6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

İşte 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'nun çalışma notları:

Birinci Bölüm: Amaç, Kapsam ve Tanımlar

• Kanunun amacı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, sağlık ve güvenlik koşullarının iyileştirilmesini düzenlemektir.
• Kanun tüm kamu ve özel sektör işlerine, işverenlere, vekillere, çırak ve stajyerler dahil tüm çalışanlara uygulanır.
• Türk Silahlı Kuvvetleri, kolluk kuvvetleri, MİT'in faaliyetleri (belirli işyerleri hariç) ile afet ve acil durum müdahale faaliyetleri kanun kapsamı dışındadır.

Madde 3'te Belirtilen Tanımlar

• Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nı ifade eder.
• Çalışan: Kamu veya özel sektörde istihdam edilen gerçek kişidir.
• Çalışan temsilcisi: Çalışanları iş sağlığı ve güvenliği konularında temsil eder.
• Destek elemanı: Asli görevinin yanında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili görevlendirilen kişidir.
• Eğitim kurumu: Bakanlıkça yetkilendirilmiş eğitim veren kurum ve kuruluşlardır.
• Genç çalışan: 15 yaşını bitirmiş, 18 yaşını doldurmamış çalışandır.
• İş güvenliği uzmanı: Bakanlıkça yetkilendirilmiş, iş güvenliği uzmanlığı belgesine sahip kişidir.
• İş kazası: İş yerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme veya sakatlığa neden olan olaydır.
• İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişidir.
• İşyeri: Mal veya hizmet üretimi amacıyla kurulan organizasyondur.
• İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği alanında görevlendirilen, Bakanlıkça yetkilendirilmiş hekimdir.
• İşyeri sağlık ve güvenlik birimi: İşyerinde İSG hizmetlerini yürütmek üzere kurulan birimdir.
• Konsey: Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi'dir.
• Kurul: İş sağlığı ve güvenliği kuruludur.
• Meslek hastalığı: Mesleki risklere maruz kalma sonucu ortaya çıkan hastalıktır.
• Ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB): İşyerlerine İSG hizmetleri sunmak üzere kurulan ve Bakanlıkça yetkilendirilen birimdir.
• Önleme: İşyerinde riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için alınan tedbirlerdir.
• Risk: Tehlikeden kaynaklanacak zarar görme olasılığıdır.
• Risk değerlendirmesi: Tehlikelerin belirlenmesi, risklerin analiz edilmesi ve kontrol tedbirlerinin belirlenmesidir.
• Tehlike: İşyerinde zarar veya hasar verme potansiyelidir.
• Tehlike sınıfı: İş sağlığı ve güvenliği açısından işyerinin tehlike düzeyini gösteren sınıflandırmadır.
• Teknik eleman: Teknik öğretmen, fizikçi, kimyager veya biyolog unvanına sahip olanlar ile üniversitelerin iş sağlığı ve güvenliği programı mezunlarıdır.
• İşyeri hemşiresi (Diğer sağlık personeli): Bakanlıkça yetkilendirilmiş sağlık personelidir (ebe, hemşire, sağlık memuru, acil tıp teknikeri/ teknisyeni, çevre sağlığı teknikeri/ teknisyeni).
• Çalışan sağlığı merkezi (ÇASMER): Sağlık Bakanlığı'na bağlı İSG hizmetleri sunan birimdir.
• Ekipman muayene kuruluşu: İşin yapılmasında kullanılan makine, alet ve tesisatın güvenliğini kontrol eden kuruluştur.
• İşveren adına hareket eden ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleride kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.

İkinci Bölüm: İşveren ve Çalışanların Görev, Yetki ve Sorumlulukları

• İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.
• İşveren mesleki riskleri önler, eğitim verir, organizasyon yapar, araç-gereç sağlar, tedbirleri günceller ve durumu iyileştirir.
• İşveren, alınan İSG tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukları giderir.
• İşveren, risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
• İşveren, çalışana görev verirken sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu dikkate alır.
• Çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli önlemler alınır.
• İşyeri dışından uzman hizmet alınması işverenin sorumluluğunu kaldırmaz.
• İşveren, İSG tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.

