ସ୍ଵଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଉପରେ ଅଧ୍ୟୟନ ନୋଟ୍ସ

ଓଡ଼ିଆରେ ସ୍ଵଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଉପରେ ଅଧ୍ୟୟନ ନୋଟ୍ସ

• ସ୍ଵଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଂଶ ଥିଲା।
• ଏହା ୧୯୦୫ ମସିହାରେ ଲର୍ଡ କର୍ଜନଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜନର ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଫଳସ୍ଵରୂପ ଉଭା ହୋଇଥିଲା।
• ଏହା ଏକ ସଫଳ ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ରଣନୀତି ଥିଲା।
• ଏଥିରେ ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ କରିବା ଏବଂ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ସାମିଲ ଥିଲା।
• ଏହାର ମୁଖ୍ୟ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରିବା।
• ଏହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ବୃଦ୍ଧି କରିବା।
• ଏହା ଦେଶୀୟ ଶିଳ୍ପର ବିକାଶ, ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ଏବଂ ପାରମ୍ପରିକ କଳାକୁ ପୁନଃସ୍ଥାପିତ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲା।

ପୃଷ୍ଠଭୂମି ଏବଂ କାରଣ

• ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜନ ତତ୍କାଳୀନ କାରଣ ଥିଲା।
• ବଙ୍ଗଳାକୁ ଦୁଇଟି ନୂଆ ପ୍ରଦେଶରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା: ପୂର୍ବ ବଙ୍ଗଳା ଏବଂ ଆସାମ, ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ବଙ୍ଗଳା।
• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟବାଦୀମାନେ ଏହାକୁ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦ୍ଵାରା ବଙ୍ଗୀୟ ଜନସଂଖ୍ୟାକୁ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ଆଧାରରେ ବିଭାଜନ କରିବାର ଏକ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟମୂଳକ ପ୍ରୟାସ ଭାବରେ ଦେଖିଥିଲେ।
• ଏହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଥିଲା ଜାତୀୟବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବା।
• ସ୍ଵଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏହି ଅନ୍ୟାୟ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ୍ ଶାସନ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଏକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଥିଲା।
• ପୂର୍ବରୁ ହୋଇଥିବା ଅର୍ଥନୈତିକ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ପ୍ରୟାସ, ଯେପରିକି ଦେଶୀୟ ଶିଳ୍ପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା, ଏହାର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଥିଲା।
• ଜାତୀୟବାଦୀ ନେତାମାନଙ୍କର ଉତ୍ଥାନ, ଯେଉଁମାନେ ଅଧିକ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧର ରୂପକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ, ତାହା ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ମଧ୍ୟମ ପଦ୍ଧତି ପ୍ରତି ବଢୁଥିବା ଅସନ୍ତୋଷ ଅଧିକ ଉଗ୍ର ପଦ୍ଧତିର ଉତ୍ଥାନକୁ ନେଇଗଲା।

ମୂଳ ନୀତି ଏବଂ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ

• ଦେଶୀୟ ସାମଗ୍ରୀ ଏବଂ ଶିଳ୍ପକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଥିଲା।
• ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ କରିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଉପାଦାନ ଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ଉତ୍ପାଦ, ବିଶେଷ କରି କପଡ଼ା ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ଵ ଦିଆଯାଇଥିଲା।
• ବ୍ରିଟିଶ୍ ଦ୍ଵାରା ପରିଚାଳିତ ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା ପାଇଁ ଏକ ବିକଳ୍ପ ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷାର ବିକାଶ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା।
• ଅର୍ଥନୈତିକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତା ଯୋଗାଇବା ପାଇଁ ପାରମ୍ପରିକ କଳା ଏବଂ ଶିଳ୍ପର ପୁନରୁଦ୍ଧାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜାତୀୟ ଏକତା ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ଭାବନାକୁ ବଢ଼ାଇବାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ରାଜନୈତିକ ଆତ୍ମନିର୍ଣ୍ଣୟ ଏବଂ ଆତ୍ମ-ଶାସନର ଲକ୍ଷ୍ୟ ରଖାଯାଇଥିଲା।

ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ନେତା

• ବାଲ ଗଙ୍ଗାଧର ତିଲକ ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା ଥିଲେ, ଯିଏ ସ୍ଵଦେଶୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ।
• ବିପିନ ଚନ୍ଦ୍ର ପାଲ ସ୍ଵଦେଶୀ ବିଚାରଧାରାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବାରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବ୍ୟକ୍ତି ଥିଲେ।
• ଲାଲା ଲଜପତ ରାୟ ପଞ୍ଜାବରେ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଲୋକପ୍ରିୟ କରିବାରେ ଏକ ଗୁରୁତ୍ଵପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
• ଅରବିନ୍ଦ ଘୋଷ ଦାର୍ଶନିକ ଏବଂ ବୌଦ୍ଧିକ ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଇବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲେ।
• ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର ତାଙ୍କ ଲେଖା ଏବଂ ଶିକ୍ଷାଗତ ଉଦ୍ୟମ ମାଧ୍ୟମରେ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ।

ପଦ୍ଧତି ଏବଂ ରଣନୀତି

• ବିଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀ ବର୍ଜନ ସାଧାରଣ ଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଆମଦାନୀ ହୋଇଥିବା କପଡ଼ାକୁ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ପୋଡ଼ାଯାଉଥିଲା।
• ବିଜ୍ଞାପନ, ମେଳା ଏବଂ ସ୍ଥାନୀୟ ବଜାର ମାଧ୍ୟମରେ ସ୍ଵଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀର ପ୍ରୋତ୍ସାହନକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଦେଶୀୟ ଉତ୍ପାଦ ବିକ୍ରୟ କରିବା ପାଇଁ ସ୍ଵଦେଶୀ ଷ୍ଟୋର ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସାଂସ୍କୃତିକ ଭାବେ ପ୍ରାସଙ୍ଗିକ ଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ କଲେଜର ବିକାଶ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସ୍ଵଦେଶୀ ଏବଂ ଜାତୀୟତାବାଦର ବାର୍ତ୍ତା ପ୍ରଚାର କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରେସ୍ ଏବଂ ପ୍ରକାଶନର ବ୍ୟବହାର ସାଧାରଣ ଥିଲା।
• ସମର୍ଥନ ଯୋଗାଡ଼ କରିବାକୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ସଭା, ରାଲି ଏବଂ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସ୍ଵଦେଶୀ ଶପଥ ନିଆଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ କେବଳ ଭାରତରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ସାମଗ୍ରୀ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦିଆଯାଇଥିଲା।

ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ

• ଭାରତୀୟ ଶିଳ୍ପ, ବିଶେଷ କରି ବସ୍ତ୍ର, ସାବୁନ, ଦିଆସିଲି କାରଖାନା ଏବଂ ହସ୍ତଶିଳ୍ପର ଅଭିବୃଦ୍ଧିକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା।
• ଅନେକ ନୂତନ ବସ୍ତ୍ର ମିଲ୍ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସ୍ଥାନୀୟ କାରିଗର ଏବଂ ଶିଳ୍ପୀମାନେ ନୂତନ ସୁଯୋଗ ପାଇଲେ।
• ବିଦେଶୀ ଉତ୍ପାଦ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳତା ହ୍ରାସ କରିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଉଦ୍ୟୋଗୀ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସ୍ଵଦେଶୀ ଉଦ୍ୟୋଗକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ପଞ୍ଜାବ ନ୍ୟାସନାଲ ବ୍ୟାଙ୍କ ପରି ଆର୍ଥିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା।

ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ସଂସ୍କୃତି ଉପରେ ପ୍ରଭାବ

• ଅନେକ ଜାତୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ କଲେଜ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଶିକ୍ଷାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟୟନକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।
• ସାଂସ୍କୃତିକ ଗୌରବ ଏବଂ ଜାତୀୟତାବାଦର ଭାବନାକୁ ବଢ଼ାଯାଇଥିଲା।
• ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଥିମ ସହିତ ସାହିତ୍ୟିକ ଏବଂ କଳାତ୍ମକ ଅଭିବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପ୍ରେରଣା ମିଳିଥିଲା।
• ରବିନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋରଙ୍କ ଶାନ୍ତିନିକେତନ ଜାତୀୟ ଶିକ୍ଷା ଅନୁଷ୍ଠାନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଉଦାହରଣ ଥିଲା।

