Algemene Rechtsleer - Les 06

Algemene Rechtsleer - Les 06

• De les vond plaats op woensdag 30 oktober 2024.
• De docent was prof. dr. Frederik Peeraer.
• De les bestond uit een recap van les 05.
• De essentie van recht behandelt gedragsafstemming, conflictvermijding, conflictverwerking en besluitvorming binnen de groep.

Functies van Recht

• Gedragsafstemming: bevordering groepscohesie (expressieve SEI-functies)
• Conflictvermijding: in elke samenleving, meer complexe niveaus.
• Conflictverwerking: bewaren van vrede, steeds complexe veranderingen reflecterend steeds uitgebreider staatsapparaat.
• Besluitvorming: regels met politieke functie, bv. bevoegdheid, procedure, selectie, waarborg- en financieringsregels, band met conflictverwerkingsmethoden (FIG vs. berechting).

Recap van Les 5

• Informatie over les 5 (details not provided in the given data).

Vragen aan het einde van de les 06

• Welke rechtvaardigheidsstroming heeft het pad geëffend voor de modificerende finaliteit van het recht?
• Welke limieten kent een modificerende finaliteit van het recht?
• Hoe verschillen een codificerende en een modificerende finaliteit van het recht ten opzichte van elkaar?
• Hoe kijken een codificerende en een modificerende visie op de finaliteit van het recht naar antiseksismewetgeving? Verklaar je antwoord.

Overzicht

• Functies van recht: waarvoor kan je recht zoal gebruiken? (vorige les)
• Finaliteit van recht: waarvoor zou je recht moeten gebruiken? (deze les)
• Recht als uitdrukking van een objectieve, mensoverstijgende orde.
• Recht als neerslag van traditionele waarden en normen.
• Codificerende finaliteit = bewarende finaliteit.
• Modificerende finaliteit = veranderende finaliteit.

Guterres

• VN-secretaris-generaal Guterres zei dat de aanslagen van Hamas niet in het luchtledige gebeurden, maar het gevolg zijn van een 56-jarige bezetting, geweld, economische beperkingen, ontheemding en huisvernietiging van het Palestijnse volk.
• Robert van de Roer vindt dat Guterres het probleem veel te groot heeft gemaakt, terwijl dr. Lesage vond dat hij zijn werk goed heeft gedaan.

Codificatie

• 'Het recht dringt zich aan ons op' (Recht is geen menselijk product, staat los van handelen)
• Afkomstig van buitenmenselijke bronnen (Godheid, natuur, gewoonte)
• Geen specifieke belangen van bepaald mensen.
• Recht als objectieve ordening van de maatschappij.
• Wat dan met 'bevoorrechte positie van bepaalde mensen'?
• Slechts uitvloeisel van orde die buiten menselijk handelen ligt

Kentering door Positivisme

• Codificerende finaliteit: recht ontdekken uit buitenmenselijke bronnen, recht is maatschappelijke orde, recht = doel op zichzelf.
• Positivisme: wetmatigheden bestuderen.
• Inzicht dat recht de maatschappelijke orde bewaart, recht = middel om maatschappelijke orde te bereiken.

Opkomst, technieken en oriëntatie

• Vanaf midden 19e eeuw: recht als middel voor veranderingen.
• Toegenomen industrialisering → roep om verandering - harde winter 1844 + politieke crisissen.
• Particuliere initiatieven, private onmacht → publieke reactie.
• Egalitaire stromingen, Belgische Werkliedenpartij (BWP), sociale oproer 1886.
• Troonrede Leopold II (1886) : erkenning van toestand van arbeidersklasse en de nood aan bijkomende beschermming.

Gevolgen instrumentele kijk

• Juridisering van de samenleving: steeds meer aspecten van leven door statelijke regels bepaald, staat als 'nachtwaker', welvaartsstaat en meer beïnvloeding.

Hoe veranderingen realiseren door regels?

• Combinatie van 5 technieken: griefherstellend, strafbaar, regulerend, stimulerend, en faciliterend.
• Voorbeeld: promotie klassieke, monogame tweeoudergezin.

Grote rol voor expressieve en SEI-functies

• Modificerende finaliteit: grote rol voor socialiserende, educatieve en ideologische functies van regels.
• Maar ook bij codificerende finaliteit (bv. 10 geboden).
• Verschil: oriëntatie van regels. Codificerende regels drukken bestaande waarden uit, modificerende regels streven naar verandering.
• Voorbeelden: roken, seksisme, discriminatie

Welvaart en welbevinden

• Groot geloof in maakbaarheid samenleving → verlangen van de staat.
• Verregaand gebruik van statelijke regels om gedrag te sturen/veranderen.
• Regelgever als 'social engineer' om gewenste verandering te bewerkstelligen.
• Staat bevordert welvaart en welzijn door middel van regulering, bv. Amerikanse arbeidswetgeving.

Staat als Traumabegeleider

• Drie voorbeelden: SO-misdrijf, Burgerlijk recht (2019 levenloos geboren kind), Aanslagen 22 maart 2016.

Nieuwe generatie grondrechten

• Klassieke grondrechten: afweerrechten t.o.v. staat.
• Nieuwe generatie grondrechten: actief optreden van staat om gewenste veranderingen te realiseren (socio-economische rechten, gezondheid, huisvesting).
• Gevolg: toegenomen welvaart en verwachtingen.

Limieten

• Rechtsinstrumentalisme kan niet altijd alle maatschappelijke problemen oplossen (bv. gebrekkige maakbaarheid samenleving, financiële beperkingen).
• Voorbeeld: menselijk gedrag verandert niet plots door regels, staat als 1 sociaal instituut van vele andere, statelijke regels worden vaak tegengewerkt door andere regels.
• Limieten: Onvermogen om mentale beperkingen, onzekere gedragingen, abortus, geweld, etc. aan te pakken (door regels of ander ingrijpen).

Voorbeeld: Behoorlijke huisvesting

• Artikel 23 van de Grondwet.
• Iedereen heeft recht op een menswaardig leven, en daarmee een behoorlijke huisvesting.
• Sociaal-economische, culturele rechten.
• De staat dient een voldoende aanbod van sociale woningen te creëren.
• Tal van maatschappelijke problemen, bv. veel mensen op wachtlijst voor sociale woning.

Voor volgende week

• Vervanging van de docent.
• Lees de teksten die bij deze les horen.