Risklerden Korunma İlkeleri

• Risklerden kaçınmak esastır.
• Kaçınılması mümkün olmayan riskler analiz edilmelidir.
• Risklerle kaynağında mücadele edilmelidir.
• İş, kişilere uygun hale getirilmeli, tekdüzelikten kaçınılmalı ve olumsuz etkiler en aza indirilmelidir.
• Teknik gelişmelere uyum sağlanmalıdır.
• Tehlikeli olan tehlikesiz ya da daha az tehlikeli ile değiştirilmelidir.
• Kapsamlı bir önleme politikası geliştirilmelidir.
• Toplu korunma önlemlerine öncelik verilmelidir.
• Çalışanlara uygun talimatlar verilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri (Madde 6)

• İşveren, mesleki risklerin önlenmesi ve bu risklerden korunulması için İSG hizmetlerini sunmakla yükümlüdür.
• Çalışanları arasından iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi görevlendirir; çok tehlikeli işyerlerinde diğer sağlık personeli de görevlendirilir.
• Nitelikli personel bulunmaması halinde OSGB'lerden hizmet alınabilir.
• Belirli şartlarda işveren bu hizmeti kendisi üstlenebilir.
• Bakanlıkça ilân edilen eğitimleri tamamlayan az tehlikeli işyeri işverenleri veya işveren vekilleri, işe giriş ve periyodik muayeneler hariç, İSG hizmetlerini yürütebilir.
• İşveren, görevlendirdiği kişi veya kurumların görevlerini yerine getirmesi için gerekli araç, gereç, mekan ve zamanı sağlamalıdır.
• İSG hizmetlerini yürütenler arasında iş birliği ve koordinasyon sağlanır.
• Görevlendirilen kişi veya kurumlar tarafından bildirilen tedbirler yerine getirilmelidir.
• Çalışanların sağlığını etkileyen konular hakkında, görevlendirilen kişi veya kurumlar diğer işverenleri ve çalışanları bilgilendirir.
• Kamu kurumları, İSG hizmetlerini Sağlık Bakanlığı'na ait döner sermayeden veya 4734 sayılı kanun çerçevesinde alabilir.
• Tam süreli işyeri hekimi görevlendirilen işyerlerinde diğer sağlık personeli zorunlu değildir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Desteklenmesi (Madde 7)

• Bakanlık, İSG hizmetlerinin yerine getirilmesi için belirli şartlarda destek sağlayabilir.
• Kamu kurumları hariç, 10'dan az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri destekten yararlanabilir, Cumhurbaşkanı az tehlikeli işyerlerinin de yararlanmasına karar verebilir.
• Giderler SGK tarafından finanse edilir ve Kurum kayıtları esas alınır.
• Sigortasız işçi çalıştıran işverenler destekten 3 yıl faydalanamaz.
• Uygulamayı yönlendirme ve sorunları çözme yetkisi Bakanlığa aittir.

İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanları (Madde 8)

• Hekim ve uzmanların yetkileri kısıtlanamaz, görevlerini etik ilkeler ve bağımsızlık içinde yürütürler.
• İşverene İSG konularında rehberlik ve danışmanlık yaparlar.
• Eksiklik ve aksaklıkları işverene yazılı olarak bildirirler.
• İşveren, bildirilen eksiklikleri gidermekle sorumludur.
• Acil durumlarda ve hayati tehlike arz eden durumlarda durum Bakanlığa, varsa sendikaya veya çalışan temsilcisine bildirilir.
• Bildirim yapmayan hekim veya uzmanın belgesi askıya alınır.
• İşverenin hekimin veya uzmanın sözleşmesini feshetmesi yasaktır.
• İhmal sonucu ölüme veya sakatlığa neden olan hekim veya uzmanın yetki belgesi askıya alınır.
• İş güvenliği uzmanları, tehlike sınıflarına göre belirli sınıfı belgelerine sahip olmalıdırlar (A, B, C sınıfı).
• Bakanlık, sektörlere göre özel düzenleme yapabilir.

Tehlike Sınıfının Belirlenmesi (Madde 9)

• Tehlike sınıfları, 5510 sayılı Kanun'un 83. maddesi dikkate alınarak Bakanlıkça belirlenir.
• İşyeri tehlike sınıfının tespitinde, yapılan asıl iş dikkate alınır.

Risk Değerlendirmesi(Madde 10)

• İşveren risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür.
• Risk değerlendirmesinde bazı faktörler dikkate alınır: belirli risklerden etkilenecek çaşışanların durumu, ekipman ve kimyasalların seçimi, işyerinin düzeni, özel politika gerektirenler, kadın çalışanların durumu göz önünde bulundurulur.

Acil Durum Planları, Yangınla Mücadele ve İlk Yardım (Madde 11)

• Çalışma ortamı, maddeler, iş ekipmanı ve çevre şartlarına göre acil durumlar belirlenir.
• Acil durum planları hazırlanır ve gerekli önlemler alınır.
• Uygun donanıma sahip eğitimli personel görevlendirilir ve ekiplerin her zaman hazır olması sağlanır.
• Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında dış kuruluşlarla irtibat sağlanır.

Tahliye (Madde 12)

• Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlike durumunda işveren, çalışanların güvenli bir yere tahliyesi için düzenlemeler yapar ve talimat verir.
• Zorunlu olmadıkça, gerekli donanım ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan çalışmaya devam etmelerini isteyemez.
• Çalışanların hayatı için ciddi ve yakın bir tehlikeyle karşılaştıklarında, üstlerine haber veremeseler bile, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale etme hakları vardır.

