Analytische en Klinische Chemie

Analytische Chemie

• Analytische chemie bestudeert moleculen en stoffen via analytische meettechnieken.
• Doelen van analytische chemie:
  • Kwalitatieve en identiteitsanalyse ("Wat is het?")
  • Kwantitatieve analyse ("Hoeveel is het?")
  • Structuur/conformatie analyse ("In wat voor toestand is het?")
  • Affiniteits- en activiteitsanalyse ("Hoe actief is het?")
• Proces van een chemische analyse:
  • Vraag formuleren
  • Monstername en -selectie
  • Analyse uitvoeren
  • Dataverwerking en –interpretatie
  • Resultaten en conclusies (informatie)

Klinische Chemie

• Klinische chemie is een toepassing van analytische chemie in de klinische diagnose.
• Gaat verder dan alleen de analyse; omvat ook de medische interpretatie.
• Analytische aspect: verschillende analysemethoden voor medisch relevante stoffen (biomarkers).
• Medische aspect: interpretatie van resultaten voor diagnose en behandeling.
• Vereiste kennis voor klinisch chemici:
  • Analysemethode werking en toepasbaarheid
  • Betrouwbaarheid en interpretatie van resultaten
  • Anatomie en fysiologie
  • Biochemie
  • Stofwisseling
  • Pathologie

Onderzoeksmateriaal

• Essentieel: representatief, diagnose geschikt en makkelijk verkrijgbaar.
• Voorbeelden: bloed, urine, hersenvocht, weefsels, haar, nagels, ontlasting, zweet, tanden, botten, orale vloeistof.
• Extra voorbeelden: maagsap, ontlasting, hersenvocht, vruchtwater.

Bloedanalyse

• Bloed: meest geanalyseerd lichaamsmateriaal bij diagnostiek, complexe samenstelling.
• Bloedserum:
  • Helder na bloedstolling (10-15 minuten bij kamertemperatuur).
  • Waarschuwing voor hemolyse (rode bloedcellen kapot).
  • Bevat water, zouten en eiwitten (zonder fibronogeen).
• Bloedplasma:
  • Bloed met bloedcellen en plaatjes.
  • Ontstaan na centrifugeren van onstolbaar bloed (antistollingsmiddel toegevoegd).
  • Bevat rode bloedcellen, witte bloedcellen, bloedplaatjes, water, eiwitten, zouten, vetten en suikers.

Resultaten Interpretatie

• Waarde gezond of ongezond bepalen.
• Overlap tussen concentratiegebieden gezond en ziek is een uitdaging.
• Rekening houden met geslacht, leeftijd, gewicht, leefstijl (minder vaak).

Elektronegativiteit en Bindingspolarisatie

• Elektronegativiteit: atoom trek aan elektronen. Fluor heeft hoogste elektronegativiteit.
• Types bindingspolarisatie:
  • Niet-polaire covalente (0 – 0.4 elektronegativiteit): elektronen gelijk verdeeld.
  • Polaire covalente (0.5 – 2 elektronegativiteit): elektronen ongelijk verdeeld.
  • Ionogene binding (> 2 elektronegativiteit): volledige elektronentransfer.
• Bindingspolarisatie ≠ moleculaire polariteit.

Fysische en Chemische Eigenschappen

• Fysische eigenschap: waarneembaar zonder chemische verandering (bv. kleur, hardheid, oplosbaarheid).
• Chemische eigenschap: vermogen tot chemische verandering.
• Fysisch-chemische eigenschappen:
  • Kookpunt, smeltpunt.
  • Oplosbaarheid, lading, ionisatie.
  • Waterstofbruggen, lipofiliciteit, grootte, vorm.
  • Ladingverdeling, amfifiliciteit.
  • Invloed op diffusie, eiwitfunctie.

Kookpunt, Smeltpunt en Oplosbaarheid

• Kookpunt: temperatuur voor vloeistof-gas faseverandering. Sterkere krachten = hoger kookpunt.
• Smeltpunt: temperatuur voor vaste-vloeistof faseverandering.
• Oplosbaarheid: hoeveelheid stof voor verzadigde oplossing bij bepaalde temperatuur.

Zuur-Base Chemie

• Zuren: moleculen die H+ afstaan; sterke zuren ioniseren volledig, zwakke gedeeltelijk.
• Basen: moleculen die H+ opnemen; sterke basen ioniseren volledig, zwakke gedeeltelijk.
• Evenwicht in zuur-base reacties (Ka, Kb, Kw).
• Bufferoplossing: mengsel van zuur en geconjugeerde base/base en geconjugeerde zuur.
  • Houdt pH constant bij verdunning/toevoeging zuur/base.
  • Goede buffer: hoge concentratie zuur en geconjugeerde base.
• pH en pKa bepalen ionisatiegraad.
• pH van oplossing en buffer hangt af van pKa van gebruikt zuur.

Buffersystemen in het lichaam

• Bicarbonaatsysteem, eiwitsystemen en fosfaatsystemen.

pH en Functionele Groepen

• pH cruciaal voor geneesmiddelopname, eiwitstructuur en -functie, en celoverleving.
• Lading afhankelijk van aanwezige functionele groepen en omgeving (pH). pH > pKa = negatieve lading, pH < pKa = neutrale lading

Deze quiz behandelt de basisprincipes van analytische chemie en zijn toepassing in de klinische chemie. Je leert over verschillende analysestrategieën, de stappen van een chemische analyse en hoe klinische chemie bijdraagt aan medische diagnoses. Test je kennis over methoden voor kwalitatieve en kwantitatieve analyses en hun interpretatie in een medische context.