloji) dönemi (Zigot oluşumundan doğuma kadar)
  • Çocukluk dönemi
  • Erişkin dönemi
  • Yaşlılık dönemi
• 5. Patolojik Anatomi: Sağlıklı olmayan doku ve organların makroskopik veya mikroskopik yapısını inceleyen dal.

Öğrenim Yöntemlerine Göre Anatominin Alt Grupları

• Sistematik Anatomi: Organları sistemlerine göre inceleyen dal.
• Bölgesel Anatomi (Topografik Anatomi): Vücut bölümlerini ayrı ayrı inceleyen dal.
• Karşılaştırmalı Anatomi: Çeşitli hayvanlarla insanlar arasındaki benzer organ yapıları ve işlevlerini karşılaştıran dal.
• Cerrahi Anatomi: Cerrahi uygulamaları göz önünde bulundurarak organizmanın topografik yapısını inceleyen dal.
• Klinik Anatomi: Sistematik, topografik ve cerrahi anatomi bilgilerini klinikte insan üzerinde uygulamaya yönelik anatomi dalı.
• Yüzeysel Anatomi: Organları çıplak gözle ve elle inceleyen dal.
• Estetik Anatomi: Vücut yapısındaki çeşitli durumlarda meydana gelen dış değişiklikleri ve bunların sebeplerini inceleyen dal. (Ressam ve heykeltıraşları ilgilendirmektedir.)
• Spor Anatomisi: Hareket sistemini oluşturan yapıların incelenmesini konu alan dal.

Anatominin Tarihsel Gelişimi

• Eski Mısır'da ve Yunanistan'da temel tıp bilimi olarak bulunmuştur.
• M.Ö 500'deki Mısır çalışması,
• Hippocrates ve Galen'in çalışmalarını içerir.
• 16. Yüzyılda Andreas Vesalius'un çalışmaları anatomyde önemli bir reform oluşturdu.
• Türkiye'de, Şanizade, Mazhar Paşa, Nurettin Ali Berkol ve Zeki Zeren'in çalışmalarını kapsar.

Anatomik Terminoloji

• Terimler büyük ölçüde Yunanca ve Latince kökenlidir.
• Nomina Anatomica, anatomik terimleri dünya çapında standartlaştırmak için oluşturulmuş bir kitaptır.

Anatomik Pozisyon

• Kişi ayakta ve dik, vücut parçalarını tanımlarken göz önüne alınan temel duruş şekli.
• Arada kalma veya üst/alt tanımlamaları ile sağ/sol ve ön/arka kavramları gibi temel bilgilerin belirlenmesi içindir.
• Vücudun bölümlerini tarif eden teknik pozisyondur.

Düzlemler

• Vücutta organların yerlerini tanımlamak için kullanılan hayali çizgilerdir.
  • Median düzlem: Vücudu eşit iki parçaya bölen düzlem.
  • Sagittal düzlem: Median düzeme paralel, vücudu eşit olmayan iki parçaya bölen düzlem.
  • Frontal (Coronal) düzlem: Vücudu ön ve arka olmak üzere eşit olmayan iki parçaya bölen düzlem.
  • Transverse (Horizontal) düzlem: Vücudu üst ve alt olmak üzere eşit olmayan iki parçaya bölen düzlem.

Eksenler

• Hareket sırasında hareket etmeyen noktalardan geçen tasarlanmış çizgilerdir.
  • Sagittal eksen: Vücudun önden arkaya doğru geçirilen eksen.
  • Transversal eksen: Vücudun sağdan sola doğru geçirilen eksen.
  • Vücut boy eksen: Baştan ayağa doğru geçirilen eksen.

Vücudun Bölümleri

• Vücudu oluşturan başlıca bölümler. (Caput, Collum, Truncus, Membrum superius, Membrum inferius)

Vücudun Boşlukları

• Vücuttaki boşlukların isimleri (Cavitas cranialis, Cavitas thoracis, Cavitas spinalis, Cavitas abdominis, Cavitas pelvicis)

Anatomik Sistemler

• Vücutta yer alan sistemlerin isimleri (Systema integumentum, Systema locomotoria ,Systema cardiovasculare, Sistema respiratoria, Sistema digestorium, Systema nervosum, Systema urogenitale, Sistema endocrinologia, Sistema organa sensuum)

Anatomik Hareketler

• Fleksiyon, ekstensiyon, abduksiyon, adduksiyon, rotasyon, pronasyon, supinasyon, elevasyon, depresyon protraksiyon, retraksiyon, inversiyon, eversiyon, opposisyon , circumductio gibi hareket türleri.

Ek Önemli Terminoloji (Önekler, Kısaltmalar vb.)

• Anatomik yapıları ve bölümleri tanımlamada sık kullanılan önekler. (ante-, retro-, intra-, extra-, sub-, supra-, infra-, inter-, ultra-, epi-, circum-, peri-, endo-, ecto-, pre-, post-, super-, hyper-, hypo-, meso-, macro-, micro- , mono-, bi- vb.).

• Anatomi bölgelerinin kısaltmaları (örn. C - cervicalis, T - thoracalis, L - lumbalis, S - sacralis, Co - coccygeal).

• Anatomik terimlerin ayrıntılı bilgileri (Örneğin; arteria, arteria, arteriae, atardamar, atardamarlar; articulatio, articulationes, eklem, eklemler; cartilago, kıkırdak; fac. - facies; yüz; fasc.: - fasciculus, demetçik, küçük demet; ganglion, ganglia, düğüm, düğümler (sinir düğümü); glandula, glandulae, bez, bezler vb.)