Çalışmaktan Kaçınma Hakkı (Madde 13)

• Çalışanlar, ciddi ve yakın tehlike durumunda kurula başvurarak durumun tespitini ve tedbir alınmasını isteyebilir.
• Kurul veya işveren talebi kabul ederse, çalışan gerekli tedbirler alınana kadar çalışmaktan kaçınabilir.
• Çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ve diğer hakları saklıdır.
• Tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda, çalışan işyerini terk edebilir.

İş Kazası ve Meslek Hastalıklarının Kayıt ve Bildirimi (Madde 14)

• İşveren, tüm iş kazaları ve meslek hastalıklarının kaydını tutar ve raporlarını düzenler.
• İş kazaları ve meslek hastalıkları SGK'ya bildirilir. İş kazası, kazadan sonraki üç iş günü içinde, sağlık hizmeti veya hekim tarafından söylenen meslek hastalıklarını da öğrendiği tarihten itibaren 3 iş günü içinde bildirmelidir.
• Sağlık hizmeti sunucuları meslek hastalığı ön tanısı koydukları vakaları SGK'ya sevk eder.
• Sağlık hizmetleri kendilerine intikal eden vakaları 10 gün içinde SGK'ya bildirir.

Sağlık Gözetimi (Madde 15)

• İşveren, çalışanların sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar.
• Sağlık muayeneleri işe girişte, iş değişikliğinde ve iş kazası/meslek hastalığı sonrası işe dönüşte yapılır.
• Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerde çalışacakların sağlık raporu olmadan işe başlaması yasaktır.
• Sağlık raporları işyeri hekiminden alınır. (Az tehlikeli ise ÇASMER, aile hekimi veya diğer kamu sağlık hizmeti kurumlarından da alınabilir.)
• Sağlık gözetimi maliyeti işverene aittir.
• Çalışanların sağlık bilgileri gizli tutulur.

Çalışanların Bilgilendirilmesi (Madde 16)

• İşveren, çalışanları İSG riskleri, önleyici tedbirler, yasal hak ve sorumluluklar, ilk yardım, olağan dışı durumlar ve görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirir.
• Ciddi ve yakın tehlikeye maruz kalan çalışanlar derhal bilgilendirilir.

Çalışanların Eğitimi (Madde 17)

• İşveren, çalışanların İSG eğitimlerini almasını sağlar.
• Eğitimler işe başlamadan önce, iş/yer değişikliğinde, ekipman değiştiğinde veya yeni teknoloji uygulandığında verilir.
• Eğitimler düzenli aralıklarla yenilenir.
• Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir.
• Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan işlerde, eğitimi olmayanlar çalıştırılamaz.
• Eğitim maliyeti çalışana yansıtılamaz ve eğitimde geçen süre çalışma süresinden sayılır.

Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması (Madde 18)

• İşveren, çalışanların İSG konularında görüşlerini alır, tekliflerini değerlendirir ve katılımlarını sağlar.
• İş ekipmanı, çalışma ortamı ve şartlarının çalışanların sağlığına etkisi konularında görüşleri alınır.
• Destek elemanları ve çalışan temsilcilerinin görevlendirilmesi.
• Risk degerlendirmesi yapılarak, alınması gereken tedbilere, kişisel koruyucu ekipmanların belirlenmesi vb.

Çalışanların Yükümlülükleri (Madde 19)

• Çalışanlar, İSG eğitim ve talimatlarına uymakla, kendilerinin ve diğer çalışanların sağlığını tehlikeye atmamakla yükümlüdür.
• Kurallara uygun araç gereç kullanmak, güvenlik donanımlarını doğru kullanmak, gerekli hallerde işverenle ve çalışan temsilcisiyle iş birliğii yapmak temel yükümlülükleridir.

Çalışan Temsilcisi (Madde 20)

• İşveren, işyerinin risklerine ve çalışan sayısına göre belirli sayıda çalışan temsilcisi görevlendirir:
  • 2-50 çalışanı olan işyerlerinde: 1
  • 51-100 çalışanı olan işyerlerinde: 2
  • 101-500 çalışanı olan işyerlerinde: 3
  • 501-1000 çalışanı olan işyerlerinde: 4
  • 1001-2000 çalışanı olan işyerlerinde: 5
  • 2001 ve üzeri çalışanı olan işyerlerinde: 6
• Temsilciler tekliflerde bulunma ve gerekli tedbirlerin alınmasını isteme hakkına sahiptir.
• Görevleri engellenemezdir ve gerekli imkanlar sağlanır.
• Yetkili sendika varsa sendika temsilcileri çalışan temsilcisi olarak görev yapar.