ସାମାଜିକ ପ୍ରଭାବ

• ସମାଜର ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗ, ଯେପରିକି ଛାତ୍ର, ମହିଳା ଏବଂ ଗ୍ରାମୀଣ ଜନସଂଖ୍ୟାଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିଥିଲା।
• ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ସଶକ୍ତ କରିଥିଲା।
• ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକତା ଏବଂ ସାଧାରଣ ପରିଚୟର ଭାବନାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲା।
• କିଛି ମାତ୍ରାରେ ଜାତି ଏବଂ ଶ୍ରେଣୀଗତ ବାଧାକୁ ଭାଙ୍ଗିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇଥିଲା।
• ବାଲ୍ୟ ବିବାହ ଏବଂ ଜାତିଗତ ଭେଦଭାବ ବିରୁଦ୍ଧରେ ଅଭିଯାନ ପରି ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାରକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରାଯାଇଥିଲା।

ରାଜନୈତିକ ଗୁରୁତ୍ଵ

• ବ୍ରିଟିଶ୍ ପ୍ରଶାସନ ଏବଂ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିଥିଲା।
• ଭବିଷ୍ୟତର ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଏକ ଦୃଢ଼ ଭିତ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା।
• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପରି ନେତାମାନଙ୍କର ଉତ୍ଥାନ ପାଇଁ ଭୂମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲା।
• ଭାରତୀୟ ଦାବିକୁ ନେଇ ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କୁ କିଛି ରିହାତି ଦେବାକୁ ବାଧ୍ୟ କରିଥିଲା।
• ସାମୂହିକ ମୋବାଇଲାଇଜେସନ ଏବଂ ଅହିଂସା ପ୍ରତିରୋଧର ସମ୍ଭାବନାକୁ ପ୍ରଦର୍ଶିତ କରିଥିଲା।
• ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗଳା ବିଭାଜନର ରଦ୍ଦ ଏହାର ଏକ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ ଫଳାଫଳ ଥିଲା।

ସୀମାବଦ୍ଧତା ଏବଂ ଆହ୍ଵାନ

• ଦେଶର କିଛି ଅଂଶରେ, ବିଶେଷ କରି ଗ୍ରାମୀଣ ଅଞ୍ଚଳରେ ସୀମିତ ପହଞ୍ଚ ଥିଲା।
• ଦେଶୀୟ ଶିଳ୍ପକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ପର୍ଯ୍ୟାପ୍ତ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଏବଂ ସମ୍ବଳର ଅଭାବ ଥିଲା।
• ବିଦେଶୀ ଉତ୍ପାଦ ତୁଳନାରେ ସ୍ଵଦେଶୀ ସାମଗ୍ରୀର ଅଧିକ ମୂଲ୍ୟ ଗରିବ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଏହାକୁ କମ୍ ଉପଲବ୍ଧ କରୁଥିଲା।
• ନେତା ଏବଂ ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ବିଭାଜନ ଏବଂ ସଂଘର୍ଷ ଥିଲା।
• ବ୍ରିଟିଶ୍ ସରକାରଙ୍କ ଦ୍ଵାରା ଦମନକାରୀ ପଦକ୍ଷେପ, ଯେଉଁଥିରେ ଗିରଫଦାରୀ ଏବଂ ସର୍ବସାଧାରଣ ସମାବେଶ ଉପରେ କଟକଣା ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଥିଲା।

ଅବନତି ଏବଂ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ

• ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ସଂଘର୍ଷ, ସରକାରୀ ଦମନ ଏବଂ ନିରନ୍ତର ଗତିର ଅଭାବ ହେତୁ ୧୯୦୮ ମସିହା ବେଳକୁ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ କ୍ଷୀଣ ହେବାକୁ ଲାଗିଲା।
• ୧୯୧୧ ମସିହାରେ ବଙ୍ଗଳାର ପୁନଃମିଳନ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଅଭିଯୋଗକୁ ସମାଧାନ କରିଥିଲା।
• ସ୍ଵଦେଶୀର ମୂଳ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ଭାରତୀୟ ସ୍ଵାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିବାକୁ ଲାଗିଲା।
• ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ପରେ ସ୍ଵଦେଶୀ ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାର ବିଚାରକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ।
• ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦ, ଅର୍ଥନୀତି, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ସଂସ୍କୃତି ଉପରେ ଏକ ସ୍ଥାୟୀ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା।
• ଏହା ଦେଶୀୟ ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳତାକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିବା ପାଇଁ ଭବିଷ୍ୟତର ସ୍ଵାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କୁ ଅନୁପ୍ରାଣିତ କରିଥିଲା।