Üçüncü Bölüm: Konsey, Kurul ve Koordinasyon

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi (Madde 21)

• Konsey, ülke genelinde İSG ile ilgili politika ve stratejilerin belirlenmesi için tavsiyelerde bulunur.

İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu (Madde 22)

• Elli ve daha fazla çalışanı bulunan ve 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı işyerlerinde kurul oluşturulur.
• Kurul kararları işveren tarafından uygulanır.
• Asıl işveren-alt işveren ilişkilerinde koordinasyon sağlanır.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin Koordinasyonu (Madde 23)

• Aynı çalışma alanını birden fazla işveren paylaşıyorsa, işverenler önlemlerin uygulanmasında iş birliği yapar.
• İş merkezleri ve sanayi bölgelerinde koordinasyon yönetim tarafından sağlanır.

Dördüncü Bölüm: Teftiş ve İdari Yaptırımlar

Teftiş (Madde 24)

• Kanun hükümlerinin uygulanması ve teftişi, Bakanlık iş müfettişlerince yapılır.

Bakanlığın İnceleme, Kontrol ve Denetim Yetki ve Sorumluluğu (Madde 24/A)

• Bakanlık, eğitim kurumları, OSGB'ler, ekipman muayene kuruluşları ve laboratuvarlarda inceleme/denetim yapmaya yetkilidir.

İşin Durdurulması (Madde 25)

• İşyerindeki hayati tehlike oluşturan durumlarda iş durdurulur.
• Çok tehlikeli sınıfta yer alan maden, metal, yapı işleri, tehlikeli kimyasallarla çalışılan işler veya büyük endüstriyel kazalarda risk değerlendirmesi yapılmamışsa iş durdurulur.
• Durdurma kararı, iş sağlığı ve güvenliği bakımından teftişe yetkili üç iş müfettişi tarafından verilir.
• İşin durdurulması kararı, ilgili mülki idare amirine ve Calışma ve İş Kurumu il müdürüleğine bildirilir
• İşveren karara mahkemede itiraz edebilir, ancak itiraz durdurma kararının uygulanmasını etkilemez.
• İşin durdurulması sebebiyle işsiz kalan çalışanlara ücret ödenir veya başka iş verilir.
• Çok tehlikeli işlerde üretim zorlaması nedeniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma durumunda iş durdurulur.
• İzinsiz çalışma yaptıranlara hapis cezası verilir (3 yıldan 5 yıla kadar).

İdari Para Cezaları (Madde 26)

• Kanun'a aykırı davranışlar için idari para cezaları uygulanır.
• Para cezaları, tehlike sınıfı ve çalışan sayısına göre artırılabilir.
• İşin durdurulması durumunda ilgili idari para cezası uygulanmaz.
• Tahsil edilen idari para cezaları, İSG ile ilgili eğitim ve AR-GE projelerinde kullanılır.

Mevzuat ve Muafiyet (Madde 27)

• Bu Kanun'da hüküm bulunmayan hallerde 4857 sayılı Kanun hükümleri uygulanır.
• Bu Kanuna göre düzenlenen kağıtlar damga vergisinden muaftır.

Beşinci Bölüm: Çeşitli ve Geçici Hükümler

Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı (Madde 28)

• İşyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır.

Güvenlik Raporu veya Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi (Madde 29)

• Büyük endüstriyel kaza oluşabilecek işyerleri için güvenlik raporu hazırlanır.

İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Çeşitli Yönetmelikler (Madde 30)

• İSG ile ilgili çeşitli konular yönetmeliklerle düzenlenir (işyeri bina ve eklentileri, iş ekipmanı, çalışma ortamı, özel politika gerektirenler vb.).
• İSG hizmetlerinin sağlanması, işyeri sağlık ve güvenlik birimlerinin kurulması ve personel nitelikleri de bu yönetmeliklerle düzenlenir.

Belgelendirme, İhtar, Askı ve İptaller (Madde 31)

Yürürlükten Kaldırılan Hükümler (Madde 37)

• 4857 sayılı Kanunun belirli hükümleri yürürlükten kaldırılmıştır.

Yürürlük (Madde 38)

• Kanun'un belirli maddeleri farklı tarihlerde yürürlüğe girer.
  • 6 ve 7 nci maddeleri : Kamu kurumları, 50'den az çalışanı olan ve az tehlikeli işyerleri 31/12/2024, 50'den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta 1/1/2014, diğer işyerleri için yayımı tarihinden itibaren 6 ay sonra yürürlüğe girer
  • 9, 31, 33, 34, 35, 36 ve 38 inci maddeleri ile geçici 4, geçici 5, geçici 6, geçici 7 ve geçici 8 inci maddeleri yayımı tarihinde,
  • Diğer maddeleri yayımı tarihinden itibaren altı ay sonra,